واریس مری معمولا در افرادی که بیماری کبد دارند ایجاد می‌شود. کبد عضوی در بدن است که سموم را از خون پاک می‌کند. سیاهرگ کبد، خون را به کبد می‌رساند. در صورت بیمار شدن کبد جریان خون کند می‌شود. این مسئله باعث افزایش فشار بر سیاهرگ کبد می‌شود. افزایش فشار خون در سیاهرگ باعث تجمع خون در رگ‌های خونی اطراف مانند رگ‌های مری می‌شود. دیواره این رگ‌ها نازک است و در نزدیکی سطح قرار دارد. ازدیاد خون باعث بزرگ شدن و تورم آنها می‌شود. در صورتی که فشارخون در این رگ‌ها زیاد شود رگ‌های واریسی خونریزی می‌کنند. خونریزی وضعیتی اورژانسی است که به درمان فوری نیاز دارد. خونریزی کنترل نشده منجر به شوک و مرگ شود.
علل واریس مری
رژیم غذایی چرب، سرطان، سیروز کبدی و هپاتیت از مواردی‌اند که به کبد آسیب می‌رساند و باعث ایجاد واریس مری می‌شوند. لخته خون که در پی انسداد جریان خون کبد به وجود می‌آید گردش خون کبد را مختل می‌کند.
علائم واریس مری
واریس مری هیچ گونه نشانه‌ای ندارد مگر آنکه خونریزی کند که می‌تواند به موارد زیر بینجامد:
- استفراغ خونی
- مدفوع خونی
- مدفوع سیاه رنگ یا قیر مانن
- احساس سرگیجه
- پایین بودن فشار خون
- رنگ پریدگی
- بالا بودن تعداد ضربان قلب
تشخیص
اگر بیمار دچار سیروز کبدی باشد باید پزشک او را به لحاظ واریس مری بررسی کند. تعداد دفعاتی که می‌توان فرد را مورد بررسی قرار داد به وضعیت او بستگی دارد. قسمت‌هایی که در تشخیص واریس مری به کار می‌رود عبارتند از :
آندوسکوپی
انجام آندوسکوپی از دستگاه گوارش یک روش مطلوب برای مشاهده و بررسی رگ‌های واریسی است. پزشک لوله باریک و منعطفی که حاوی دوربین است را از طریق دهان بیمار وارد مری، معده و ابتدای روده‌ی کوچک او می‌کند. پزشک رگ‌های بزرگ شده را بررسی می‌کند و آنها را اندازه گیری می‌کند زیرا می‌تواند خطر خونریزی را نشان دهد. می‌توان در طی بررسی و معاینه، درمان را انجام داد.
عکس برداری
سی تی اسکن و سونوگرافی داپلر از شکم و سیاهرگ کبد می‌تواند واریس مری را تائید یا رد کند.
آندوسکوپی کپسولی
در این روش، بیمار کپسولی که به اندازه یک قرص ویتامین است و در آن یک دوربین کوچک قرار داده شده است را می‌بلعد. دوربین در حین پایین رفتن از مری عکسبرداری می‌کند. این روش گزینه خوبی برای افرادی است که مایل به آندوسکوپی نیستند یا توان انجام آن را ندارند.
درمان واریس مری
کاهش فشارخون در سیاهرگ کبد می‌تواند خطر خونریزی رگ‌های واریسی مری را کاهش دهد. درمان‌های مربوطه عبارتند از:
- دارو: برای درمان واریس مری از داروهای مختلف برای کاهش فشارخون در سیاهرگ کبد استفاده می‌شود. بتابلاکر دارویی برای کاهش فشارخون در سیاهرگ کبد و کاهش خونریزی احتمالی است. پروپرانول و نادولول در زمره این داروها قرار دارد.
- باند پلاستیکی: از این باند برای بند آوردن خونریزی استفاده می‌شود. اگر بیمار در معرض خطر خونریزی قرار داشته باشد پزشک از باند لیگاسیون استفاده می‌کند. پزشک با استفاده از آندوسکوپ رگ‌های واریسی را با یک باند پلاستیکی می‌بندد و از خونریزی جلوگیری می‌کند. استفاده از باند لیگاسیون مری با ریسک ایجاد زخم همراه است.
درمان خونریزی از رگ های واریسی مری
خونریزی از واریس‌ها خطرناک می‌باشد و نیازمند درمان فوری است. درمان‌های موجود عبارتند از: باندهای پلاستیکی، برای بند آوردن خونریزی از سیاهرگ ها و جبران خون از دست رفته و فاکتور انعقاد خون باید به بیمار خون تزریق کرد. در خونریزی خطر عفونت وجود دارد . بنابراین می توان برای جلوگیری از عفونت به بیمار آنتی بیوتیک داد.
دارو
از داروهای مختلف برای کاهش گردش خون به سیاهرگ کبد و کاهش خطر خونریزی از رگ‌های واریس مری استفاده می‌شود. یکی از این داروها اوکتروتاید است که در کنار آندوسکوپی درمانی تجویز می‌شود. معمولا بیمار باید تا پنج روز پس از خونریزی از این دارو استفاده کند.
شانت
منحرف کردن جریان خون از سیاهرگ کبد یک روش درمانی دیگر است. ممکن است پزشک از شانت پورتو سیستمیک داخل کبدی از راه ورید جوگولار استفاده کند. شانت یک لوله کوچک است که وارد رگ‌های کبد می‌شود و خون را از کبد به قلب بیمار هدایت می‌کند. شانت باعث کاهش فشار در سیاهرگ کبد می‌شود و معمولا خونریزی را بند می‌آورد. با این حال می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی مانند نارسایی کبد و اختلال حواس شود. این مسئله زمانی رخ می‌دهد که سموم تصفیه شده توسط کبد مستقیما از طریق شانت وارد جریان خون شوند. از شانت برای بیمارانی که در صف پیوند کبد قرار دارند یا بیمارانی که سایر روشهای درمانی در آنها موفقیت آمیز نبوده است استفاده می‌شود.
پیوند کبد
پیوند کبد یکی دیگر از روشهای درمانی است که در افرادی که دچار مشکلات حاد کبدی اند یا سابقه خونریزی بازگشت پذیر مری را دارند انجام می‌شود. اگرچه معمولا پیوند کبد یک عمل موفقیت آمیز است، تعداد افراد موجود در صف انتظار بیشتر از تعداد کبدهای موجود است .
پیشگیری
در حال حاضر هیچ روشی وجود ندارد که از خونریزی رگ‌های واریس مری در افراد مبتلا به سیروز کبدی جلوگیری کند. اگرچه داروهای بتابلاکر در اکثر افراد از خونریزی جلوگیری می‌کنند نمی‌توانند از واریسی شدن رگ‌های مری جلوگیری کنند. اگر فرد دچار بیماری کبدی باشد باید به منظور جلوگیری از عوارض بیماری با پزشک خود مشورت کند و از دستورالعمل‌های او پیروی کند. برای سالم نگه داشتن کبد:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید: رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. از منابع پروتئین استفاده کنید. مصرف غذاهای چرب و سرخ شده را کاهش دهید.
- تناسب اندام داشته باشید: افزایش چربی بدن باعث آسیب رساندن به کبد می‌شود. چاقی با خطر سیروز کبدی ارتباط دارد. در صورتی که اضافه وزن دارید یا چاق هستید وزن خود را کاهش دهید.
- داروهای خود را با دقت مصرف کنید: از دستورالعمل‌های مربوط به مواد شیمیایی منزل پیروی کنید مانند حشره کش و مواد شوینده. کبد سموم را از بدن پاک می‌کند بنابراین با کاهش میزان سمومی که در کبد پردازش می‌شود به استراحت آن کمک کنید.
- خود را در معرض خطر هپاتیت قرار ندهید: استفاده از سرنگ‌های مشترک و روابط جنسی حفاظت نشده می‌تواند ریسک ابتلا به هپاتیت نوع B و C را افزایش دهد. با پزشک خود در خصوص واکسیناسیون افراد علیه هپاتیت A و B مشورت کنید.
