کبد چرب غیر الکلی یک اصطلاح کلی برای گروهی از بیماری‌ها است. همان گونه که این نام نشان می‌دهد، اصلی‌ترین خصوصیت بیماری کبد چرب غیر الکلی وجود چربی زیاد در سلول‌های کبدی است. استاتو هپاتیتیس غیر الکلی یک بیماری خطرناک است که موجب التهاب کبد می‌شود و میتواند در صورت وخیم شدن منجر به زخم شدن کبد و آسیب‌های غیرقابل بازگشت شود. کبد چرب غیر الکلی در وخیم‌ترین حالت خود، منجر به سیروز کبدی و نارسایی کبد می‌شود. ابتلا به کبد چرب غیر الکلی در جهان رو به افزایش است.
علل
متخصصین به طور قطع نمی‌دانند که چرا در کبد برخی از افراد، چربی اضافه تجمع پیدا می‌کنند و به همین ترتیب، مشخص نیست که چرا کبد چرب در برخی از افراد منجر به التهاب کبد و نهایتا سیروز کبدی می‌شود و در برخی دیگر از بیماران این طور نیست. کبد چرب غیرالکلی و استاتوهپاتیتیس غیر الکلی هر دو با عوامل خطر زیر در ارتباط هستند:
- چاقی مفرط یا داشتن اضافه وزن
- ابتلا به مقاومت به انسولین (وضعیتی که موجب می‌شود سلولها با وجود هورمون انسولین، گلوکز را به مصرف نرسانند)
- قند خون بالا که نشان دهنده وضعیت پیش دیابتی یا ابتلا به دیابت نوع دوم است.
- چربی بالای خون خصوصا از تری گلیسیرید بالا
به نظر می‌رسد که ابتلا به چند بیماری مختلف موجب تجمع چربی در کبد می‌شود. برای برخی از افراد، این چربی اضافه برای کبد مانند سم عمل می‌کند و موجب التهاب کبد می‌شود که این موضوع نیز در ادامه منجر به سیروز کبدی می‌شود.
علائم
کبد چرب غیرالکلی معمولا هیچ علائم و نشانه‌ای ایجاد نمی کند. اما در صورتی که بیمار دچار علائمی شود، این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بزرگ شدن کبد
- خستگی مفرط
- احساس درد در قسمت بالایی و راست شکم
علائم و نشانه‌های احتمالی سیروز کبدی و استاتوهپاتیتیس غیرالکلی کبد عبارتند از:
- تورم شکم
- بزرگ شدن رگ‌هایی که درست در زیر پوست هستند.
- بزرگ شدن سینه در مردان
- بزرگ شدن طحال
- قرمز شدن کف دست‌ها و پاها
- زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها (یرقان)
عوامل خطر
طیف وسیعی از بیماری‌ها و مشکلات می‌توانند خطر بروز کبد چرب غیرالکلی را افزایش دهند، از جمله:
- کلسترول بالا
- وجود تری گلیسرید بالا در خون
- سندرم‌های متابولیسمی
- چاقی مفرط و خصوصا تجمع چربی در شکم
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- آپنه‌ی خواب
- دیابت نوع دو
- کم کاری تیروئید
- کم کاری غده هیپوفیز
ابتلا به کبد چرب غیرالکلی نیز در این گروه از افراد بیش تر‌است:
- افراد با سن بالاتر
- افراد مبتلا به دیابت
- افراد دارای چربی اضافه در ناحیه شکم
عوارض
اصلی‌ترین عارضه ناشی از کبد چرب غیرالکلی، سیروز کبدی است که حالت زخم شدن وخیم و تشکیل بافت فیبروزی در کبد است. سیروز کبدی بر اثر آسیب دیدن کبد و التهاب آن ایجاد می‌شود. زمانی که بافت کبد سعی دارد با التهاب مبارزه کند، بافت‌های فیبروزی تشکیل می‌دهد. با ادامه پیدا کردن التهاب، بافت فیبروزی نیز گسترش پیدا می‌کند و درصد بیشتر‌و بیشتری از کبد را به خود اختصاص می‌دهد. اگر فرایند آسیب دیدن کبد متوقف نشود، میتواند منجر به مشکلات زیر شود:
- تجمع مایع در شکم
- تورم رگ‌های مری (واریس مری) که میتواند موجب پارگی رگ و خونریزی شود.
- گیجی و منگی و صحبت کردن به طور نامفهوم
- سرطان کبد
- نارسایی کامل کبد به معنای متوقف شدن عملکرد کبد
تشخیص کبد چرب
کبد چرب غیر الکلی هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند و بنابراین در اغلب موارد طی تست‌های تشخیصی که برای سایر مشکلات و بیماری‌ها انجام می‌شوند و در آن پزشک به دنبال علت بروز اختلالات کبدی می‌گردد، شناسایی می‌شوند. برای مثال ممکن است کبد بیمار در نتایج تست اولتراسوند، بزرگتر‌ار حالت عادی باشد یا در نتایج تست آنزیم‌های خونی، آنزیم غیرعادی در خون بیمار وجود داشته باشد. تست‌هایی که برای تشخیص قطعی و تعیین میزان شدن کبد چرب انجام می‌شوند عبارتند از:
آزمایشات خون عبارتند از:
- شمارش کامل خون
- تست عملکرد کبدی و آنزیم‌های کبدی
- تست ابتلا به عفونت ویروسی مزمن کبد، هپاتیت آ و هپاتیت سی
- تست بیماری سلیاک
- تست تحمل گلوکز
- تست هموگلوبین A1C که نشان‌دهنده‌ی ثابت بودن قند خون است.
- تست لیپید یا چربی خون
عکسبرداری
روش‌های عکسبرداری برای تشخیص کبد چرب غیر الکلی عبارتند از:
- سونوگرافی معمولی که معمولا اولین تستی است که تجویز می‌شود.
- سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی از شکم: البته در این دو تست نمی‌توان کبد چرب غیرالکلی را از استاتوهپاتیتیس غیر الکلی تشخیص داد.
- الاستوگرافی که نوع پیشرفته‌ای از سونوگرافی است که میزان سفت بودن بافت کبد را تعیین می‌کند و بدین طریق می‌توان وجود فیبروز کبدی را تشخیص داد.
- الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی که در آن اسکن رزونانس مغناطیسی با الگوهای عکسبرداری با امواج صوتی (سونوگرافی) ترکیب شده است. در این تصاویر، نواحی که در آنها بافت کبد فیبروزی شده است، مشخص شده اند.
آزمایش نمونه بافت کبد
اگر نتایج سایر تست‌ها مشخص نباشد ممکن است پزشک بخواهد که از بافت کبد نمونه برداری کند. بافت نمونه برداری شده در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. نمونه‌گیری از کبد برای برخی از بیماران میتواند دردناک باشد و برخی خطرات را به دنبال داشته باشد که پزشک این مارد را با بیمار در میان می‌گذارد. نمونه‌برداری از کبد از طریق سوزنی انجام می‌شود که از دیوار شکمی عبور کرده و وارد بافت کبد می‌شود.
درمان کبد چرب
معمولا اولین توصیه پزشک برای درمان کبد چرب، کم کردن وزن، ورزش کردن و رعایت رژیم غذایی سالم است. کم کردن وزن در واقع موجب برطرف شدن عواملی می‌شود که منجر به بروز کبد چرب شده اند. به طور ایده آل، کم کردن ۱۰ درصد از وزن بدن مد نظر پزشک است اما با کم کردن حتی ۳ تا ۵ درصد اولیه نیز، علائم بیمار شروع به بهتر شدن می‌کنند. برای افرادی که باید مقدار وزن زیادی کم کنند، انجام جراحی کاهش وزن میتواند گزینه مناسبی باشد. ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند که واکسن هپاتیت آ و هپاتیت ب را بزند تا از بروز آسیب‌های بیشتر کبد بر اثر عفونت ویروسی جلوگیری کند. در افرادی که مبتلا به سیروز کبدی شده‌اند، ممکن است لازم باشد که جراحی پیوند کبد انجام شود. نتایج درمان با روش پیوند کبد در این بیماران معمولا مساعد است.
هیچ داروی تایید شده‌ای برای درمان کبد چرب غیرالکلی وجود ندارد اما در حال حاضر چند داروی مختلف تحت تحقیقات و مظالعات متخصصین قرار دارند که احتمالا اثرگذاری خواهند داشت.
رژیم غذایی
برای برطرف کردن کبد چرب، هیچ روش درمانی جایگزین یا مکملی وجود ندارد که اثرگذاری آن اثبات شده باشد. اما محققان در حال مطالعه بر روی برخی مواد غذایی طبیعی هستند که میتواند در پیشگیری و کنترل کبد چرب موثر باشد:
- ویتامین E: ویتامین E و آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند به محافظت از کبد کمک کنند و اثرات مخرب ناشی از التهاب کبد را خنثی کنند. البته لازم است که تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف ویتامین E برای افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی میتواند مفید باشد. البته مصرف بیش از حد ویتامین E با بروز مرگ و سرطان پروستات در مردان ارتباط داده شده است.
- قهوه: در تحقیقاتی که بر روی بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی انجام شده است، افرادی که قهوه بیشتری مصرف می‌کرده اند، آسیب کبدی کمتری داشته اند. البته هنوز مشخص نیست که قهوه چگونه میتواند بر آسیب کبدی اثرگذار باشد.
- رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید. مصرف غذاهای پر از کربوهیدرات مانند نان و سیب زمینی و برنج را کم کنید و مصرف نوشیدنی‌های گاز دار و شیرین را قطع کنید.
