سندروم روده تحریک پذیر (IBS) ترکیبی از ناراحتی یا درد شکم و اشکال در اجابت مزاج است. دفع بیشتر از معمول اسهال یا کمتر از معمول یبوست یا داشتن انواع مختلف مدفوع (نازک، سفت یا نرم و مایع).
این مشکل، خطری برای سلامتی محسوب نمی‌شود و احتمال ابتلای شما به دیگر مشکلات روده‌ای، مانند کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد. ولی سندروم روده تحریک پذیر می‌تواند یک مشکل درازمدت باشد که بر سبک زندگی شما تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر احتمال غیبت بیشتری در کلاس درس یا محل کار دارند و کمتر قادر به شرکت در فعالیت‌های روزانه هستند. برخی از افراد ممکن است به تغییر شرایط کاری نیاز داشته باشند. تغییر شیفت برای کار از منزل، تغییر ساعات کار یا حتی استعفا از کار.
علل
درحالیکه موارد زیادی شناخته شده‌اند که علائم سندروم روده تحریک پذیر را شدت می‌بخشند، متخصصان نمی‌دانند دلیل این مشکل چیست. مطالعات، حاکی از آن است که روده بیش از حد حساس می‌شود، بیش از حد نسبت به محرک‌ها واکنش نشان می‌دهد. به‌جای حرکات عضلانی آهسته و منظم، عضلات روده منقبض می‌شوند. این امر می‌تواند موجب اسهال یا یبوست شود.
برخی بر این باورهستند که سندروم روده تحریک پذیر زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات روده به‌طور طبیعی منقبض نمی‌شوند که بر حرکت مدفوع تاثیر می‌گذارد. ولی به‌نظر نمی‌رسد که مطالعات، تایید کننده این نظریه باشند.
تئوری دیگری حاکی از آن است که این مشکل ممکن است دراثر مواد شیمیایی تولید شده توسط بدن، مانند سروتونین و گاسترین، که سیگنال‌های مغزی بین مغز و دستگاه گوارش را کنترل می‌کنند، به‌وجود آید.
محققان دیگر در حال مطالعه برای یافتن باکتری‌های خاصی در روده‌ها هستند که موجب این شرایط باشند. به این دلیل که سندروم روده تحریک پذیر در خانم‌ها بسیار بیشتر از آقایان دیده می‌شود، برخی معتقدندهورمون‌ها ممکن است در این مشکل، نقشی داشته باشند. تاکنون، مطالعات مختلف، این تئوری را نقض نکرده‌اند.
علائم
افراد دچار سندروم روده تحریک پذیر، علائمی شامل موارد زیر دارند:
- اسهال (اغلب به‌صورت حمله‌های شدید اسهال دیده می‌شود)
- یبوست
- یبوست و اسهال متناوب
- درد یا انقباضات شکم، معمولا در نیمه پایینی شکم که پس از وعده‌های غذایی شدید می‌شود و پس از یک حرکت روده‌ای بهتر می‌گردد.
- گاز یا نفخ زیاد
- مدفوع سفت‌تر یا شل‌تر از معمول (مدفوع به شکل گلوله یا نوارهای مسطح)
- شکم برآمده
استرس، می‌تواند این علائم را شدت بخشد.
تشخیص
هیچ آزمایشی برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد. پزشکان بررسی می‌کنند که آیا علائم بیمار با تعریف سندروم روده تحریک پذیر، مطابقت دارد یا نه و ممکن است آزمایشاتی برای اطمینان از عدم وجود مشکلات زیر انجام دهند:
- حساسیت یا عدم تحمل غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز و عادات غذایی بد
- داروهایی مانند داروهای فشارخون بالا، آهن و آنتی اسیدهای خاص
- عفونت
- نقص در آنزیم‌ها درجایی که پانکراس آنزیم کافی برای هضم یا تجزیه خوب غذا، تولید نمی‌کند
- بیماریهای التهاب روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
پزشک، ممکن است برخی از ازمایشات زیر را برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر، انجام دهد:
- سیگمویدوسکوپی یا کلونوسکوپی انعطاف پذیر در جستجوی علائم انسداد یا التهاب روده بزرگ بیمار
- اندوسکوپی قسمت بالای دستگاه گوارش اگر سوزش معده یا سوء هاضمه دارید.
- رادیولوژی اشعه ایکس
- آزمایش خون در جستجوی کم خونی (گلبول‌های قرمز بسیار کم)، مشکلات تیروئید، و علائم عفونت
- آزمایش مدفوع برای بررسی وجود خون یا عفونت
- آزمایش حساسیت به گلوتن یا بیماری سلیاک
- آزمایش وجود مشکل در عضلات روده بیمار
درمان
تقریبا به همه افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر می‌توان کمک کرد ولی هیچ درمان عمومی برای همه افراد وجود ندارد. بیمار و پزشک برای یافتن برنامه درمانی مناسب در جهت مدیریت علائم بیمار، به همکاری با یکریگر نیاز دارند.
بسیاری از مسائل می‌توانند علائم سندروم روده تحریک پذیر را تشدید کنند از جمله غذاها و داروهای خاص، وجود گاز یا مدفوع، و استرس عاطفی. بیمار باید محرک‌های مربوط به خود را کشف کند. بیمار شاید مجبور به تغییر سبک زندگی و استفاده از داروهای خاص باشد.
دارو درمانی
انواع داروها به‌شرح زیر برای درمان سندروم روده تحریک پذیر استفاده می‌شوند:
- داروهای ضد اسپاسم عضلانی می‌توانند انقباضات عضلانی روده را کنترل کنند ولی متخصصان مطمئن نیستند که این داروها، کمکی در حل مشکل بنمایند. این داروها، دارای عوارض جانبی مانند خواب آلودگی و یبوست نیز هستند که آنها را به گزینه‌ای نه چندان خوب برای برخی افراد تبدیل می‌نماید.
- داروهای ضداسهال مانند ایمودیوم، ممکن است به موارد درگیری با اسهال کمک کنند.
- داروهای ملین می‌توانند رهایی کوتاه مدت از یبوست را موجب شوند.
- مواد حجیم شونده مانند اسفرزه، سبوس گندم، و فیبر ذرت به حرکت آهسته غذا در سیستم گوارش کمک می‌کنند و ممکن است علائم این بیماران را تخفیف دهند.
- داروهای ضدافسردگی نیز ممکن است به تسکین علائم در برخی بیماران کمک کنند.
- لیناکلوتید (لینزس) کپسولی است که بیماران روزی یک مرتبه با معده خالی، تقریبا 30 دقیقه قبل از اولین وعده غذایی روز، استفاده می‌کنند و با کمک به افزایش حرکات روده به رفع یبوست، کمک می‌کند. این دارو برای افراد زیر 17 سال، ممنوع است. معمول‌ترین عارضه جانبی این دارو، اسهال است.
- لوبی پروستون (آمیتیزا)، زمانی که هیچ درمان دیگری کارگر نباشد، می‌تواند سندروم روده تحریک پذیر همراه با یبوست در خانم‌ها را درمان کند. مطالعات، به طور کامل تایید نمی‌کنند که این دارو برای اقایان نیز به همین خوبی عمل کند. اثرات جانبی این دارو عبارتند از حالت تهوع، اسهال و درد شکم. اثرات جانبی جدی‌تر ممکن است به این شرح باشند: از حال رفتن و غش، تورم بازوها و پاها، مشکلات تنفسی و تپش قلب.
درهنگام استفاده از داروهای مربوط به سندروم روده تحریک پذیر، مانند ملین‌ها، که ممکن است در صورت عدم استفاده دقیق، موجب ایجاد عادت شوند، دستورات پزشک را دقیقا رعایت کنید.
تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی
معمولا، با چند تغییر اساسی در رژیم غذایی و فعالیتها، سندروم روده تحریک پذیر به مرور زمان، بهبود می‌یابد. در اینجا، چند نکته مفید برای کمک به کاهش این علائم ذکر می‌شود:
- از مصرف کافئین (در چای، قهوه و نوشیدنی‌های گازدار) خودداری کنید.
- با مصرف غذاهایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس‌دار و مغزها، فیبر بیشتری به رژیم غذایی خود بیفزایید.
- حداقل سه تا چهار لیوان آب در روز بنوشید.
- از مصرف دخانیات بپرهیزید.
- آرامش در زندگی را بیاموزید، چه با تمرینات ورزشی بیشتر و چه با کاهش استرس زندگی
- میزان مصرف شیر یا پنیر را کاهش دهید.
- به‌جای وعده‌های غذایی پر حجم، وعده‌های غذایی کوچک‌تر در دفعات بیشتر میل کنید.
- موادغذایی که می‌خورید را یادداشت کنید که بتوانید محرک‌های سندروم روده تحریک پذیر را شناسایی کنید.
غذاهایی که معمولا موجب تحریک این بیماری می‌شوند عبارتند از فلفل قرمز، پیازچه، شراب قرمز، گندم و شیرگاو. اگر نگران میزان کلسیم دریافتی خود هستید، میتوانید آن را از دیگر منابع غذایی مانند بروکلی، اسفناج، شلغم، توفو، ماست، ماهی ساردین، ماهی سالمون با استخوان، نان و آب پرتقال غنی شده با کلسیم یا مکمل‌های کلسیم، تامین کنید.
