واژه بیماری التهاب روده به گروهی از اختلالات دستگاه گورش مربوط می‌شود که در آن روده‌ها دچار التهاب می‌شوند. اغلب از آن به‌عنوان یک بیماری اتوایمیون (خود ایمنی) یاد می‌شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد که التهاب مزمن الزاماً در اثر حمله سیستم ایمنی به بدن ایجاد نمی‌شود. بلکه، ممکن است سیستم ایمنی در حال حمله به ویروس، باکتری یا غذاها باشد که در اثر آن روده‌ها دچار التهاب شده و درنهایت بافت روده دچار آسیب‌دیدگی می‌شود. اگر به التهاب روده مبتلا شده باشید، می‌دانید که معمولاً این بیماری در دوره‌ای فعال شده و سپس برای مدتی فروکش خواهد کرد. زمانی که التهاب روده‌ها شدید باشد، بیماری در مرحله فعال خود قرار دارد، در این دوره بیمار دچار علائم خواهد شد. زمانی که التهاب کاهش یابد و یا متوقف شود، بیماری در مرحله غیرفعال خود قرار می‌گیرد. در این حالت علائم بیمار برطرف می‌شود که به آن دوره کمون یا بهبودی گفته می‌شود.
انواع ورم روده
انواع التهاب یا ورم روده عبارت‌اند از:
- کولیت اولسراتیو: کولیت اولسراتیو باعث التهاب طولانی‌مدت و ایجاد جراحت (زخم) در لایه پوششی روده بزرگ (کولون) و رکتوم می‌شود.
- بیماری کرون: بیماری کرون باعث التهاب لایه پوششی دستگاه گوارش می‌شود که اغلب به عمق بافت‌های آسیب‌دیده، گسترش می‌یابد.
علل
علت دقیق بیماری التهاب روده هنوز معلوم نیست. پیش‌ازاین، رژیم غذایی و استرس را مقصر می‌دانستند، اما در حال حاضر پزشکان می‌دانند که این عوامل ممکن است بیماری را تشدید کنند، اما عامل ایجاد التهاب روده نیستند. یکی از علل احتمالی ایجاد اختلال در سیستم ایمنی است. هنگامی که سیستم ایمنی بدن تلاش می‌کند تا با ویروس یا باکتری‌های مهاجم مبارزه کند، بروز پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی باعث می‌شود، سلول‌های دستگاه گوارش نیز موردحمله قرار بگیرند. همچنین به نظر می‌رسد در افراد مبتلا به این بیماری، وراثت نقش مهمی داشته باشد. در خانواده‌هایی که یکی از اعضا به این بیماری مبتلا است، التهاب روده شیوع بیشتری دارد، اما به‌طورکلی، اکثر افراد مبتلا به التهاب روده دارای سابقه خانوادگی نیستند.
عوامل خطر
- سن: بیماری اکثر افراد مبتلا به التهاب روده قبل از 30 سالگی تشخیص داده می‌شود. اما در برخی افراد این بیماری تا سن 50 یا 60 سالگی ظاهر نمی‌شود.
- سیگار کشیدن
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
علائم
علائم بیماری ورم روده، بسته به‌شدت التهاب و جایی که رخ می‌دهد، متفاوت است. علائم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. احتمال دارد در طی دوره‌های متناوب، بیماری فعال شده و مجدداً بهبود یابد. علائم و نشانه‌هایی که در هر دو بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مشترک هستند، عبارت‌اند از:
- اسهال
- تب و خستگی
- درد شکمی و گرفتگی
- خون در مدفوع
- کاهش اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
عوارض
کولیت اولسراتیو و بیماری کرون دارای عوارضی هستند که برخی از آن‌ها مشترک و برخی دیگر نیز اختصاصی بوده و مربوط به همان بیماری است. عوارضی که در هر دو بیماری مشترک است، عبارت‌اند از:
- خونریزی شدید روده از زخم‌های ایجاد شده
- سوراخ یا پارگی روده
- باریک شدن و انسداد روده؛ که در کرون دیده می‌شود.
- فیستول (ایجاد مجرای غیرطبیعی در روده) و بیماری‌های پری آنال (بیماری‌هایی که در اطراف دهانه مقعد ایجاد می‌شوند)؛ این شرایط در کرون بیشتر از کولیت اولسراتیو دیده می‌شود.
- مگاکولون سمی، حالتی که دران روده بزرگ دچار اتساع و بزرگ‌شدگی شدید می‌شود. این عارضه می‌تواند زندگی بیمار را تهدید کند. این حالت بیشتر در کولیت اولسراتیو دیده می‌شود تا کرون.
- سوءتغذیه
همچنین التهاب روده، به‌خصوص کولیت اولسراتیو، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. همچنین التهاب روده می‌تواند بر سایر اعضا تأثیر بگذارد؛ برای مثال، فرد مبتلا به التهاب روده ممکن است دچار: آرتریت، بیماری‌های پوستی، التهاب چشم، اختلالات کبدی و کلیوی یا کاهش تراکم استخوانی شود. در میان این عوارض، آرتریت شایع‌تر است. معمولاً بیماری‌های مفصلی، پوستی و چشمی با یکدیگر دیده می‌شوند.
تشخیص ورم روده
برای تشخیص ورم روده، پزشک ابتدا سؤالاتی درباره سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار خواهد پرسید. سپس یک معاینه فیزیکی انجام می‌شود و پس از آن ممکن است آزمایش‌های تشخیصی دیگری نیز درخواست گردد.
آزمایش نمونه مدفوع و خون
این تست‌ها می‌توانند برای بررسی عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها مورداستفاده قرار بگیرند. برای تمایز بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، می‌توان از آزمایش خون نیز استفاده کرد. بااین‌حال، آزمایش خون به‌تنهایی برای تشخیص ورم روده نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
باریوم انما
باریوم انما یک معاینه به کمک اشعه ایکس از روده بزرگ و روده کوچک است. درگذشته، این آزمایش زیاد استفاده می‌شد، اما امروزه ازمایشات دیگر تا حد زیادی جایگزین آن شده‌اند.
سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
در این روش‌های تشخیصی از یک دوربین استفاده می‌شود که در انتهای یک لوله انعطاف‌پذیر به نام اندوسکوپ نصب شده است. دوربین از طریق مقعد وارد روده می‌شود. در کولونوسکوپی کل طول روده بزرگ مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در سیگموئیدوسکوپی فقط 50 سانتی‌متر از روده بزرگ مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، یعنی بخش سیگموئید کولون. ممکن است در طول این آزمون بخش کوچکی از دیواره روده نمونه‌برداری شود که به آن بیوپسی گفته می‌شود. بررسی نمونه در زیر میکروسکوپ می‌تواند در تشخیص التهاب روده مفید باشد.
آندوسکوپی با کپسول
این روش تشخیصی، روده کوچک را بررسی می‌کند، که بسیار سخت‌تر از ارزیابی روده بزرگ است. برای آزمایش، بیمار یک کپسول کوچک حاوی دوربین را می‌بلعد. همان‌طور که کپسول در طول روده کوچک حرکت می‌کند، از روده تصویربرداری می‌کند. هنگامی که بیمار دوربین را از طریق مدفوع دفع می‌کند، تصاویر را می‌توان بر روی رایانه مشاهده کرد. این آزمون تنها زمانی استفاده می‌شود که سایر آزمایشات برای پیدا کردن علت علائم بیماری کرون مؤثر نباشند.
تصویربرداری ساده یا اشعه ایکس
تصویربرداری اشعه ایکس از شکم معمولاً در موارد اورژانسی که پزشک به پارگی روده مشکوک می‌شود، انجام می‌شود. توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی. سی‌تی‌اسکن به کمک اشعه ایکس و کامپیوتر تهیه می‌شود. سی‌تی‌اسکن تصویر دقیق‌تری از تصویربرداری اشعه ایکس ساده ایجاد می‌کند. این امر باعث می‌شود برای بررسی روده کوچک مفیدتر باشد. همچنین سی‌تی‌اسکن برای ارزیابی عوارض ایجاد شده در اثر ورم روده نیز مفید است. ام آر آی به کمک ایجاد میدان‌های مغناطیسی می‌تواند از مقاطع مختلف بدن تصویر تهیه کند. ام آر آی امن‌تر از اشعه ایکس است. ام آر آی به‌ویژه در بررسی بافت‌های نرم و تشخیص فیستول مفید است. ام آر آی و سی تی اسکن هر دو برای تعیین میزان آسیب‌دیدگی روده در اثر بیماری التهاب روده مؤثر هستند.
درمان التهاب روده
هدف اصلی درمان در این بیماری سرکوب پاسخ غیرطبیعی التهاب است تا روده شانس بهبودی و ترمیم داشته باشد. بنابراین هم‌زمان با درمان، علائم اسهال و دردهای شکمی فروکش خواهند کرد. هنگامی که علائم تحت کنترل قرار گرفتند، درمان بر کاهش عود بیماری و افزایش طول دوره بهبودی بیمار متمرکز خواهد شد. درمان‌های مختلفی برای التهاب روده وجود دارد.
داروهای ضدالتهابی
داروهای ضدالتهابی اولین گام در درمان ورم روده هستند. این داروها التهاب دستگاه گوارش را کاهش می‌دهد. با این‌حال، عوارض جانبی زیادی دارند. داروهای ضدالتهابی که برای ورم روده استفاده می‌شود، می‌تواند شامل داروهایی هم‌چون سولفاسالازین و محصولات ترکیبی آن و همچنین کورتیکواستروئیدها باشد.
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی (یا ایمونو مدولاتور) از حمله سیستم ایمنی به روده و ایجاد التهاب جلوگیری می‌کنند. این گروه شامل داروهایی است که TNF را مسدود می‌کند. TNF یک ماده شیمیایی است که توسط سیستم ایمنی تولید می‌شود و موجب التهاب می‌شود. به‌طورمعمول TNF بیش ازحد در خون مسدود می‌شود، اما در افراد مبتلا به التهاب روده، میزان بالای TNF می‌تواند منجر به التهاب بیشتر شود. سرکوب کننده‌های ایمنی می‌توانند عوارض جانبی بسیاری داشته باشند، از جمله بثورات جلدی و بروز عفونت‌ها.
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها برای کشتن باکتری‌ها استفاده می‌شود، اما ممکن است محرک شعله‌ور شدن علائم التهاب روده نیز باشند و یا آن را تشدید کنند.
داروهای ضد اسهال
داروهای ضد اسهال و ملین‌ها نیز ممکن است برای درمان علائم ورم روده مورداستفاده قرار گیرند.
جراحی
گاهی اوقات ممکن است برای افراد مبتلا به ورم روده جراحی ضروری باشد. برخی از روش‌های جراحی برای درمان التهاب روده عبارت‌اند از:
- استریکچرپلاستی برای تعریض روده باریک شده
- بستن یا حذف فیستول
- حذف بخش‌های آسیب‌دیده روده، در افراد مبتلا به بیماری کرون
- حذف کل کولون و رکتوم، در موارد شدید کولیت اولسراتیو
تغییر سبک زندگی
داشتن سبک زندگی سالم در افراد مبتلا به بیماری التهاب روده از اهمیت بالایی برخوردار است. کسانی که دچار اسهال می‌شوند، خوردن آب کافی برای جبران آب ازدست‌رفته مفید است. اجتناب از محصولات لبنی و شرایط تنش‌زا می‌تواند علائم بیمار را کاهش دهد. ورزش کردن و ترک سیگار نیز می‌تواند سلامت افراد را ارتقا بخشد. مکمل‌های حاوی ویتامین و مواد معدنی می‌تواند کمبود مواد مغذی را جبران کند. برای مثال، مکمل آهن می‌تواند در رفع کم‌خونی مؤثر باشد.
