یبوست در کودکان و نوزدان:علت،رفع و درمان

یبوست در کودکان، یک مشکل بسیار رایج و آزار دهنده است. یبوست به این معنی است که مدفوع بسیار سخت و دردناک عبور می‌کند و یا فرد در روز چهار یا پنج مرتبه به سرویس بهداشتی می‌رود اما هیچ حرکت روده‌ای انجام نمی شود ودفع صورت نمی‌گیرد. در نوزادان شیرخوار، یبوست غیرعادی است زیرا شیر مادر به خوبی هضم می شود. با این حال، ممکن است کودکی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌شود، در یک هفته یا دو هفته فقط یک حرکت روده‌ای (یکبار دفع) داشته باشد زیرا شیر مادر به خوبی هضم می‌شود. در برخی از نوزادان و کودکان علائم یبوست با درمان خانگی برطرف نمی‌شود. در این شرایط یک پزشک باید کودک را معاینه کند.

علل بیماری

معمولا رایج‌ترین علت ایجاد یبوست، کمبود فیبر در رژیم غذایی است، اما بیش از حد شیر نوشیدن یا نخوردن آب کافی نیز منجر به ایجاد یبوست می‌شود. استفاده دیر به دیر از سرویس بهداشتی نیز باعث یبوست می‌شود. اگر کودکی یبوست را تجربه کرده باشد، و دفع سخت و دردناکی داشته باشد، از آن به بعد سعی می‌کند حرکات روده را کنترل کند تا دوباره آن سختی و درد را تجربه نکند. این کار باعث تداوم یبوست و حتی بدتر شدن آن می‌شود.

نمونه‌هایی از اختلالات پزشکی که باعث یبوست مزمن می‌شوند عبارتند از:

• هیپوتیروئیدیسم (کم کاری غده تیروئید) باعث کاهش فعالیت عضلات روده‌ای و ایجاد علائم دیگر می‌شود. در تمام نوزادان باید تست هیپوتیروئیدیسم به عنوان بخشی از آزمایش خون غربالگری نوزاد) آزمایش خون پاشنه پا یا تست گوتری) انجام شود.
• دیابت یک مشکل پزشکی است که باعث یبوست می شود.
• تغییر در مواد معدنی و سطح الکترولیت‌های خون (مخصوصا پتاسیم کلسیم) نیز عادات دفع روده‌ای را تغییر می‌دهد.
• اگرچه دیگر علائم مسمومیت با سرب کاملا آشکار هستند، اما یکی از علائم پنهان مسمومیت با سرب در کودکانی که مرتب در معرض سرب قرار دارند نیز یبوست است.
• سیستیک فیبروزیس توسط مکانیسم‌های بسیار منجر به ایجاد یبوست در کودکان می‌شود.

علائم بیماری

توجه داشته باشید که کودکان عادات دفعی بسیار متفاوتی دارند. اگر کودکی هر روز دفع نداشته باشد به این معنا نیست که یبوست دارد. ممکن است کودکی سه مرتبه در روز دفع داشته باشد در حالی که کودکی دیگر هر سه روز یکبار دفع دارد.

معمولا علائم یبوست در کودکان عبارتند از:

• کمتر از حد معمول به سرویس بهداشتی رفتن
• مشکل و درد در هنگام دفع
• احساس نفخ یا پر بودن
• احساس فشار و تلاش برای دفع
• وجود کمی خون در مدفوع

نوزادان اگر نتوانند پس از چند دقیقه تلاش، مدفوع نرم را دفع کنند، آن مدفوع به یبوست مبتلا خواهند شد. دیگر علائم  یبوست عبارتند از:

• مدفوع سفت و گلوله‌ای
• گریه در هنگام حرکات روده
• دفعات دفع کمتر از تعداد معمول برای نوزادان
• انجام حرکات غیرطبیعی در هنگام دفع مثل خم کردن کمر یا سفت کردن باسن
• داشتن نفخ معده
  یبوست شدید باعث ایجاد درد شدید و خونریزی از مقعد نیز می‌شود.

درمان

درمان یبوست در نوزادان

یک یا دو مرتبه در روز و هر مرتبه حدود 56 تا 112 گرم آب یا آبمیوه رقیق به نوزاد بدهید یا سعی کنید آب میوه را همراه با سویا به کودک بدهید. سعی کنید آب سیب یا آلو به نوزاد بدهید. اگر نوزاد بیش از چهار ماه سن دارد و به یبوست مبتلا شده است، والدین باید غذاهایی مانند غلات، آلو خشک، زردالو یا اسفناج که فیبر زیاد دارند به نوزاد بدهند.

درمان یبوست در کودکان

اگر کودک به یبوست مبتلا است، تغییر عادات غذایی او بهترین روش برای درمان یبوست و جلوگیری از بروز علائم است.

افزایش مصرف مایعات

مقدار مایعات- آب و آب میوه‌- که کودک در طول روز می‌نوشد را افزایش دهید. کودک باید حداقل 2 تا 3 لیوان مایعات در روز بنوشد.

افزایش مصرف فیبرها

یک روش خوب برای افزایش فیبر مصرفی این است که مقدار میوه و سبزیجاتی که کودک در طول یک روز مصرف می‌کند را افزایش دهید. میوه‌ها و سبزیجات خام و پوست نکنده مانند انواع لوبیا، سیب زمینی شیرین، نخود فرنگی، سبزی روپیه، گوجه فرنگی خام و ذرت بیشترین فیبر را دارند. پاپ کورن یا سوپ سبزی نیز یک منبع عالی از فیبر هستند زیرا نه تنها فیبر زیادی دارند، بلکه یک روش عالی برای افزودن مایعات بیشتر به رژیم غذایی کودک می‌باشند. هر روز به مقدار کافی فیبر به کودک بدهید تا برابر با مقدار فیبر مورد نیاز برای سن او و سنین کمی بالاتر، فیبر خورده باشد. برچسب مواد مغذی روی غذاها و میان‌ وعده‌ها را بخوانید تا اطمینان حاصل کنید که از فیبر بالایی برخوردار هستند.

افزایش مصرف سبوس‌ها

افزایش سبوس در رژیم غذایی کودکان باعث می‌شود یبوست آنها کاهش یابد. غلات سبوس دار، کلوچه‌های سبوس‌دار، گندم ریز شده، کراکرهای گراهام یا نان کامل گندم، منابع خوبی از سبوس هستند.

کاهش مصرف غذاهای یبوست آور

غذاهایی که باعث ایجاد یبوست می‌شوند عبارتند از شیر، ماست، پنیر، هویج پخته و موز. اگر کودکان نوشیدن شیر را دوست دارند، به آنها شیر سویا بدهید زیرا ثابت شده است که شیر سویا مدفوع را نرم می‌کند. اگر کودک نمی‌تواند شیر بنوشد، به او مولتی ویتامین یا منبع دیگری از کلسیم (آب پرتقال غنی شده) بدهید.

داروها

اگر تغییر رژیم غذایی باعث بهبود یبوست کودک نشد، با پزشک کودک مشورت کنید. رژیم غذایی و تغییر عادات دستشویی رفتن برای برخی از کودکانی مبتلا به یبوست موثر نیست و باید دارو نیز مصرف کنند. موثرترین دارو برای یبوست، داروی نرم کننده‌ی مدفوع است. این داروها آب را به سمت روده‌ها می‌برند تا روده بتواند مدفوع را دفع کند. این داروها شامل لاکتولوز، سوربیتول، و از همه رایجتر، پلی اتلین گلیکول هستند (PEG3350). پلی اتیلن گلیکول برای کودکان خطری ندارد و می‌توان مدت طولانی از این دارو به کودک داد. معمولا کودکانی که یبوست شدید دارند در ابتدا به مقدار بیشتری از دارو نیاز دارند تا مدفوع برگشته به روده‌ها را دفع کند و کودک از درد ناشی از یبوست رهایی یابد.

تا جایی که ممکن است از شیاف یا تنقیه استفاده نکنید. اگر مجبور شدید از این دو روش استفاده کنید، حتما تحت نظر پزشک این کار را انجام دهید. از اینکه برای مدت طولانی زیر نظر پزشک به کودک دارو بدهید تا یبوستش برطرف شود هیچ ترسی نداشته باشید. تخلیه منظم روده برا سلامت کلی روده بسیار مهم است.

تغییر رفتار

فعالیت فیزیکی باعث حرکت روده‌ها می‌شود، بنابراین کودکان را تشویق کنید که فعالیت فیزیکی زیادی داشته باشند. این فعالیت می‌تواند بازی قایم باشک، دوچرخه سواری، تیراندازی یا غلتیدن روی زمین باشد. اگر کودکان کوچک دارید، آنها را تشویق کنید که به طور منظم دفع داشته باشند. یک روش خوب برای دفع کودکان این است روزی یک یا دو بار بعد از غذا کودک را به دستشویی برده و از او بخواهید ده دقیقه بنشیند. استفاده از جایزه‌های کوچک یا یک تقویم روزانه که در آن ستاره و برچسب زده شود نیز روشی مناسب برای تشویق کودک به مصرف داروی ضد یبوست است. همچنین، دفعات دفع کودک را در یک تقویم بنویسید تا بتوانید الگوی دفع کودک را پیگیری کنید. یبوست مشکلی است که رفع آن به زمان نیاز دارد. از خجالت دادن یا تنبیه کودک خودداری کنید. خیلی از تنقیه و شیاف استفاده نکنید.