هلیکوباکتر پیلوری یا H. pylori یک باکتری مارپیچی شکل است. این میکروب‌ها وارد بدن شده و در سیستم گوارشی زندگی می‌کنند. بعد از گذشت چندین سال، این میکروب‌ها می‌توانند موجب بروز آسیب‌هایی به دیواره داخلی معده و قسمت بالایی روده کوچک شوند که به آن‌ها زخم معده گفته می‌شود. این میکروب‌ها می‌توانند در برخی از افراد موجب بروز بیماری‌هایی مانند التهاب یا گاستریت معده شوند که این بیماری می‌تواند منجر به بروز سرطان معده نیز بشود. برای بسیاری از افرادی که دچار عفونت هلیکوباکتری شده‌اند، این عفونت هیچ عوارض یا مشکلی ایجاد نمی‌کند. همچنین در صورتی که شما به این عفونت مبتلا شده‌اید اما در حال درمان هستید، نتایج درمانی شما مثبت و مؤثر خواهند بود. اما در مورد افرادی که به این باکتری را دارند و این موضوع منجر به بروز مشکل یا بیماری در معده آن‌ها شده است، نتایج درمان به نوع بیماری، زمان تشخیص و نحوه درمان آن بستگی دارد.
افراد مستعد ابتلا به بیماری
کودکان بیش از بزرگسالان مستعد ابتلا به عفونت هلیکوباکتری هستند. علت این موضوع به خاطر عدم رعایت بهداشت در کودکان است و بنابراین خطر بروز عفونت تا حدودی به محیط و شرایط زندگی بستگی دارد. در صورتی که فرد شرایط زیر را داشته باشد، احتمال بروز عفونت در او بیشتر است:
- در کشورهای در حال توسعه زندگی کند.
- با افراد دیگری همخانه باشد که عفونت هلیکوباکتری دارند.
- در خانه‌ی بسیار شلوغ زندگی کند.
- دسترسی به آب داغ نداشته باشد که با کمک آن بتواند محیط را تمیز کند و باکتری را از بین ببرد.
امروزه مشخص شده است که زخم معده ناشی از استرس یا خوردن غذاهای اسیدی نیست بلکه بر اثر ابتلا به این باکتری می‌باشد. استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نیز خطر بروز زخم معده را افزایش می‌دهد.
علائم
اغلب افرادی که به عفونت هلیکوباکتری مبتلا هستند، هرگز دچار هیچ علائم یا نشانه‌ای نمی‌شوند. علت این موضوع مشخص نیست اما برخی از افراد به طور مادرزادی در برابر عوارض این عفونت، مقاومت بیشتری دارند. در صورتی که علائم و نشانه‌های ناشی از عفونت هلیکوباکتری بروز کند، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد یا احساس سوزش در شکم
- درد شکم که هنگام خالی بودن معده بیشتر است
- حالت تهوع
- بی‌اشتهایی
- آروغ زدن زیاد
- نفخ معده
- کاهش وزن غیر اختیاری
اثرات عفونت میکروبی معده
عوارض ناشی از عفونت هلیکوباکتری می‌تواند شامل موارد زیر شود:
- زخم‌های گوارشی: میکروب هلیکوباکتری می‌تواند غشای مخاطی در دیواره داخلی معده و روده کوچک را از بین ببرد. این موضوع موجب تشکیل زخم‌های باز در معده شود.
- التهاب غشای مخاطی معده: میکروب هلیکوباکتری می‌تواند موجب تحریک معده و در نتیجه گاستریت یا همان التهاب معده شود.
- سرطان معده: ابتلا به میکروب هلیکوباکتری یکی از عوامل خطر برای ابتلا به برخی از انواع سرطان معده است.
تشخیص
در صورتی که بیمار علائم ابتلا به زخم معده را نداشته باشد، احتمالاً پزشک نیز تست وجود میکروب هلیکوباکتری را انجام نمی‌دهد. اما اگر بیمار این علائم را در حال حاضر داشته یا سابقه‌ی آن را در گذشته داشته باشد، بهترین کار این است که تست هلیکوباکتری انجام شود. داروهایی مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نیز می‌توانند به غشای داخلی معده آسیب بزنند، بنابراین لازم است که در ابتدا پزشک مطمئن شود که چه چیزی موجب بروز علائم در بیمار شده است تا بتواند روش درمانی مناسب را انتخاب کند. برای شروع، پزشک در مورد شرح‌حال و سوابق پزشکی بیمار سؤال کرده و سپس علائم او و داروهایی که مصرف می‌کند را چک می‌کند. در بیمارانی که احتمال می‌رود به عفونت هلیکوباکتری مبتلا باشند، روش‌های تشخیصی زیر به قطعی کردن تشخیص کمک می‌کند:
- آزمایش آنتی‌ژن هلیکوباکتری در مدفوع: این آزمایش بسیار حساس و خاص است و حتی در مراحل ابتدایی بروز عفونت هلیکوباکتری، جواب این تست مثبت خواهد بود. از این تست برای اطمینان از ریشه‌کن شدن باکتری پس از درمان نیز استفاده می‌شود.
- تست اوره کربن در بازدم: این تست نیز دارای حساسیت بالا است و برای افرادی که به‌تازگی دچار این عفونت شده‌اند مناسب است اما برای پیگیری روند درمان مناسب نیست.
- آنتیبیوگرام: این تست برای استفاده در مناطق جغرافیایی مناسب است که در آن میزان مقاومت در برابر مترونیدازول و کلاریترومایسین بالا است. در این مناطق، این آنتی‌بیوتیک‌ها نباید به عنوان اولین گزینه‌ی درمانی مورداستفاده قرار بگیرند.
درمان
در صورتی که شخصی به عفونت هلیکوباکتری دچار باشد اما هیچ علائمی نداشته باشد و همچنین در معرض خطر ابتلا به سرطان معده نیز نباشد، نیازی به انجام درمان نیست. سرطان معده و همچنین زخم معده و زخم اثنی‌عشر با میکروب هلیکوباکتری در ارتباط هشتند و بنابراین اگر کسی در بین نزدیکان بیمار به سرطان معده یا زخم اثنی‌عشر یا معده مبتلاست، احتمالاً پزشک توصیه می‌کند که برای از بین بردن میکروب هلیکوباکتری اقدام شود. درمان میکروب هلیکوباکتری می‌تواند زخم معده را نیز برطرف کند و خطر بروز سرطان معده را کاهش دهد.
دارودرمانی
معمولاً لازم است که بیماران ترکیبی از دو آنتی‌بیوتیک مختلف را مصرف کنند و همچنین داروی دیگری مصرف کنند که اسید معده را کاهش می‌دهد. کاهش دادن اسید معده موجب می‌شود که آنتی‌بیوتیک‌ها به نحو مؤثر‌تری عمل کنند. این درمان معمولاً به نام درمان سه‌گانه شناخته می‌شود. برخی از داروهایی که در این روش به کار می‌روند عبارتند از:
- کلاریترومایسین
- مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI)، مانند لانسوپراازول (Prevacid)، اسموپرازول (Nexium)، پانوترازول (Protonix) یا رابپرازول (AcipHex)
- مترونیدازول (برای هفت تا 14 روز)
- آموکسی سیلین (برای هفت تا 14 روز)
تمامی درمان‌های انجام شده برای ریشه‌کن کردن باکتری دارای عوارض جانبی خاص با میزان شیوع بالا هستند (مانند حالت تهوع و احساس مزه فلز دردهان). در صورت بروز ضایعه پوستی، استفراغ و یا اسهال، درمان را متوقف کنید.
سایر داروهایی که برای کنترل عفونت هلیکوباکتری به کار می‌روند عبارتند از:
- داروهای ضد انعقادی (به عنوان مثال، بیسموت زیرالسیسیلات)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (به عنوان مثال، لانسورازول، اومپرازول)
- مسدود کننده‌های گیرنده H2 (مانند راینتیدین، فاموتیدین)
انتخاب روش درمان به سوابق پزشکی بیمار و همچنین سابقه آلرژی به داروها در بیمار بستگی دارد. بعد از اتمام دوره‌ی درمان لازم است که آزمایش میکروب هلیکوباکتری انجام شود. در اغلب موارد برای ریشه‌کن کردن عفونت، تنها به یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز است اما در مواردی هم لازم است که بیش از یک دوره آنتی‌بیوتیک مصرف شود و دوره‌های بعدی از داروهای متفاوتی استفاده شود.
رژیم غذایی مناسب برای درمان عفونت میکروبی معده
بسیار مهم است که ما (تمامی افراد در جهان) درمان‌های طبیعی مناسبی برای مقابله با میکروب هلیکوباکتری پیدا کنیم چرا که مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌های ضد هلیکوباکتری روزبه‌روز در حال افزایش است و به نظر نمی‌رسد که این روند به این زودی‌ها رو به کاهش بگذارد. در ادامه با روش‌های طبیعی مقابله با این باکتری آشنا می‌شویم که به لحاظ علمی تأثیرگذاری آن‌ها ثابت شده است. به این منظور لازم است که شما مقدار بیشتری از مواد زیر را مصرف کنید:
- غذاهای غنی از پروبیوتیک مانند نوشیدنی کفیر
- ماهی‌های غیر پرورشی (وحشی) که غنی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند. دانه‌های کتان و چیا همچنین دارای امگا 3 هستند.
- عسل تازه، به ویژه عسل مانوکا، همراه با چایی سبز یا سیاه.
- انواع توت‌ها، به ویژه تمشک، توت‌فرنگی، توت سیاه، زغال‌اخته و بلوبری.
- انواع کلم، به ویژه بروکلی و جوانه‌های آن
برای مبارزه با میکروب هلیکوباکتری، و برطرف کردن علائم آن، غذاهایی که نباید مصرف کنید و یا حداقل مصرف آن را کم کنید عبارتند از:
- کافئین
- نوشیدنی‌های گازدار
- غذاهای پرادویه و تند
- ترشی
- غلات با فیبر پایین (بدون سبوس)
