سندرم روده کوتاه شامل گروهی از مشکلات مرتبط با جذب مواد غذایی میشود. افراد مبتلا به سندرم کوتاهی روده قادر به جذب کافی آب، ویتامینها، مواد معدنی، چربی، کالری و دیگر مواد مغذی موجود در غذاها نیستند. نوع مواد مغذی که رودهی کوچک در جذب آنها مشکل دارد به این موضوع بستگی دارد که کدام قسمت رودهی کوچک آسیبدیده یا برداشتهشده است. سندرم روده کوتاه معمولاً در افرادی بروز میکند که حداقل نیمی از رودهی کوچکشان و گاهی همه یا بخشی از رودهی بزرگشان برداشته شده باشد، یا آسیب قابل توجه ای به رودهی کوچک وارد شده است، یا حرکات و جنبشهای داخلی رودهی آنها ضعیف است. سندروم روده کوتاه ممکن است بسته به وضعیت کار رودهی کوچک، خفیف، متوسط یا شدید باشد.
علتها
علت اصلی بروز سندروم کوتاهی روده آنجا جراحی جهت برداشتن بخشی از رودهی کوچک است. این عمل جراحی میتواند برای درمان بیماریهای رودهای، آسیبها یا نقایص مادرزادی انجام گیرد. حتی اگر فردی این جراحی را انجام نداده باشد، بیماری یا آسیب میتواند باعث بروز این مشکل در رودهی کوچک گردد. برخی کودکان بهطور مادر زادی با مشکل کوتاهی رودهی کوچک یا فقدان بخشی از روده متولد میشوند که میتواند منجر به بروز سندرم کوتاهی روده شود. در اکثر مواقع سندرم کوتاهی روده در نوزادان به دنبال جراحی جهت درمان انتروکولیت نکروزان (Necrotizing enterocolitis) بروز میکند که در آن بخشی از بافت موجود در روده تخریب میشود. سندرم کوتاهی روده ممکن است به دنبال انجام جراحیهایی برای مشکلاتی مانند موارد زیر بروز کند:
- سرطان و آسیب به رودهها به خاطر روشهای درمان سرطان
- بیماری کرون، یک بیماری که باعث التهاب یا ورم و ناراحتی در هر قسمتی از دستگاه گوارش میشود.
- گاستروشیزیس (gastroschisis)، هنگامی رخ میدهد که رودهها از بدن از کنارهی بند ناف بیرون بیایند.
- فتق شکمی، هنگامی رخ میدهد که رودهی کوچک از جای خود در محفظهی موجود در خط پایین شکم قرار میگیرد.
- انسداد یا آترزی روده، هنگامی رخ میدهد که بخشی از رودهها کاملاً تشکیل نشده باشد.
- آسیب رودهی ناشی از کاهش جریان خون به خاطر وجود رگهای خونی مسدود شده
- آسیب رودهی ناشی از ضربه
- دخول بخشی از روده در بخشی دیگر، هنگامی رخ میدهد که بخشی از رودهی کوچک یا بزرگ در خودش فرو رود، بیشتر شبیه یک تلسکوپ.
- ایلئوس مکونیوم، هنگامی رخ میدهد که مکونیوم، اولین مدفوع نوزاد، غلیظتر و چسبندهتر از حد نرمال باشد و سبب انسداد روده میشود.
- ولولوس روده میانی، هنگامی رخ میدهد که جریان خون به میان رودهی کوچک بهکلی قطعشده باشد.
- نقص دیواره شکمی (Omphalocele)، هنگامی رخ میدهد که رودهها، کبد یا اعضای دیگر بدن نوزاد از طریق ناف بیرون زده باشد.
علائم سندرم روده کوتاه
نشانهی اصلی سندروم رودهی کوتاه اسهال است. اسهال میتواند منجر به کمآبی بدن، سوءتغذیه و کم شدن وزن شود. مدفوع دفع شده حاوی مایع و الکترولیتهای بیشتری نسبت به مدفوع سفت میباشد. در صورت عدم درمان آن، این مشکلات میتوانند شدیدتر شوند و ممکن است سلامت فرد را به خطر بی اندازند. علائم دیگر این بیماری عبارتاند از:
- نفخ
- دلدرد
- احساس خستگی
- مدفوع بسیار بد بو
- سوزش معده
- استفراغ
- ضعف
همچنین احتمال بیشتری برای بروز آلرژیهای غذایی در افراد مبتلابه سندروم روده کوتاه وجود دارد، ازجمله حساسیت و تحمل نکردن لاکتوز. مقاومت نداشتن نسبت به لاکتوز وضعیتی است که در آن دچار علائمی در هضم و گوارش میشوند ازجمله: نفخ کردن، اسهال و باد داشتن بعد از خوردن و آشامیدن شیر یا محصولات آن.
مشکلات ناشی از آن
مشکلات ناشی از سندرم کوتاهی روده ممکن است شامل این موارد باشند:
- سوءتغذیه
- زخم معده، زخمهایی در قسمت داخلی شکم یا لولهی اثنی عشر که براثر ترشح اسید معدهی زیاد ایجاد میشوند.
- سنگ کلیه، قطعات سخت و سنگی از موادی که در کلیهها تشکیل میشوند.
- رشد بیشازاندازهی باکتریهای رودهی کوچک-وضعیتی که در آن تعداد بسیار زیاد و غیرعادی از باکتریها در رودهی کوچک رشد میکنند.
تشخیص سندرم روده کوتاه
متخصصین سندروم رودهی کوتاه را بر اساس این آزمایشها تشخیص میدهند:
- سابقهی بیماری فردی و خانوادگی
- یک معاینهی جسمی
- آزمایش خون
- آزمایشهای مدفوع
- عکسبرداری رادیولوژی از رودهی بزرگ و کوچک
- سری آزمایشهای مربوط به بالای معده و روده (GI)
- سیتیاسکن
درمان
تأمین مواد مغذی
درمان اصلی سندروم کوتاهی روده تأمین مواد مغذی است که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آبرسانی به بدن از راه دهان: افراد بزرگسال باید آب، نوشیدنیهای ورزشی و انرژیزا، نوشیدنیهای گازدار بدون کافئین و غذاهای آبکی نمکین بنوشند. کودکان نیز باید محلولهای آبرسانی کنندهی خوراکی-نوشیدنی های مخصوصی که حاوی نمک و مواد معدنی برای جلوگیری از کم آب شدن بدن- بنوشند، محلولهایی مانند پدیالیت، ناتورالیت، اینفالیت و سرالیت که در اکثر داروخانهها موجود میباشند.
- تغذیهی تزریقی: در این درمان مایعات، الکترولیتها و ویتامین و مواد معدنی مایع از طریق یک لولهی وریدی (IV)-لولهای که در رگ قرار میگیرد- به درون جریان خون وارد میشوند. پزشکان تغذیهی تزریقی را برای بیمارانی توصیه میکنند که نمیتوانند مواد مغذی و مایعات کافی را از طریق خوردن غذاها دریافت کنند.
- تغذیهی رودهای: در این درمان غذای مایع از طریق یک لولهی غذارسان-یک لولهی پلاستیکی نرم و کوچک که از طریق بینی یا دهان به درون شکم وارد میشود – به شکم یا رودهی کوچک منتقل میشود. سنگ صفرا- مواد سنگریزهای شکل و کوچک که در کیسهی صفرا تشکیل میشوند- از مشکلات و عوارض تغذیهی رودهای هستند.
- مکملهای ویتامین و مواد معدنی: هر بیمار نیاز به مکملهای ویتامین و مواد معدنی حین یا بعد از تغذیهی تزریقی یا رودهای دارد.
- رژیم غذایی مخصوص: پزشک متخصص ممکن است یک برنامهی رژیم غذایی مخصوصی را برای بیمار مبتلابه این بیماری را توصیه کند که ممکن است شامل این موارد شود:
– وعدههای غذایی اندک در دفعات بیشتر
– پرهیز از غذاهایی که باعث اسهال میشوند مثل غذاهایی که قند، پروتئین و فیبر بالایی دارند.
– پرهیز از غذاهایی که چربی زیادی دارند.
داروها
پزشک متخصص ممکن است داروهایی را برای درمان سندروم کوتاهی روده تجویز کند، ازجمله:
- آنتیبیوتیکها برای جلوگیری از رشد بیشازحد باکتریها
- مسدودکنندههای H2 برای درمان ترشح بیشازحد اسید معده
- مهارکنندههای پروتون پمپ برای درمان ترشح زیاد از حد اسید معده
- داروهای کولرتیک (صفرابر) برای بهبودی در جریان زرد آب یا صفرا و جلوگیری از بیماری کبدی
- چسبانندههای (binders) نمک صفراوی برای کاهش اسهال
- داروهای ضد ترشح برای کاهش اسید معده در روده
- داروهای hypomotility برای افزایش زمانی که برای گذر کردن غذا در طول رودهها صرف میشود که باعث افزایش جذب مواد مغذی میشود.
- هورمونهای رشد برای بهبود جذب مواد مغذی در روده
- teduglutide برای بهبود جذب مواد مغذی در روده
جراحی
هدف از انجام جراحی افزایش توانایی رودهی کوچک برای جذب مواد مغذی میباشد. تقریباً نیمی از بیماران مبتلابه سندرم کوتاهی روده به جراحی نیاز دارند. جراحی که برای درمان سندرم رودهی کوتاه انجام میشود شامل روشهایی است که:
- از انسداد رودهی کوچک جلوگیری میکند و ول روده را حفظ میکنند.
- بخشهای گشاد شدهی رودهی کوچک را تنگ میکنند.
- مدتزمان حرکت غذا در مسیر رودهی کوچک را طولانی میکنند.
- طول رودهی کوچک را بیشتر میکنند.
درمان و بهبودی طولانی مدت که برای برخی سالها به طول میانجامد تا حدودی به این بستگی دارد که کدام بخش از رودهی کوچک برداشتهشده است، چه مقدار از رودهی کوچک آسیبدیده است، عضلات رودهی کوچک چگونه کار میکنند و رودهی کوچک باقیمانده چگونه در طول این مدت با شرایط تطبیق مییابد.
پیوند روده
یک عمل پیوند روده یک روش جراحی برای برداشتن یک رودهی بیمار یا آسیبدیده و جایگزین کردن آن با یک رودهی کوچک سالم از فردی مرده که به آن اهداکننده میگویند، میباشد. گاهی اوقات اهداکننده ممکن است شخصی زنده باشد که میتواند بخشی از رودهی کوچک خود را اهدا کند. پزشک متخصص این جراحی را برای بیمارانی انجام میدهد که درمانهای دیگر برای وی با شکست مواجه شده باشند و بیمارانی که به خاطر تغذیهی تزریقی در طولانیمدت دچار مشکلاتی خطرناک شدهاند. این عمل توسط یک تیم جراحی پیوند روده و در بیمارستان انجام میگیرد. بیمار نیاز به بیهوشی دارد. مشکلاتی که در جراحی پیوند روده ممکن است پدید آید شامل عفونتها و پس زدن عضو پیوند شده میباشد. یک عمل موفق پیوند روده میتواند درمانی نجاتدهنده و حیاتی برای کسانی باشد که ناتوانی رودهی آنها باعث بروز سندروم رودهی کوتاه شده است.
