مری یک کانال لوله مانند بلند است که انتهای گلو را به ابتدای معده وصل میکند. مری دارای دیوارههای عضلانی است و سطح داخلی آن با بافت مخاطی پوشیده شده است که مقادیر زیادی مخاط تولید میکند تا غذاها به راحتی به سمت معده هدایت شوند. غشای مخاطی داخلی مری به طور دائمی در معرض فرسایش است چرا که غذا از آن عبور میکند و هنگامی که غذاهایی سخت یا تیز مانند هسته میوه یا استخوان قورت داده میشود، این لایه مخاطی در معرض سایش مکانیکی قرار میگیرد. مری همچنین در معرض آسیبهایی شیمیایی ناشی از فرو دادن مواد شیمیایی مضر (به ندرت) و یا بازگشت اسید معده (شایع) قرار میگیرد. مری دارای یک غشای مخاطی ضخیم به نام غشای مری است که بافت اصلی مری را در برابر آسیب محافظت میکند اما این غشای مخاطی ممکن است صدمه ببیند خصوصا به صورت مداوم و طولانی مدت در معرض آسیب باشد. زخم مری یک زخم باز است که در دیواره داخلی مری ایجاد میشود. مخاط داخلی مری در معرض آسیبهای بسیاری است که میتوانند موجب التهاب دیواره مری شوند. در نهایت مخاط مری فرسایش پیدا میکند و تحلیل میرود. بنابراین بافت سطحی کنار میرود و بافت زیرین آن در معرض آسیب قرار گرفته و زخم مری میشود. به طور کلی ابتلا به زخم مری به اندازهی زخم معده و زخم اثنی عشر شایع نیست. به این زخمها به طور کلی زخمهای گوارشی گفته میشود.
علل زخم مری
اصلی ترین علل بروز زخم مری عبارتند از:
قرارگیری در معرض اسید معده
قرار گیری مری در معرض اسید معده موجب التهاب و حساسیت در مری میشود و به تدریج زخم مری شکل میگیرد. این مشکل اغلب در افرادی ایجاد میشود که به سایر مشکلات گوارشی و معده مانند فتق هیاتال یا رفلاکس معده یا سوزش سر دل مبتلا هستند.
دارودرمانی
برخی داروهای خاص مانند آسپرین، ایبوبروفن، بی فسفونات و برخی از آنتی بیوتیکها میتوانند موجب التهاب مری و در نتیجه زخم مری شوند.
عفونت
بروز زخم مری بر اثر عفونت امری است که کمتر شایع استاما عفونت قارچی، عفونت بر اثر ویروس هرپس سیمپلکس (ویروس تبخال) و عفونت میکروبی معده با هلیکوباکتری میتوانند با بروز زخم مری در ارتباط باشند.
آسیب دیدگی مری
ممکن است قورت دادن مواد خورنده یا سمی موجب آسیب دیدن مری شود. این نوع از آسیب دیدگی بیشتر در کودکان رخ میدهد و ممکن است در بزرگسالانی که به بیماریهای روانی مبتلا هستند نیز رخ دهد. برخی از انواع جراحیهای دستگاه گوارش و یا قورت دادن اجسام خارجی میتواند باعث زخم مری شود.
علائم
به جر احساس سوزش در مرکز قفسه سینه یا سوزش سر دل، زخم مری موجب بروز درد نیز میشود. سایر علائم زخم مری عبارتند از:
- کاهش اشتها
- مشکل در بلع غذا
- سوزش یر دل و رفلاکس اسید معده
- حالت تهوع
- سوزش گلو
- احساس مزه ترش در دهان
- درد شکم
- استفذاغ که گاهی همراه با خون است.
- کاهش وزن
عوارض
عوارض احتمالی ناشی از ابتلا به زخم مری عبارتند از:
- خونریزی در قسمت فوقانی دستگاه گوارش (به ندرت)
- ابتلای مکرر به زخم معده
- تنگ شدن و باریک شدن مری
- سرطان مری
- کاهش وزن شدید به خاطر کاهش اشتها و مشکل در بلع غذا
- پارگی مری
تشخیص
پزشک بر اسا موارد زیر میتواند زخم مری را تشخیص دهد:
- شرح حال و سوابق پزشکی بیمار
- معاینات فیزیکی
- نتایج آندوسکوپی و معاینه فضای داخل مری
- تست اشعه ایکس با باریوم
در صورتی که زخم مری تشخیص داده شود، پزشک از زخم مری نمونه برداری میکند تا آن را مورد آزمایش قرار دهد.
درمان زخم مری
انتخاب روش درمان زخم مری به علت اصلی بروز آن بستگی دارد و بنابراین مهمترین مسئله در درمان ، تشخیص صحیح علت بروز زخم مری است. در صورتی که مری آسیب فیزیکی شدیدی دیده باشد برای کنترل آسیب از لوله گذاری از طریق بینی به سمت دستگاه گوارش و تزریق وریدی مایعات در بدن استفاده میشود. پیشگیری دارویی عفونت با آنتی بیوتیک و تسکین درد با داروهای مسکن و همچنین زخمهای ایجاد شده در مری با داروهای مهارکنندهی گیرنده H2 درمان میشوند.
درمان رفلاکس معده
درمان زخم مری ناشی از رفلاکس معده در ابتدا سعی میشود که علائم ناشی از رفلاکس معده برطرف شود و سپس حرکات و جنبندگی دستگاه گوارش و میزان تولید اسید معده کنترل شود. برای کنترل موقت علائم از مهارکنندههای گیرنده H2 استفاده میشود. پرکاربردترین داروهای متعلق به این دسته عبارتند از سایمتیدین، رانیدیدین، فاموتییدین و نیزاتیدین. اما برای دستیابی به نتایج درمانی بلند مدت از داروهای PPI استفاده میشود که با مسدود کردن پمپ پروتون، مستقیما از تولید اسید توسط سلولهای جدارهی معده جلوگیری میکنند. داروهای PPI پرکاربرد برای درمان رفلاکس معده عبارتند از امپرازول، اسموپرازول، لانزوپرازول، پنتوپرازول و ربا پرازول. برای پاکسازی مری میتوان از پروکینتیکهایی استفاده کرد که حرکت دستگاه گوارش را افزایش میدهند. برای افزایش حرکت مری معمولا از داروهای سیزاپراید و متوکلوپرامید استفاده میشود.
درمان عفونت
اگر عفونت معده بر اثر ابتلا به میکروب هلیکوباکتری باشد از روش درمان استاندارد این بیماری که درمان سه گانه نام دارد استفاده میشود. در این روش از یک داروی PPI و دو نوع آنتی بیوتیک مختلف استفاده میشود. در روش درمان استاندارد، داروهای امپرازول، آموکسی سیلین و کلاریترومایسین برای 10 روز، بیسموت ساب سالیسیلات، مترونیدازول و تتراسایکلین برای 14 روز و لانسوپرازول، آموکسی سیلین و کلاریترومایسین برای 10 تا 14 روز تجویز میشود. برای درمان آسیبهای مخاطی ناشی ازعفونت مری از داروهای ضدمیکروب استفاده میشود. عفونتهای ناشی از ویروس سیتومگالو با داروی گانسیکلوویر و عفونتهای قارچی ناشی از قارچ کاندیدا با داروی فلوکونازول درمان میشود. بیماران مبتلا به ویروس HIV که به زخم مری دچار شده اند معمولا به درمانهای ضدویروسی به خوبی پاسخ میدهند. در صورتی که علت عفونت مری مشخص نباشد برای درمان آن از کورتیکواستروئیدها استفاده میشود البته ابن دارو به خاطر مهار کردن سیستم ایمنی بدن میتواند خطر بروز عفونتهای حاد و ناگهانی را افزایش دهد.
درمان زخمهای ناشی از دارو
برای درمان زخم مری که ناشی از مصرف داروهای خاص است، در ابتدا لازم است که مصرف داروی مورد نظر قطع شود و سپس داروهای PPI و داروی محافظت کننده از مخاط گوارشی تجویز شوند. زخم مری که بر اثر ابتلا به سل بوده باشد نیز نیاز به درمانهای استاندارد بیماری سل دارد که بر اساس استفاده از داروهای ایزونیازید، ریفامپیسین، اتامبوتول و پیرازینامید است. طول دورهی درمان به وضعیت بیمار بستگی دارد و معمولا بین 6 تا 9 ماه طول میکشد.
جراحی
تنها در مورادی که وضعیت بیمار بسیار وخیم است از گزینه جراحی استفاده میشود. جراحیهایی که ممکن است انجام شوند عبارتند از جراحی تنگ کردن دریچه اسفنکتر تحتانی مری که در بالای معده قرار دارد و جراحی قرار دادن دستگاه مغناطیسی برای کمک به عملکرد دریچه.
تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی میتواند در کاهش ابتلا به رفلاکس معده و سوزش سر دل موثر باشد که از شایع ترین علل ابتلا به زخم مری هستند. برخی از تغییراتی که در این زمینه میتوانید بدهید عبارتند از:
- به آرامی غذا بخورید.
- هرگز پرخوری نکنید.
- تا سه ساعت بعد از غذا خوردن از دراز کشیدن خودداری کنید.
- وزن خود را در محدوده سالم تگه دارید.
- لباسهای گشاد بپوشید تا به معده خود فشار وارد نکنید.
- کشیدن سیگار را ترک کنید.
- زیر سر خود را در هنگام خواب بلند تر کنید تا بازگشت اسید معده در هنگام خواب را کمتر کنید.
برای درمان زخم مری بهتر است میزان متعادلی از پروتئین حیوانی، غلات کامل، مغزیجات، دانهها، میوهها و سبزیجات بخورید. برخی از غذاها و نوشیدنیهای خاص میتوانند سوزش سر دل و رفلاکس معده را تشدید کنند پس باید از خوردن آنها خودداری کنید. برخی از این غذاها عبارتند از: کافئین، شکلات، غذای سرخ شده، غذاهای چرب، نعناع، پیاز، غذاهای پر ادویه، گوجه و غذاهای حاوی رب یا سس گوجه. البته در افراد مختلف، غذاهای مختلفی میتواند تشدید کننده سوزش سر دل و رفلاکس اسید باشد بنابراین بهتر است غذاهایی که در طول روز مصرف میکنید را جایی یادداشت کنید و سپس علائم خود را نیز در ادامه ثبت کنید تا بتوانید تشخیص دهید که چه غذاهای موجب تشدید رفلاکس اسید معده شما میشود.
