دل درد و دل پیچه (درد شدید شکم) در مردان و زنان

به کل ناحیه‌ای که بین لگن و دنده‌ها قرار دارد، شکم گفته می‌شود. بروز درد شکم مشکل بسیار شایعی است و پزشکان برای توصیف انواع مختلف درد‌هایی که در شکم حس می‌شوند از واژه‌های مختلفی استفاده می‌کنند. به طور کلی، این درد مکن است تیز، تیر کشنده، به حالت دل‌پیچه، قولنج، گرفتگی یا درد مبهم در کل شکم باشد. همچنین پزشکان به این موضوع توجه می‌کنند که آیا درد شما به سمت خاصی منتشر می‌شود یا خیر. توجه به این اطلاعات و قرار دادن آن در کنار اطلاعات دیگر مانند ابتلا به بیماری، داشتن حالت تهوع و استفراغ، اسهال و غیره، به پزشک کمک می‌کند که علت دل‌درد را تشخیص دهد.

علل دل درد و دل پیچه

علل احتمالی درد شکمی عبارتند از التهاب یکی از ارگان‌ها (برای مثال آپاندیس و دیورتیکولیت و کولیت) ، تورم یا اتساع ارگان (برای مثال، مسدود شدن راه صفرا بر اثر سنگ صفرا، تورم کبد بر اثر هپاتیت و نرسیدن خون کافی به ارگان (برای مثال کولیت ایسکمیک).
البته مسئله می‌تواند پیچیده تر از این نیز باشد چرا که ممکن است هیچ یک از حالات فوق رخ نداده باشند و با این حال بیمار دل‌درد داشته باشد. یکی از مثال‌های مهم این حالت، سندرم روده تحریک‌پذیر است. هنوز کاملاً مشخص نیست که چه عاملی در این بیماران موجب بروز دل‌درد می‌شود اما پزشکان تصور می‌کنند که دل‌درد این بیماران می‌تواند ناشی از انقباضات غیرعادی عضلات روده (اسپاسم) و یا وجود عصب‌های بسیار حساس در روده باشد که به طور اشتباه سیگنال‌های درد را به مغز انتقال می‌دهند.

علائم درد شکم

• اگر درد شکم به طور ناگهانی ایجاد شود، نشانه‌ی مشکلی در یکی از ارگان‌های داخل شکم است.
• التهاب آپاندیس معمولاً با احساس درد در میانه شکم آغاز می‌شود و سپس این درد به سمت پایین و راست شکم می‌رود که در آن قسمت، آپاندیس قرار دارد.
• دیورتیکولیت موجب درد در قسمت چپ و پایین شکم می‌شود. اغلب دیویرتیکولیت‌های روده بزرگ در این قسمت هستند.
• درد ناشی از مشکلات کیسه صفرا معمولاً در قسمت میانی، بالایی یا راست شکم (محل قرارگیری کیسه صفرا) حس می‌شود.
  الگوی بروز درد نیز می‌تواند در تشخیص علت دل‌درد موثر باشد. برای مثال انسداد روده در ابتدا موجب دلپیچه می‌شود که ناشی از انقباضات ماهیچه‌ای روده است. انسداد مجرای کیسه صفرا معمولاً موجب درد مداوم در قسمت فوقانی شکم می‌شود.. التهاب حاد پانکراس موجب درد شدید و پایدار در قسمت بالایی شکم و کمر می‌شود.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد بیمار شدید باشد یا با هر یک از علائم زیر همراه باشد لازم است سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• تب
• عدم توانایی نگه داشتن غذای خورده شده برای چند روز (استفراغ کردن)
• مشکل در دفع مدفوع (خصوصا اگر بیمار استفراغ دارد)
• وجود خون در استفراغ
• وجود خون در مدفوع
• مشکل در تنفس
• تکرر غیرعادی ادرار یا سوزش و درد هنگام ادرار کردن
• بروز درد در بارداری
• حساسیت به لمس شکم
• بروز درد بر اثر آسیبی که طی چند روز اخیر به شکم وارد شده است
• ادامه داشتن درد برای چندین روز

این علائم می‌توانند نشان‌دهنده یک مشکل داخلی باشند که به درمان فوری نیاز دارد.

تشخیص دردهای شکمی

پزشکان با توجه به موارد زیر سعی می‌کنند علت درد را تشخیص دهند:

• ویژگی‌های خاص درد، علائم فیزیکی و سایر علائم مرتبط: سوابق پزشکی و نتایج معاینات فیزیکی بسیار مهم هستند.
• نتایج آزمایشاتی مانند شمارش گلبول‌های خون (CBC)، ارزیابی آنزیم‌های کبدی و آنزیم‌های پانکراس و آزمایش ادرار که معمولاً برای پی بردن به علت درد شکم تجویز می‌شوند.
• آندوسکوپی که در آن با استفاده از یک لوله‌ی باریک و منعطف که دارای منبع نوری و دوربین است، فضای داخلی دستگاه گوارش دیده شده و ارزیابی می‌شود. با کمک روش‌های مختلف آندوسکوپی می‌تواند داخل مری، معده و قسمت‌هایی از روده را مشاهده کرد.
•  عکس رادیولوژی از شکم بیمار که می‌تواند در مواردی مفید باشد.
• در برخی از موارد لازم است برای تشخیص صحیح مشکل، با استفاده از جراحی یا لاپاراسکوپی، فضای داخل شکمی ارزیابی شود.

درمان درد شکم

استفاده از دارو برای درمان درد شکم، کاملاً به علت اصلی بروز درد بستگی دارد. برای مثال برای درمان عفونت‌های ویروسی دستگاه گوارش نیازی به تجویز هیچ دارویی نیست در حالی که برای درمان برخی سرطان‌های مربوط به ارگان‌های داخل شکم از شیمی‌درمانی استفاده می‌شود. سایر مشکلاتی که موجب دل‌درد شده‌اند، ممکن است نیاز به داروهای ضداسپاسم، ضدمیکروب، بلوکرهای H2، نیترات یا حتی مورفین داشته باشند. تشخیصی که پزشک از مشکل بیمار داده است، نوع داروهای تجویز شده را تعیین می‌کند. برخی از این مشکلات تنها با جراحی درمان می‌شوند (برای مثال، فتق گیر افتادی (غیر قابل جااندازی)، چسبندگی شکم بر اثر جراحی‌های قبلی، برخی آسیب‌های خاص ارگان‌های شکمی). توجه داشته باشید که تا زمان مشخص شدن علت دقیق دل‌درد باید از خوردن آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خودداری کنید چرا که این داروها می‌توانند در برخی از موارد وضعیت شما را وخیم‌تر کنند.

درمان خانگی

اگر بیمار فکر می‌کند که نیازی به مراجعه به پزشک ندارد، بهتر است که قبل از استفاده از هر گونه دارو یا درمان خانگی با پزشک تماس گرفته و در این باره از او مشورت بگیرد. برخی از درمان‌های مفید خانگی عبارتند از:

• غذای کمتری بخورید
• مقدار بسیار کمی جوش‌شیرین بخورید
• آب‌لیمو یا شربت آبلیمو بخورید
• برای چند روز رژیم غذایی BRAT را بگیرید تا علائم شما بهبود پیدا کنند (موز، برنج، سیب‌زمینی و نان تست)
• سیگار نکشید

برخی از پزشکان موارد زیر را توصیه می‌کنند:

• زنجبیل
• نعنای تند
• شیرین‌بیان
• چایی بابونه
• داروهایی مانند بیسموت ساب سالیسیلات، لوپرامید، راینتیدین و سایر داروهایی که بدون نسخه قابل تهیه هستند.

برخی از موارد گفته می‌توانند به تسکین درد کمک کنند اما در صورتی که درد شما بهبود پیدا نکرد باید به پزشک مراجعه کنید. هرگز گول داروهای تجاری که گفته می‌شود تمامی دردهای شما را “درمان قطعی” می‌کند، نخورید. چنین دارویی وجود خارجی ندارد.

پیشگیری

ایجاد تغییر در سبک زندگی برای پیشگیری از بروز مجدد دل‌درد، به این موضوع بستگی دارد که علت دل‌درد شما از ابتدا چه بوده است.

• رژیم غذایی سالمی داشته باشید، ورزش کنید و کشیدن سیگار را ترک کنید تا احتمال ابتلا به بیماری‌ها را کاهش دهید.
• بهداشت را رعایت کنید و خصوصا دستهای خود را مرتبا بشویید. توجه داشته باشید که غذایی که می‌خورید آلوده به ویروس و باکتری نباشد، این کار احتمال ابتلا به بسیاری عفونت‌ها و بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.