حالت تهوع و استفراغ در بارداری که بیماری صبحگاهی نیز نامیده می‌شود در اوایل باردرای بسیاری شایع است. این وضعیت ناخوشایند است اما خطری برای فرزند ندارد. برخی از زنان دچار نوع بسیار شدیدی از حالت تهوع و استفراغ به نام استفراغ تند بارداری (HG) می‌شوند که می‌تواند بسیار جدی باشد. در این صورت نیاز به درمان توسط یک متخصص و گاهی اوقات بستری در بیمارستان است. علائم به تدریج با پیشرفت بارداری برطرف خواهند شد. ممکن است بین هفته چهارم و ششم یعنی سه ماه‌ی اول شروع به احساس تهوع کنید. این دوره‌ای است که بعد از فرایند القاء در رحم دوره‌ی ماهیانه را تجربه نمی‌کنید. در حدود ماه دوم، حالت تهوع و استفراغ می‌تواند در اوج خود باشد و بین هفته‌های ۱۲ تا ۱۸ این وضعیت تسکین پیدا می‌کند. در برخی موارد، علائم می‌توانند تا چند هفته یا ماه ادامه پیدا کنند و یا تا زمان زایمان دوام داشته باشند.
علل
دلیل اصلی بیماری صبحگاهی یا استفراغ تند بارداری مشخص نیست. هرچند، محققین عقیده دارند که افزایش میزان هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی در مرحله‌ی ابتدایی بارداری باعث حالت تهوع و استفراغ می‌گردد. علاوه بر این، افزایش میزان هورمون‌ها فرایند هضم را آهسته می‌کند و منجر به سوزش معده، سوء هاضمه و رفلاکس اسید و در نتیجه حالت تهوع و استفراغ می‌شود.
عوامل خطر
عوامل خطر مختلفی می‌توانند به این معنی باشند که شما بیشتر مستعد ابتلا به حالت تهوع و استفراغ در بارداری هستید، از جمله:
- حالت تهوع و استفراغ در بارداری قبلی
- سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به حالت تهوع و استفراغ در بارداری یا بیماری صبحگاهی
- سابقه‌ی بیماری حرکت، برای مثال در داخل خودرو
- سابقه‌ی حالت تهوع هنگام استفاده از قرص‌های ضد بارداری که حاوی استروژن هستند.
- چاقی که در آن بیماری دارای شاخصی توده‌ی بدن ۳۰ یا بیشتر است.
- استرس
- بارداری‌های چندقلو
- اولین بارداری
علائم حالت تهوع در بارداری
مواردی که همراه با بیماری صبحگاهی هستند عبارتند از:
- کاهش اشتها
- افسردگی
- گریز از مواد غذایی
- کم آبی بدن، ضعف و سرگیجه
- کاهش وزن در صورت استفراغ تند بارداری
- کتوز، یک بیماری شدید که تعداد کتون‌ها (یک ماده شیمیایی سمی) در خون و اوره به علت استفراغ بیش از حد افزایش می‌يابد.
تمام زنان باردار لزوما این علائم را و با شدت یکسان تجربه نمی‌کنند.
عوارض
فرزند از دخایر بدن مادر تغذیه می‌کند حتی اگر مادر در حین استفراغ به خوبی غذا نخورد. تلاش برای اوق زدن و استفراغ کردن به کودک آسیبی نمی‌رساند. در حقیقت، برخی مطالعات نشان داده‌اند که داشتن حالت تهوع و استفراغ در اوایل بارداری نشانه‌ی خوبی است که بارداری سالم بوده و نتیجه‌ی موفق آمیزی خواهد داشت. در صورتی که مادر دچار استفراغ تند بارداری باشد و در اثر کمبود مایعات بدن و عدم درمان آن بسیار ناخوش شود، ممکن است فرزند تحت تاثیر قرار بگیرد. در این صورت، محتمل‌ترین مشکل این است که کودک در هنگام تولد وزن کمی داشته باشد. هرچند، تمام کودکان به دنیا آمده توسط زنان مبتلا به این مشکل کمبود وزن نخواهند داشت.
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی که زن بارداری دچار استفراغ باشد و نتواند هیچ غذا یا نوشیدنی را در معده‌ی خود نگه دارد، احتمال دارد که دچار کم آبی بدن یا سوء تغذیه شود. در شرایط زیر باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- ادرار بسیار تیره یا عدم دفع ادرار برای بیشتر از ۸ ساعت
- عدم توانایی برای پایین نگه داشتن غذا یا مایعات برای ۲۴ ساعت
- احساس ضعف شدید، سرگیجه یا غش هنگام ایستادن
- درد شکم
- تب ۳۸ درجه یا بالاتر
- استفراغ خون
درمان حالت تهوع در بارداری
داروهایی که حالت تهوع و استفراغ را کاهش می‌دهند در برخی از زنان موثر بوده و برای مصرف در حین بارداری بی‌خطر هستند. هیچ یک از داروهای بحث شده در ادامه مضر نمی‌باشند. قبل از مصرف هرگونه داروی جدید از جمله مکمل‌های غذایی و گیاهی با پزشک مشورت کنید.
ویتامین ب۶ و دوکسیلامین
ویتامین ب۶ و دوکسیلامین داروهای بدون نسخه‌ای هستند که به صورت ترکیبی یا جداگانه بسته به وضعیت بیمار مصرف می‌شوند. ویتامین ب۶ که به میزان ۱۰ میلی‌گرم تا ۲۵ میلی‌گرم در فواصل ۸ ساعته مصرف شود به کاهش استفراع کمک می‌کند. دوکسیلامین به بیمار برای خوابیدن کمک کرده و در نتیجه ناراحتی وی را کاهش می‌دهد. ترکیبی از ویتامین ب۶ و دوکسیلامین تا میزان ۷۰ درصد به کاهش استفراغ کمک کرده و مصرف آن در سه ماهه‌ی اول بی‌خطر است.
داروهای ضد تهوع
داروهای ضد تهوع در صورتی توسط پزشک تجویز می‌شوند که ویتامین ب۶ و دوکسیلامین بی‌اثر باشند. معمولاً کلرپرومازین و پروکلرپرازین داروهای توصیه شده برای رفع حالت تهوع در بارداری هستند. سایر داروهای ضد تهوع که برای استفاده در طول بارداری بی‌خطر می‌باشند عبارتند از پرومتازین، متوکلوپرامید (Maxolon)، سیکلیزین (Valoid)، اندانسترون (Zofran)، دومپریدون (Motilium) و پردنیزولون (نوعی استروئید).
آنتی هیستامین‌ها
آنتی هیستامین‌ها دستگاه دهلیزی را هدف قرار داده و احساس استفراع را کاهش می‌دهند. این داروها شامل مکلیزین (Antivert)، دیفن هیدرامین (Benadryl) و دیمن هیدرینات می‌باشند.
عوامل پيش‌برنده حرکات دستگاه گوارش
عوامل موثر بر حرکت دستگاه گوارش از جمله متوکلوپرامید (Reglan) اغلب به صورت جداگانه یا همراه با ویتامین ب۶ استفاده می‌شوند. این داروها حرکت دستگاه گوارشی را افزایش داده و فشار اسفنکتر مری را پایین می‌آورند و در نتیجه استفراغ کنترل خواهد شد.
داروهای کاهنده‌ی اسید
داروهای کاهنده‌ی اسید می‌توانند در صورتی که بیمار دچار رفلاکس معده باشد موثر باشند. پزشک آنتاگونیست‌های هیستامین H2 و مهارکننده‌های پروتون پمپ که برای استفاده در حین بارداری بی‌خطر و موثر هستند را تجویز می‌کند.
درمان خانگی
در صورتی که زن باردار دچار بیماری صبحگاهی باشد، پزشک در ابتدا توصیه می‌کند که تغییراتی را در رژیم غذایی و زندگی روزمره‌ی خود برای جلوگیری از حالت تهوع در بارداری ایجاد کند تا علائم وی کاهش یابند. این تغییرات عبارتند از:
- استراحت زیاد، خستگی می‌تواند حالت تهوع در بارداری را بدتر کند.
- اگر در ابتدای صبح دچار حالت تهوع باشید، به آرامی و با حوصله از جای خود بلند شوید، در صورت امکان، چیزی مانند نان تست خشک یا یک بیسکوئیت ساده را قبل از بلند شدن بخورید.
- به مقدار زیاد مایعاتی مانند آب بنوشید و به جای نوشیدن با حجم زیاد آنها را به صورت جرعه جرعه و آرام بنوشید زیرا این کار می‌تواند به پیشگیری از استفراغ کمک کند.
- مصرف وعده‌های غذایی کم و به دفعات زیاد که سرشار از کربوهیدرات (مانند نان، برنج و پاستا) و میزان چربی کم هستند. بیشتر زنان غذاهای نمکی مانند نان تست، کراکر و نان خشک را بهتر از غذاهای شیرین یا تند تحمل می‌کنند.
- خوردن مواد غذایی به مقادیر کم و به دفعات زیاد به جای مصرف وعده‌های غذایی بزرگ اما بدون ایجاد وقفه زیاد
- خوردن وعده‌های غذایی سرد به جای انواع گرم زیرا فاقد بویی که غذاهای گرم دارند و ممکن است باعث حالت تهوع شوند هستند.
- اجتناب از غذاها یا بوهایی که باعث حالت تهوع در دوران بارداری می‌شوند.
- پرهیز از نوشیدنی‌های سرد، ترش یا شیرین
- برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قرص یا شربت زنجبیل می‌تواند برای تسکین حالت تهوع و استفراغ در بارداری موثر باشد.
