هپاتیت C یک عفونت ویروسی است که سبب التهاب کبدی می‌شود و در برخی موارد باعث آسیب جدی به کبد می‌شود. ویروس هپاتیت HCV) C) از طریق خون آلوده منتقل می‌شود.
تا همین اواخر، درمان هپاتیت C نیازمند تزریقات هفتگی و مصرف داروهای خوراکی بود که بسیاری از افراد مبتلا به ویروس هپاتیت C به دلیل سایر مشکلات بهداشتی یا عوارض غیر قابل قبول، نمی‌توانستند این داروها را مصرف کنند.
این روند در حال تغییر است، امروزه آلودگی با ویروس مزمن هپاتیت C معمولا با مصرف داروهای خوراکی در طی دو تا شش ماه قابل درمان است. با این حال، حدود نیمی از افرادی که مبتلا به ویروس هپاتیت C هستند، به دلیل عدم وجود هرگونه نشانه، حتی تا چندین دهه از آلودگی خود به این ویروس مطلع نمی‌شوند. به همین علت، پزشکان حداقل یک بار آزمایش خون را برای همه افراد در معرض خطر ابتلا به این عفونت ویروسی توصیه میکنند.
عوامل خطرزا
خطر ابتلا به هپاتیت C افزایش می‌یابد اگر کسی:
- یک کارمند مشغول به کار در مراکز درمانی است که در معرض مواجهه با خون آلوده قرار دارد و ممکن است یک سوزن آلوده به بدن او فرو رفته باشد.
- تا کنون داروهای غیرقانونی را تزریقی یا مصرف کرده باشد.
- مبتلا به اچ آی وی است.
- با استفاده از تجهیزات غیر استریل در محیط آلوده خال کوبی یا پییرسینگ انجام داده باشد.
- قبل از سال1371 (1992 میلادی)، انتقال خون یا پیوند عضو انجام داده باشد.
- قبل از سال 1366 (1987 میلادی)، فاکتورهای انعقاد خون دریافت کرده باشد.
- برای مدت زمان طولانی تحت درمان‌های همودیالیز قرار گرفته باشد.
- از یک مادر مبتلا به عفونت هپاتیت C متولد شده باشد.
- تاکنون در زندان بوده است.
- بین سال‌های 1324 و 1344 (1945 و 1965میلادی) -گروه سنی با بیشترین شیوع عفونت هپاتیت C- به دنیا آمده باشد.
علائم
عفونت طولانی مدت با ویروس هپاتیت (C (HCV به عنوان هپاتیت C مزمن شناخته می‌شود. هپاتیت C مزمن معمولا سال‌ها یک عفونت “خاموش” است تا زمانی که ویروس به قدری به کبد آسیب برساند، که منجر به بروز علائم و نشانه‌های بیماری کبد شود. برخی از این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- خونریزی آسان و بی دلیل
- کبودی آسان و بی دلیل
- خستگی
- کم اشتهایی
- تغییر رنگ پوست و چشم به زرد (زردی)
- ادرار تیره رنگ
- خارش پوست
- تجمع مایع در شکم بیمار (آب آوردن شکم یا آسیت)
- تورم در پاهای بیمار
- کاهش وزن
- سردرگمی، خواب آلودگی و بی حسی (آنسفالوپاتی کبدی)
- ایجاد عروق خونی عنکبودی در پوست بیمار (آنژیوم عنکبوتی)
هر عفونت مزمن هپاتیت C با یک مرحله حاد شروع می‌شود. هپاتیت C حاد معمولا تشخیص داده نمی‌شود زیرا به هپاتیت C به ندرت علایم ایجاد می‌کند. علائم عفونت حاد معمولا یک تا سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و دو هفته تا سه ماه ادامه می‌یابد.
عفونت حاد هپاتیت C همیشه مزمن نیست. بعضی از افراد پس از فاز حاد HCV را از بدن خود حذف میکنند، فرآیندی که به عنوان حذف خود به خودی ویروسی شناخته می‌شود. همچنین هپاتیت C حاد به درمان ضد ویروسی به خوبی پاسخ می‌دهد.
عوارض
اگر عفونت هپاتیت C سال‌های ادامه یابد، ممکن است عوارض جدی برای فرد در پی داشته باشد. از جمله:
- زخم کبد (سیروز کبدی): پس از گذشت 20 تا 30 سال از عفونت هپاتیت C، ممکن است سیروز کبدی ایجاد شود. به‌وجود آمدن زخم در کبد بیمار عملکرد کبد را با مشکل مواجه می‌کند.
- سرطان کبد: تعداد کمی از افراد مبتلا به عفونت هپاتیت C، ممکن است به سرطان کبد نیز مبتلا شوند.
- نارسایی کبد: سیروز پیشرفته ممکن است باعث نارسایی کبد شود.
تشخیص
اگر در آزمایش اولیه خون تشخیص داده شود که بیمار به هپاتیت C مبتلا است، آزمایش‌های تکمیلی خون موارد ذیل را مشخص می‌کند:
- اندازه گیری تعداد ویروس هپاتیت C در خون بیمار (بار ویروسی).
- شناسایی ژنوتیپ ویروس. علاوه بر این، فرد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت C، باید برای شناسایی ژنوتیپ گونه هپاتیت C، تست آزمایشگاهی انجام دهد. 6 ژنوتیپ مختلف از HCV وجود دارد و پاسخ هرکدام به درمان متفاوت خواهد بود. در برخی موارد، ممکن است یک فرد به بیش از یک ژنوتیپ آلوده شده باشد. درجه آسیب کبدی و ژنوتیپ ویروس به منظور تصمیم گیری برای درمان و مدیریت بیماری بررسی می‌شود.
پزشکان معمولا از یک یا چند آزمایش برای ارزیابی آسیب کبدی در هپاتیت مزمن C استفاده میکنند. این آزمایشات عبارتند از:
- الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE): یک جایگزین غیرتهاجمی برای بیوپسی کبدی است. MRE تکنولوژی تصویربرداری رزونانس مغناطیسی را با الگوهای ایجاد شده توسط امواج صوتی ساطع شده از کبد را برای به دست آوردن یک نقشه تصویری از گرادیان سختی کبد، ترکیب می‌کند. سختی کبد نشان‌دهنده وجود فیبروز یا زخم کبدی در نتیجه هپاتیت مزمن C است.
- الاستوگرافی گذرا: یکی دیگر از تست‌های غیر تهاجمی است، الاستوگرافی گذرا نوعی سونوگرافی است که ارتعاشات را به کبد منتقل می‌کند و سرعت پراکندگی آن‌ها را در بافت کبدی برای تخمین سختی آن اندازه گیری می‌کند.
- بیوپسی کبدی: به طور معمول با استفاده از هدایت سونوگرافی انجام می‌شود، این آزمایش شامل قرار دادن یک سوزن نازک از طریق دیواره شکم برای برداشت یک نمونه کوچک از بافت کبدی برای تست آزمایشگاهی است.
درمان
داروهای ضد ویروسی
عفونت هپاتیت C با حذف ویروس‌ها از بدن بیمار، از طریق مصرف داروهای ضد ویروس درمان می‌شود. هدف درمان این است که تا حداقل 12 هفته پس از کامل شدن، هیچ ویروس هپاتیت C در بدن بیمار تشخیص داده نشود.
اخیرا پژوهشگران با استفاده از داروهای جدید ضد ویروسی با «اثر مستقیم» و در برخی موارد با ترکیب آن‌ها با داروهای موجود، به پیشرفت‌های قابل توجهی در درمان هپاتیت C دست یافته‌اند. به عنوان نتیجه، افراد نتایج بهتر، عوارض جانبی کمتر و طول درمان کوتاه‌تری- برخی کمتر از هشت هفته- را تجربه خواهند کرد. انتخاب داروها و طول درمان به ژنوتیپ ویروس هپاتیت C، وجود آسیب‌های کبدی، سایر شرایط پزشکی و درمان‌های قبلی بستگی دارد.
با توجه به سرعت تحقیقات، توصیه‌های مربوط به داروها و رژیم‌های درمانی به سرعت در حال تغییر هستند. بنابراین بهتر است در مورد گزینه‌های درمانی با یک متخصص مشورت کنید. در طول درمان، پزشک میزان پاسخ‌دهی بدن بیمار به داروها را بررسی خواهد کرد.
پیوند کبد
اگر بیمار دچار عوارض جدی ناشی از عفونت مزمن هپاتیت C شده باشد، پیوند کبد به عنوان یک گزینه درمانی مطرح می‌شود. در طی پیوند کبد، جراح کبد آسیب دیده بیمار را از بدن بیمار برمی‌دارد و آن را با یک کبد سالم جایگزین می‌کند. اکثر کبدهای پیوندی از اهداکنندگان مرده تامین می‌شوند. با اینحال، تعداد کمی نیز از طریق اهداکنندگان زنده که بخشی از کبد خود را اهدا میکنند، تامین می‌شوند.
در اکثر موارد پیوند کبد به تنهایی هپاتیت C را درمان نمی‌کند. در برخی موارد، احتمال بازگشت عفونت وجود دارد که در این صورت، برای جلوگیری از آسیب به کبد پیوندی، باید داروهای ضد ویروسی مصرف شود. مطالعات متعدد نشان داده است که مصرف داروهای جدید ضد ویروسی با اثر مستقیم، در درمان هپاتیت C پس از پیوند کبد موثر هستند. همچنین، درمان با داروهای ضد ویروسی با اثر مستقیم می‌تواند در بیماران مستعد پیوند، قبل از پیوند کبد موثر باشد.
واکسیناسیون
اگرچه برای هپاتیت C واکسن وجود ندارد، با اینحال پزشکان دریافت واکسن در برابر ویروس‌های هپاتیت A و هپاتیت B را توصیه میکنند. این‌ها ویروس‌های جداگانه‌ای هستند که می‌توانند آسیب کبدی ایجاد کرده و دوره هپاتیت مزمن C را پیچیده‌تر کنند.
