مری یک لوله عضلانی توخالی است که بزاق، مایعات و غذاهای مصرفی ما را از دهان به معده انتقال می‌دهد. در حالت ایستاده، مری بین 25 تا 30 سانتیمتر طول دارد، عرض آن نیز حدود 1.5 تا 2 سانتیمتر است. مری در پشت راه هوایی (نای) و قلب و همچنین در جلوی ستون فقرات واقع شده است. درست قبل از متصل شدن به معده، مری از دیافراگم عبور می‌کند. مانند سایر قسمت‌های بدن، مری هم می‌تواند آسیب ببیند. رفلاکس و سرطان هر دو اختلالاتی هستند که ممکن است مری را درگیر خود سازند. شایع‌ترین اختلال مری، بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس GERD) است، زمانی که اسفنکتر (دریچه) تحتانی مری به‌درستی بسته نمی‌شود، محتویات معده به درون مری نشت کرده و در طول زمان باعث تحریک و آسیب‌دیدگی مری می‌شوند. اگر رفلاکس طولانی‌مدت حضور داشته باشد، می‌تواند باعث ایجاد زخم در مری شود.
به دلایل بسیاری ازجمله: بیماری‌ها، آسیب‌دیدگی مری و افزایش سن، ممکن است عملکرد مری ضعیف شود. این امر می‌تواند عوارض متعددی ایجاد کند ازجمله: اختلال در بلع، سوزش سرد دل، ریفلاکس و حتی ضایعات پیش سرطانی یا سرطانی. اگر وجود اختلال در مری در شما تشخیص داده شده باشد، متخصص گوارش به کمک شما خواهد آمد تا توسط یک برنامه جامع درمانی، علائم شما را تسکین داده و کیفیت زندگی‌تان را بهبود بخشد. پزشک متخصص گوارش تجربه فراوانی در تشخیص و درمان انواع بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش ازجمله مری دارد.
جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو وقت با شماره 02188931392 و 02122908154 تماس بگیرید.
آناتومی و وظیفه مری
مهم‌ترین وظیفه مری در بدن انتقال مواد غذایی، مایعات و بزاق از دهان به معده است. پس‌ازآن معده به‌عنوان یک منبع ذخیره‌ای، فرایند هضم غذا را آغاز می‌کند، سپس در یک فرایند کاملاً مدیریت‌شده، معده غذا را به درون روده کوچک می‌فرستد. پس‌ازآن غذا می‌تواند به‌درستی هضم شود و مواد مغذی توسط روده جذب می‌گردند. مری از طریق انقباضات هماهنگ عضلات خود، مایعات و مواد غذایی را به درون معده انتقال می‌دهد. این فرایند به‌صورت خودمختار است و افراد به‌طورمعمول آن را حس نمی‌کنند. برخی افراد زمانی که لقمه خیلی بزرگی را ببلعند، بیش‌ازحد سریع غذا بخورند یا نوشیدنی بسیار گرم یا خیلی سرد را بنوشند، مری خود را حس خواهند کرد. در چنین شرایطی ممکن است حرکت مواد غذایی یا نوشیدنی از مری به معده احساس شود، که ممکن است برای آن‌ها ناخوشایند باشد. به‌طورمعمول عضلات مری در ابتدا و انتها، به اسفنکترهای (دریچه) مری متصل می‌گردند. هنگامی که فرد مواد غذایی را می‌بلعد، به‌طور خودکار این دریچه‌ها باز شده تا غذا بتواند به‌راحتی از دهان به معده انتقال یابد. پس‌ازآن به‌سرعت این دریچه‌ها بسته می‌شوند تا مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها از معده وارد مری نشوند و یا از مری وارد دهان نگردند. وجود این دریچه‌ها به ما این امکان را می‌دهد که در حالت درازکش و یا وارونه نیز بتوانیم عمل بلع را انجام دهیم.
هنگام آروغ زدن برای دفع هوای بلعیده‌شده و یا خروج گاز نوشابه‌های گازدار، اسفنکتر مری باز می‌شود، در این لحظه ممکن است مقداری مواد غذایی یا نوشیدنی از معده وارد مری شود که به آن رفلاکس می‌گویند. مری به‌سرعت مواد برگشت داده شده را به معده بازمی‌گرداند. این میزان از رفلاکس و واکنش مری نسبت به آن طبیعی محسوب می‌شود. یکی دیگر از وظایف مری، شرکت در فرایند استفراغ است. هنگام استفراغ مری سعی می‌کند محتویات معده را به بیرون تخلیه کند. در زمان استفراغ حرکات مری برعکس می‌شود تا از این طریق مواد سمی یا غذاهای آلوده از بدن خارج شود. اگرچه این فعالیت‌های مری در زندگی روزمره ما نقش مهمی دارند، اما افرادی که بنا به دلایلی مانند سرطان مجبور به برداشت مری می‌شوند، بازهم می‌توانند از یک زندگی نسبتاً معمولی برخوردار گردند.
بیماری‌های مری
سوزش سر دل
اگر دریچه تحتانی مری به‌خوبی بسته نشود، ممکن است محتویات اسیدی معده، وارد مری (رفلاکس) شود. بازگشت اسید به مری می‌تواند باعث ایجاد سوزش سر دل، سرفه یا خشن شدن صدا شود و یا ممکن است علامت و نشانه‌ای نداشته باشد.
بیماری ریفلاکس معده (GERD)
اگر رفلاکس یا بازگشت اسید مکرراً اتفاق افتد و یا بیمار را درگیر عوارض و مشکلات کند، به آن، بیماری ریفلاکس معده (GERD) گفته می‌شود.
ازوفاژیت
التهاب مری یا ازوفاژیت می‌تواند در اثر تحریک مری (در اثر عواملی همچون رفلاکس و یا پرتودرمانی) و یا عفونت‌ها ایجاد شود.
بیماری مری بارت
بازگشت مکرر اسید معده، می‌تواند باعث بروز بیماری مری بارت شود. در این بیماری ساختار سلولی قسمت تحتانی مری تغییر می‌کند. به‌ندرت ممکن است بیماری مری بارت تبدیل به سرطان مری شود.
زخم مری
زخم مری در اثر تحلیل بخشی از بافت مری ایجاد می‌شود که اغلب در اثر رفلاکس مزمن ایجاد می‌شود.
تنگ شدن مری
تنگی مری حالتی است که دران مری باریک می‌شود، معمولاً تحریک مزمن ناشی از رفلاکس عامل ایجاد این بیماری است.
آشالازی
یک بیماری نادر است که در آن اسفنکتر تحتانی مری به‌درستی باز نمی‌شود. اختلال در بلع و بازگشت مواد غذایی به دهان از علائم این بیماری است.
سرطان مری
سرطان مری یک بیماری نادری است که می‌تواند مشکلات جدی‌ای برای بیمار ایجاد کند. عوامل خطرساز سرطان مری عبارت‌اند از: کشیدن سیگار و ریفلاکس مزمن.
سندروم پارگی مالوری وایس
استفراغ و یا سرفه شدید می‌تواند باعث پارگی لایه پوششی مری شود. مری به داخل معده خونریزی می‌کند. این حالت اغلب با استفراغ خونی همراه است.
واریس مری
در افراد مبتلا به سیروز کبدی، رگ‌های مری بزرگ و برجسته می‌شوند که به آن واریس مری گفته می‌شود. این رگ‌ها در معرض خونریزی و آسیب‌دیدگی قرار می‌گیرند که می‌تواند زندگی بیمار را تهدید کند.
حلقه مری (حلقه شاتسکی)
یک تجمع خوش‌خیم بافتی است که در اطراف حلقه تحتانی مری ایجاد می‌شود. این عارضه معمولاً نشانه‌ای ندارند، اما ممکن است باعث اختلال در بلع شود.
پره مری
تجمع بافت (شبیه به حلقه مری) در مری است که معمولاً در بالای مری ایجاد می‌شود. همانند ایجاد حلقه مری، پره مری نیز معمولاً نشانه‌ای ندارد.
سندرم پلامر- وینسون
بیماری‌ای است که دران فرد در اثر کمبود آهن دچار کم‌خونی مزمن می‌شود، تشکیل پره مری و اختلال در بلع از دیگر نشانه‌های این بیماری است. درمان این بیماری عبارت‌اند از: استفاده از قرص آهن و تعریض پره‌های مری.
تنگ شدن مری
در اثر عوامل مختلفی ممکن است مری باریک گردد، اگر مری بیش‌ازحد باریک شود، می‌تواند در بلع اختلال ایجاد کند.
تشخیص بیماری‌های مری
آندوسکوپی قسمت فوقانی، EGD(اوسوفاژوگاسترودوداندوسکوپی): یک لوله انعطاف‌پذیر که در انتهای آن یک دوربین تعبیه شده (آندوسکوپ) است، از طریق دهان وارد مری می‌شود. به کمک آندوسکوپ پزشک می‌تواند مری، معده و دوازدهه را ارزیابی کند.
- اندازه‌گیری pH مری: ابزاری به نام پروب وارد مری می‌شود و میران اسیدی (pH) بودن مری را اندازه‌گیری می‌کند. اندازه‌گیری PH می‌تواند در تشخیص بازگشت اسید معده و ارزیابی پیشرفت درمان کمک‌کننده باشد.
- بلع باریم: فرد محلول حاوی باریم را می‌بلعد، سپس به کمک اشعه ایکس از مری و معده تصویربرداری می‌شود. اغلب، بلع باریم برای ارزیابی علت اختلال بلع انجام می‌شود.
درمان
مسدودکننده‌های (h2)
هيستامين باعث تحریک ترشح اسيد معده می‌شود. بعضی از آنتی‌هیستامین‌ها که تحت عنوان مسدودکننده‌های (H2) شناخته می‌شوند، می‌توانند ترشح اسید معده را کاهش دهند، درنتیجه رفلاکس و التهاب مری تسکین خواهد یافت.
مهارکننده‌های پمپ پروتون
این داروها بسیاری از پمپ‌های تولیدکننده اسید در دیواره معده را متوقف می‌کنند. کاهش اسید معده می‌تواند علائم رفلاکس را کاهش دهد، همچنین فرصتی فراهم می‌کنند تا زخم و یا التهاب مری بهبود یابد.
تعریض مری
یک بالون مخصوص وارد مری می‌شود تا با حجیم شدنش، انسداد، حلقه و یا پره مری را اصلاح نماید، این عوامل می‌توانند باعث ایجاد اختلال در فرایند بلع بیمار شوند.
باندینگ واریس مری
در طی آندوسکوپی، ابزاری شبیه باند کشی، در پیرامون واریس مری قرار داده می‌شود. این کار باعث بسته شدن رگ‌های واریسی شده و احتمال خونریزی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
بیوپسی (نمونه‌برداری)
اغلب به کمک آندوسکوپی انجام می‌شود، در این فرایند بخش کوچکی از مری نمونه‌برداری می‌شود تا زیر میکروسکوپ ارزیابی دقیق‌تری از آن صورت بپذیرد.
اندومیکروسکوپی کانفوکال
یک روش جدید تشخیصی- درمانی است که دران یک میکروسکوپ داخل مری بیمار می‌شود، درنتیجه نیاز به نمونه‌برداری مکرر را برطرف می‌سازد.
ازوفاژکتومی
ممکن است پزشک سرطان مری را از طریق شیمی‌درمانی، رادیولوژی و جراحی تحت درمان قرار دهد. در گزینه جراحی، معمولاً تمام یا بخشی از مری برداشته می‌شود که به آن ازوفاژکتومی می‌گویند. در این روش علاوه بر مری، تومورها و گره‌های لنفاوی آسیب‌دیده ناشی از سرطان نیز برداشته می‌شوند. عمل ازوفاژکتومی، به‌ویژه در قسمت تحتانی مری، یک عمل بسیار دشوار و پیچیده است. روش‌های جراحی کم تهاجم (به‌عنوان‌مثال، ازوفاژکتومی تراکولاپاراسکوپیک) می‌تواند تروما و دوره بهبودی بیمار را کاهش دهند.
