هپاتیت یک نوع التهاب کبدی است. این بیماری می‌تواند در همین مرحله بماند و یا باگذشت زمان و پیشرفت آن تبدیل به بیماری‌هایی چون فیبروز کبد، سیروز کبدی و یا سرطان کبد شود. ویروس هپاتیت عامل اصلی ابتلا به این بیماری است اما گاهی دیگر ویروس‌ها و عفونت‌ها، اوردوز و یا بیماری‌های خود ایمنی نیز می‌توانند باعث ایجاد هپاتیت در فرد شوند. هپاتیت A، B، C، D و E پنج ویروس اصلی ایجاد هپاتیت در انسان هستند. این 5 ویروس به دلیل شدت بیماری که ایجاد می‌کنند، کشنده بودن، واگیردار بودن و قدرت سریع انتقال بسیار نگران‌کننده‌اند. به‌طورکلی هپاتیت نوع B و C می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌های شدید و کشنده‌ای در میلیون‌ها نفر شوند. این دو ویروس دلیل اصلی ابتلای فرد به سیروز و سرطان کبد هستند.
علائم و نشانه‌های بیماری هپاتیت
هپاتیت حاد معمولاً نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهد بنابراین بیمار متوجه ابتلای خود به این بیماری نمی‌شود. از علائم و نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد عضلات و مفاصل
- داشتن تب 38 درجه یا بالاتر
- داشتن احساس بیماری
- احساس خستگی غیرعادی در تمام مدت روز
- داشتن احساس بی‌حالی
- از دست دادن اشتها
- درد در قسمت شکم
- ادرار تیره
- مدفوع کم‌رنگ و خاکستری
- خارش پوست
- زرد شدن چشم‌ها و پوست (زردی)
هپاتیت مزمن نیز تا زمانی که کبد از فعالیت بایستد از خود نشانه‌ای بروز نمی‌دهد و در این مرحله نیز ممکن است فقط از طریق آزمایش خون بتوان آن را تشخیص داد. این بیماری می‌تواند باعث زردی، تورم پا و زانو، گیجی، وجود خون در مدفوع و استفراغ شود.
انواع هپاتیت
هپاتیت نوع آ
هرکسی که از طریق غذا، نوشیدنی و مدفوع فرد آلوده با ویروس هپاتیت در ارتباط باشد می‌تواند به این بیماری مبتلا شود. علائم این بیماری تا چندین هفته در فرد باقی می‌مانند اما فرد باگذشت زمان به‌طور کامل درمان می‌شود. ابتلا به ویروس هپاتیت نوع آ باعث می‌شود تا فرد برای باقی عمر خود در برابر این ویروس واکسینه شود اما این قضیه به واکسینه شدن فرد در برابر دیگر انواع هپاتیت کمکی نمی‌کند. در حال حاضر برای مقابله با هپاتیت نوع آ واکسن وجود دارد.
هپاتیت نوع بی
ویروس هپاتیت نوع ب معمولاً وارد خون فرد می‌شود اما در موارد ضعیف‌تر گاهی می‌توان این ویروس را در اسپرم مردان و ترشحات واژن نیز یافت کرد. هر شخص معمولاً از طریق رابطه‌ی جنسی محافظت نشده؛ استفاده از وسایل تزریق آلوده به ویروس و یا دیگر فعالیت‌هایی که باعث می‌شوند خون‌آلوده وارد چرخه‌ی گردش خون وی شوند به این بیماری مبتلا می‌شود. مادرانی که در مدت طولانی به هپاتیت مبتلا بوده‌اند می‌توانند در درون رحم؛ در هنگام زایمان و یا به‌صورت رایج‌تر بعد از تولد این بیماری را به فرزندان خود انتقال دهند. افرادی که به ویروس هپاتیت نوع ب آلوده می‌شوند ممکن است برای مدت طولانی با این بیماری دست و پنجه نرم کنند. چراکه این ویروس قدرت این را دارد که برای همیشه در بدن فرد باقی بماند. امکان ابتلای طولانی‌مدت به بیماری هپاتیت ب در کودکان و نوزادانی که به این ویروس آلوده گشته‌اند بیشتر است.
هپاتیت نوع سی
ویروس هپاتیت نوع سی ویروسی خونی است که فقط زمانی انتقال پیدا می‌کند که خون فرد آلوده وارد سیستم گردش خون فرد دیگری شود. رایج‌ترین راه انتقال این ویروس استفاده از وسایل تزریق غیر استریل است. گاهی برخی از افرادی که به ویروس هپاتیت سی آلوده‌شده‌اند بدون هیچ‌گونه درمانی این ویروس را از بدن خود پاک می‌کنند. این افراد بعدازاین دیگر به این ویروس آلوده نیستند و درنتیجه بیمار نخواهند شد. بیماری هپاتیت نوع سی اگر درمان نشود به هپاتیت مزمن تبدیل‌شده و این ویروس برای مدت طولانی در خون آن‌ها باقی می‌ماند. این بیماری گاهی باگذشت بیست سال یا حتی بیشتر باعث ابتلای فرد به سیروز کبدی یا زخم کبد می‌شود. تعداد کمی از افرادی که به سیروز کبدی مبتلا شده‌اند در آینده دچار سرطان کبد نیز خواهند شد.
هپاتیت نوع دی
هپاتیت نوع دی در کشورهایی که آمار ابتلا به هپاتیت بی در آن‌ها بالاست شایع‌تر است. ویروس هپاتیت دی گاهی به‌صورت عفونت جانبی یعنی به همراه هپاتیت بی‌در فرد نمایان می‌شود و گاهی نیز بعد از ابتلای فرد به هپاتیت بی به‌عنوان ویروس ثانویه وارد بدن فرد می‌شود. افراد از طریق رابطه‌ی جنسی محافظت نشده؛ استفاده از وسایل تزریق غیر استریل و یا دیگر فعالیت‌هایی که باعث می‌شوند خون‌آلوده وارد سیستم چرخش خون فرد شود به این بیماری مبتلا می‌شوند.
هپاتیت نوع ایی
هپاتیت نوع ایی رایج‌ترین نوع هپاتیت در کشورهای درحال‌توسعه است. این ویروس هیچ‌گونه اثر طولانی‌مدتی از خود باقی نمی‌گذارد. این نوع هپاتیت معمولاً در زنان باردار و در 3 ماهه‌ی آخر بارداری رایج است. ویروس هپاتیت نوع ایی در مدفوع انسان یا حیوانات آلوده به این ویروس یافت می‌شود و معمولاً از طریق خوردن غذا و یا نوشیدنی‌های آلوده انتقال می‌یابد. قدرت انتقال این بیماری از فردی به فرد دیگر نسبت به هپاتیت نوع آ بسیار کمتر است.
هپاتیت ناشی از خود ایمنی
هپاتیت ناشی از خود ایمنی بیماری نادری است که برای مدت طولانی در فرد باقی می‌ماند و در آن سیستم ایمنی بدن به کبد آسیب رسانده و آن را از بین می‌برد. گاهی این آسیب‌دیدگی به میزانی می‌رسد که کبد را از فعالیت کامل و سالم بازمی‌دارد.
تشخیص
آزمایش خون و بیوپسی یا نمونه‌برداری از کبد که در آن قطعه‌ی کوچکی از کبد برای آزمایش و بررسی بیشتر برداشته می‌شود دو آزمایشی هستند که می‌توان به کمک آن‌ها هپاتیت را تشخیص داد.
درمان بیماری هپاتیت
هپاتیت آ
برای درمان هپاتیت نوع آ هیچ روش درمانی خاصی وجود ندارد و باید نشانه‌های این بیماری مانند درد، حالت تهوع و خارش را به کمک روش‌های معمولی از بین برد.
هپاتیت بی و سی
برخی از بیماران برای درمان این بیماری می‌توانند از فارموکولوژیک استفاده کنند. اگرچه هیچ واکسنی برای مقابله با هپاتیت نوع سی وجود ندارد اما می‌توان این بیماری را به‌طور مؤثری به کمک داروهای ضدویروسی درمان نمود. هدف اصلی روش‌های درمانی در هپاتیت مزمن نوع بی و سی این است که تا جایی که ممکن است از التهاب و فیبروز کبد بکاهند و از ابتلای بیمار به سیروز کبدی و عوارض ناشی از آن جلوگیری کنند. در روش‌های دیگری که برای درمان هپاتیت مزمن نوع سی استفاده می‌شود پزشکان تلاش می‌کنند نا از سمی بودن کبد بکاهند و کارایی آن را افزایش دهند. این روش‌ها شامل مهارکننده‌های پروتئاز، ریبوزوم ها و واکسن‌های ویروسی است.
هپاتیت نوع دی
برای درمان هپاتیت حاد یا مزمن نوع دی هیچ درمان شناخته‌شده‌ای وجود ندارد. و برخلاف دیگر انواع هپاتیت استفاده از داروهای ویروسی کمک چندانی به درمان این بیماری نمی‌کند. در این نوع هپاتیت برای مدت طولانی و برای نزدیک به 12 ماه برای بیماران دارویی به نام اینترفرون تجویز می‌شود. اینترفرون پروتئینی است که از تکثیر ویروس هپاتیت جلوگیری کرده و باعث بهبود بیماری می‌شود. بااین‌حال حتی پس از درمان این بیماری نیز تست هپاتیت بیماران مثبت می‌شود و این به این معناست که بسیار مهم است که بیمار برای جلوگیری از انتقال این بیماری در این دوران نیز اقدامات پیشگیرانه را رعایت نمایند. همچنین بیماران باید برای جلوگیری از برگشت دوباره‌ی این بیماری نا مدتی تحت نظر پزشک باشند.
هپاتیت نوع ایی
هپاتیت نوع ایی معمولاً بسیار ضعیف است و بیمار برای مدت کوتاهی به این بیماری دچار می‌شود ازاین‌رو عموماً به درمان نیازی ندارد. اما گاهی در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند این بیماری می‌تواند شدید باشد. هیچ‌گونه واکسنی برای مقابله با هپاتیت نوع ایی وجود ندارد. در هنگام سفر به مناطق فقیر دنیا که هپاتیت ایی در آنجا شایع است افراد با رعایت اقدامات بهداشتی مربوط به آب و غذا از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنند.
هپاتیت ناشی از خود ایمنی
مؤثرترین روش برای درمان هپاتیت ناشی از خود ایمنی استفاده از داروهایی است که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند و از التهاب کبد می‌کاهند.
واکسیناسیون و پیشگیری از ابتلا به هپاتیت
در صورت بروز موارد زیر توصیه می‌شود تا فرد برای مقابله با بیماری هپاتیت نوع آ از واکسن استفاده نماید:
- شخص درخطر بالای ابتلا به ویروس هپاتیت و یا عوارض شدید ناشی از این ویروس باشد.
- شخص به منطقه‌ای سفر کند که ویروس هپاتیت آ در آنجا شایع باشد.
ایمن‌سازی کودکان بین 1 تا 18 سال شامل دو تا 3 دوره واکسیناسیون می‌باشد. در بزرگ‌سالان 6 تا 12 ماه پس از تزریق واکسن اولیه باید واکسن تقویت‌کننده ثانویه تزریق شود. گفته می‌شود که این واکسن‌ها برای مدت 15 تا 20 سال از بدن در مقابل این بیماری دفاع می‌کنند.
واکسن‌های ایمن شده‌ی ضدویروس هپاتیت بی برای مدت بیش از 15 سال از بدن در مقابل این ویروس محافظت می‌کنند. پزشکان توصیه می‌کنند تمامی نوزادان و افراد تا سن 18 سالگی و بزرگ‌سالانی که در خطر ابتلا به این بیماری هستند حتماً واکسینه شوند. برای محافظت کامل در برابر این ویروس فرد باید در یک بازه‌ی 6 تا 12 ماهه 3 دوره تزریق واکسن داشته باشد. برای مقابله با ویروس هپاتیت نوع دی هیچ واکسنی وجود ندارد اما واکسن ضد هپاتیت بی می‌تواند از بدن در مقابل این ویروس نیز دفاع کند. روش‌های بسیاری وجود دارند که افراد می‌توانند با رعایت آن‌ها از خطر ابتلا به هپاتیت بکاهند:
- اگر فرد در زمان کودکی واکسن‌های ضد هپاتیت آ و بی را تزریق نکرده است حتماً در بزرگ‌سالی این کار را انجام دهد. واکسیناسیون اولین و مهم‌ترین قدم برای جلوگیری از ابتلا به این ویروس است.
- فرد باید قبل از خوردن غذا و بعد از استفاده از دستشویی و یا تعویض پوشک نوزاد دستان خود را آب و صابون بشوید.
- فرد باید در زمان سفر به کشورهای درحال‌توسعه از خوردن غذاهای خام و غیربهداشتی خودداری کند. فقط باید از بطری شخصی خود آب نوشید و یا از آب‌ها تصفیه‌شده و جوشانده شده استفاده نماید.
- از به اشتراک گذاشتن سرنگ، تیغ ریش‌تراش، مسواک، سوزن تتو و پرسینگ خودداری نمایند.
- در زمان اجرای کمک‌های اولیه از دستکش استفاده شود.
- قطرات خون ریخته شده حتی آن‌هایی را که خشک‌شده‌اند را باید به کمک مایع ضدعفونی و سفیدکننده تمیز نمود. باید توجه داشت تا در هنگام این کار حتماً از دستکش استفاده شود.
- رعایت اقدامات احتیاطی و سلامت شغلی در محل کار
- اگر فردی باردار است باید خیلی سریع و به‌صورت مرتب جلسات مراقبت‌های قبل از زایمان را شروع کند.
