هر کسی ممکن است گاهی اوقات به یبوست مبتلا شود. اگر شما دچار این عارضه شدید می‌دانید که چقدر ناراحت‌کننده است. آیا می‌توانید تصور کنید که همیشه دچار یبوست باشید؟ یبوست در سالمندان یک بیماری بسیار شایع است و در افراد مسن بسیار زیاد دیده می‌شود. متخصصین برآورد می‌کنند که دوسوم افرادی که بالای 65 سال دارند به یبوست دچار می‌شوند.
با این که یبوست ممکن است در هر سنی و هر از چند گاهی ایجاد شده و بدون ایجاد عوارضی از بین برود اما ابتلا به یبوست مزمن نیاز به مراقبت‌ها و درمان‌های پزشکی برای تشخیص علتان دارد تا بتوان آن را مدیریت کرده و از تکرار آن در آینده پیشگیری نمود.
بسیاری از افراد فکر می‌کنند اگر روده آنها هر روز کار نکند دچار یبوست می‌شوند ولی یبوست غالباً به کار نکردن روده کمتر از 3 مرتبه در هفته اطلاق می‌شود. به علاوه، یبوست مزمن در افراد مسن با کار نکردن شکم یا دفع سخت مدفوع به مدت حداقل چند هفته مشخص می‌شود.
در حالی که ما در بیشتر موارد قادر به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای هستیم اما در مواردی نیز امکان تشخیص علت ابتلا به یبوست در سالمندان وجود ندارد. خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای پیشگیری و درمان یبوست حتی در مواردی که علت ابتلا به آن قابل تشخیص نیست وجود دارد.
انواع یبوست در سالمندان
یبوست با عبور عادی
شایع‌ترین نوع یبوست است که دران تعداد دفعات دفع مدفوع طبیعی است اما بیمار در دفع مشکل دارد. این نوع یبوست معمولاً با سندرم روده تحریک‌پذیر همراه است و بیماران مبتلا به این سندرم معمولاً بیش از سایرین دچار درد و ناراحتی در ناحیه شکم می‌شوند.
یبوست با عبور کند
این نوع یبوست بیشتر در زنان شایع است. حرکات روده کند بوده و تناوب آنها نیز زیاد است. نیاز فوری به دفع مدفوع پیش نمی‌آید و بیماران باید برای دفع، تلاش زیادی انجام دهند که منجر به ابتلا به عوارض شدید ناشی از ابتلا به یبوست در سالمندان می‌شود.
ناهنجاری و سوء عملکرد در کف لگن
برخی از عوامل یبوست با عبور کند در این عارضه نیز وجود دارند. همچنین مشکلات عضلات کف لگن و اطراف مقعد نیز وجود دارد (مشکلات اسفنکتر مقعدی). بیماران در هماهنگی عضلات حین انجام عمل دفع مشکل دارند و احساس می‌کنند که مدفوع آنها به طور کامل دفع نشده است.
علل ابتلا به یبوست در افراد سالمند
برخی از عوامل ممکن است باعث ابتلا به یبوست مزمن شوند – از عواملی که باعث دفع بسیار کند مدفوع می‌شوند گرفته تا آن عواملی که از دفع مؤثر مدفوع جلوگیری کرده و باعث خشک شدن و سخت شدن مدفوع می‌شوند. در این جا به همه علل ابتلا به یبوست مزمن اشاره می‌کنیم:
انسداد در کولون (روده بزرگ) یا رکتوم (راست روده)
این انسداد شامل فیشر مقعدی، انسداد روده بزرگ، تنگی کولون (تنگی مجاری)، بیرون‌زدگی رکتوم از پشت دیواره واژن (رکتوسل) و در نهایت سرطان کولون، سرطان رکتال و سرطان‌های دیگر در ناحیه شکم که به کولون فشار وارد می‌کنند می‌شود.
مشکلات مرتبط با عصب‌ها که باعث انقباض عضلات در رکتوم و کولون می‌شوند
علل یبوست در افراد سالمند ممکن است سکته مغزی، آسیب‌دیدگی‌های نخاعی، ابتلا به بیماری پارکینسون، نوروپاتی خود ایمنی و ابتلا به ام اس باشد.
مشکلات مرتبط با عضلات درگیر در دفع مدفوع
این نوع مشکلات ممکن است به دلیل ابتلا به آنیسموس (ناتوانی در شل کردن عضلات لگن که باعث حرکات روده می‌شوند)، دیسیانرژی (عدم هماهنگی بین عضلات لگن در شل کردن و منقبض کردن عضلات) و ضعف عضلات لگن به وجود آید.
مشکلات هورمونی
در نهایت، بیماری‌هایی که باعث عدم تعادل هورمونی در هورمون‌هایی که میزان مایعات در بدن را کنترل می‌کنند می‌شوند مانند دیابت، پرکاری تیروئید، کم‌کاری تیروئید و حتی بارداری نیز ممکن است باعث ابتلا به یبوست شوند.
علائم و نشانه‌های ابتلا به یبوست در سالمندان
برای تشخیص ابتلا به یبوست، دو یا چند علامت از علائم لیست زیر باید مشاهده شوند. اولین علامت قطعاً کاهش تناوب دفع مدفوع است. بهترین حالت این است که شکم شما هر روز کار کند اما اگر هر 2 تا 3 روز یک مرتبه نیز کار کند تا حدود زیادی عادی است؛ به شرط آن که دفع مدفوع با علائم زیر همراه نباشد:
- مدفوع سخت و سفت
- نیاز به تلاش زیاد و زور زدن برای دفع مدفوع
- احساس عدم تخلیه کامل روده
- احساس نیاز به کمک در دفع مدفوع
یک روش سریع برای ارزیابی این که آیا مدفوع عادی است به کارگیری مقیاس مدفوع بریستول است. با استفاده از این مقیاس می‌توان به یبوست خفیف تا متوسط در افراد سالمند پی برد و حتی کمبود فیبر در رژیم غذایی آنها را تشخیص داد.
برخی دیگر از علائم و نشانه‌های ابتلا به یبوست عبارتند از:
- نفخ
- درد در ناحیه شکم
- احساس پر بودن شکم
- بی‌اشتهایی
- تحریک‌پذیری که ممکن است علامت ابتلا به یبوست در افراد مبتلا به زوال عقل باشد
عواملی که احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند
اهمیت عواملی که احتمال ابتلا به یبوست را در افراد سالمند افزایش می‌دهند کمتر از علل ابتلا به یبوست نیست. دو عامل اول که در لیست زیر عنوان شده‌اند، اجتناب‌ناپذیر هستند اما شما می‌توانید تغییراتی ایجاد کنید که احتمال تأثیرگذاری بقیه عوامل کاهش یابد:
- سن بیش از 65 سال
- زن بودن
- کم‌آبی بدن
- عدم دریافت فیبر در رژیم غذایی
- بی‌تحرکی
- ابتلا به مشکلات روانی نظیر افسردگی یا اختلالات خوردن
- مصرف داروهایی که باعث ابتلا به یبوست در سالمندان می‌شود مانند برخی داروهای آرام‌بخش، آنتی هیستامین‌ها، شل کننده‌های عضلات، داروهای ضد تهوع، مخدرها، داروهای ضد افسردگی، داروهای ادرارآور و مکمل‌های کلسیم و آهن
عوارض ابتلا به یبوست مزمن
اگر یبوست مزمن تحت درمان قرار نگیرد ممکن است باعث بروز عوارض و مشکلاتی شود که برخی از آنها عبارتند از:
تجمع مدفوع (مدفوعی که دفع نمی‌شود)
هر چه مدفوع مدت زمان بیشتری در کولون باقی بماند، خشک‌تر و سخت‌تر می‌شود. در نهایت بسیار خشک شده و دفع آن بدون انجام اقدامات درمانی غیرممکن می‌شود.
ابتلا به هموروئید (تورم عروق اطراف مقعد)
زور زدن در هنگام دفع مدفوع در طولانی مدت باعث ابتلا به هموروئید می‌شود که یک مشکل مضاعف بوده و با خونریزی همراه است.
فیشر مقعد (پارگی در پوست مقعد)
مدفوع حجیم و سخت ممکن است باعث پاره شدن پوست مقعد شود.
پرولاپس رکتال (بیرون‌زدگی روده در مقعد)
یکی از شدیدترین مشکلات ناشی از ابتلا به یبوست، بیرون‌زدگی روده به سمت خارج بدن در اثر زور زدن در هنگام دفع مدفوع است.
تشخیص یبوست
پزشک یبوست را بر اساس علائم و معاینات فیزیکی که معمولاً شامل معاینه دیجیتالی رکتال می‌شود تشخیص می‌دهد. پزشک ممکن است برای تأیید یا رد احتمال وجود مشکلات دیگر که ممکن است باعث ابتلا به یبوست مزمن شوند، فرایندهای دیگری را نیز انجام دهد که برخی از آنها عبارتند از:
- آزمایش خون: برای تشخیص ابتلا به برخی بیماری‌هایی که باعث کم‌آبی بدن و ابتلا به یبوست در افراد سالمند می‌شوند مانند کم‌کاری تیروئید
- سیگموئیدسکوپی و / یا کولونوسکوپی: معاینه رکتوم و قسمت پایین کولون (سیگموئید) یا معاینه کل کولون
- تست مانومتری انورکتال و / یا تست دفع بالون: ارزیابی عملکرد و سرعت عضلات اسفنکتر مقعد
- دیفکوگرافی به روش ام آر آی و عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس: فرایندهای تصویربرداری برای مشاهده مشکلات رکتوم حین دفع مدفوع
- مطالعات دفع کولون یک: به‌منظور بررسی نحوه و سرعت حرکت غذا در کولون
درمان یبوست در افراد سالمند
برای شروع درمان یبوست مزمن باید همه بیماری‌های زمینه‌ای که مکن است باعث ابتلا به این عارضه شده باشند، تشخیص داده شده و به طور صحیح مدیریت شوند. همچنین، همه داروهای مصرفی باید مورد بررسی قرار گیرند تا آنهایی که ممکن است باعث ابتلا به یبوست شده باشند مشخص شده و جایگزین شوند. در صورت امکان باید تغییراتی در سبک زندگی و داروهای مصرفی ایجاد شده و بیمار تحت فرایندها و درمان‌های خانگی برای رفع یبوست قرار گیرد.
تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی
- به اندازه کافی مایعات بنوشید: باید مقدار زیادی مایعات بنوشید تا از کم آب شدن بدن جلوگیری شده و در نتیجه مدفوع شما سخت و خشک نشود.
- افزایش مصرف فیبرها: باید غذاهای سرشار از فیبر بخورید تا از ابتلا به یبوست پیشگیری شود. مصرف فیبر باعث افزایش وزن مدفوع و افزایش صرعت حرکت آن در مسیر روده می‌شود.
- هر روز فعالیت فیزیکی داشته باشید: ورزش کردن باعث افزایش فعالیت عضلات در روده می‌شود و سرعت عبور مدفوع از آن را افزایش می‌دهد.
- از حرکات روده خود غافل نشوید: هرگز نیاز به دفع مدفوع را نادیده نگیرید. اجتناب از دفع مدفوع باعث سخت و خشک شدن آن می‌شود.
- سعی کنید اجابت مزاج شما مطابق با یک برنامه باشد: داشتن یک برنامه روتین برای دفع مدفوع – به عنوان مثال اجابت مزاج در هنگام صبح یا پس از مصرف غذا – یک روش خوب برای جلوگیری از ابتلا به یبوست است.
ملین‌ها
اگر ایجاد تغییرات در سبک زندگی و پیروی از یک رژیم غذایی مناسب در رفع یبوست افراد سالمند مؤثر واقع نشد باید از برخی ملین‌ها استفاده کرد. در این جا لیست همه ملین‌های موجود اعم از ملین‌های تجویزی و ملین‌های بدون نیاز به نسخه پزشک را ارائه می‌کنیم:
- مکمل‌های فیبر: این مکمل‌ها دقیقاً مانند فیبر طبیعی عمل کرده و برای افزایش حجم مدفوع طراحی شده‌اند. برخی از مکمل‌های فیبر موجود در بازار عبارتند از سایلیوم (متاموسیل)، پلی کربوفیل کلسیم (فیبرکون) و فیبر متیل سلولوز (سیتروسل).
- اسمزی‌ها: این نوع ملین‌ها به حرکت مایعات در روده کمک می‌کنند. برخی داروهای این گروه عبارتند از هیدروکسید منیزیوم (مگنزیا)، سیترات منیزیوم، لاکتولوز (کریستالوز)، پلی اتیلن گلیکول (میرالاکس)، پلی اتیلن گلیکول (گلیتل)
- محرک‌ها: این ملین‌ها باعث تحریک انقباض عضلات روده می‌شوند. برخی از این نوع ملین‌ها عبارتند از دولکولاکس، سنا سنوسید (سنوکوت)، کورکتول، بیزاکودیل (دوکودیل)
- روان کننده‌ها: روان کننده‌های روغنی معدنی باعث روان حرکت کردن مدفوع در طول کولون می‌شوند.
- نرم‌کننده‌های مدفوع: این آخرین نوع ملین‌های خوراکی است که باعث جذب مایعات روده به مدفوع می‌شود. برخی از این نوع داروها عبارتند از دوکوزات سدیم (کولاس) و دوکوزات کلسیم (سورفاک) اما متخصصین در اثربخشی مصرف این نوع ملین‌های نرم‌کننده مدفوع در افراد سالمند مطمئن نیستند.
- تنقیه و شیاف: گاهی اوقات به عنوان مثال اگر فرد دچار تجمع مدفوع شود باید برای ایجاد حرکت در روده تحت تنقیه یا شیاف قرار گیرد اما نباید خیلی به این کار وابسته شده و از کاهش علت ابتلا به یبوست غافل شود. فسفات سدیم (فلت)، کف صابون و آب شیر را می‌توان برای تنقیه به کار برد. گلیسیرین یا بیزوکودیل نیز معمولاً برای شیاف و به‌منظور ایجاد حرکت در روده به کار برده می‌شوند.
آموزش و عمل جراحی عضلات لگن
اگر شما در عضلات لگن خود مشکل دارید یک درمانگر بیوفیدبک می‌تواند به شما در آموزش شل کردن و منقبض کردن عضلات لگن کمک کند. آنها از ابزارهای مخصوصی مانند لوله استفاده می‌کنند که تنش عضلات در رکتوم را اندازه‌گیری می‌کند.
در برخی موارد ابتلا به انسداد روده، رکتوسل، فیشرهای مقعدی، هموروئید یا تنگی مجاری مدفوع، تنها روش درمان، انجام عمل‌های جراحی است. به ندرت ممکن است وجود تومورهای سرطانی عامل ابتلا به یبوست باشند و نیاز به برداشتن بخشی از کولون یا رکتوم وجود داشته باشد.
سؤالات رایج
آیا هر چه سن یک نفر بالاتر برود بیشتر دچار یبوست می‌شود؟
بله. افراد سالمند به خصوص زنانی که بیش از 65 سال دارند بیش از سایرین مستعد ابتلا به یبوست هستند. در واقع، بیش از 65 درصد از افرادی که بالای 65 سال دارند دچار یبوست مزمن می‌شوند. متخصصین نمی‌توانند با قاطعیت بگویند که چرا با افزایش سن ابتلا به یبوست افزایش می‌یابد اما ممکن است تغییرات متابولیسمی ناشی از افزایش سن یا کم‌آبی بدن که یک مشکل شایع در افراد سالمند است از دلایل ابتلا به یبوست در این گروه از افراد باشد.
بهترین روش درمانی برای رفع یبوست مزمن چیست؟
بهترین رویکرد درمانی برای رفع یبوست در افراد میانسال، ایجاد تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی و سپس مصرف دارو است. اگر این اقدامات مؤثر واقع نشد می‌توان از ملین‌ها استفاده کرد. برخی انواع ملین‌ها از جمله مکمل‌های فیبر، اسمزی‌ها، محرک‌ها، روان کننده و نرم‌کننده‌های مدفوع می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. به علاوه، تنقیه و شیاف، آموزش عضلات لگن و عمل‌های جراحی نیز ممکن است بسته به علت ابتلا به یبوست انجام شوند.
چگونه می‌توان به دفع مدفوع کمک کرد؟
ممکن است تجمع مدفوع باعث جلوگیری از حرکات غیرارادی روده – حتی با زور زدن شدید – شود. در این موارد، تنقیه و شیاف برای دفع مدفوع به کار برده می‌شوند اما شما نباید از راه میانبر استفاده کنید. بهتر است به طور مدارم از این روش‌ها برای درمان یبوست استفاده نکنید.
چه غذاهایی برای درمان یبوست مفید هستند؟
|
غذاهایی که باعث ابتلا به یبوست در افراد سالمند می‌شوند |
افرادی که برای درمان افراد سالمند مبتلا به یبوست مفید هستند |
|
موز |
آلو |
|
کافئین |
سیب و گلابی |
|
غذاهای سرشار از گلوتون |
کیوی |
| برنج سفید |
Figs انجیر |
|
گوشت قرمز |
مرکبات |
| نان سفید |
اسفناج و سبزیجات دیگر |
| الکل |
کنگر و کاسنی |
|
شکلات |
کنگر فرنگی |
|
محصولات لبنی |
ریواس |
|
فست فودها |
سیب‌زمینی شیرین |
| غذاهای فراوری‌شده، نیم‌پز شده و فریز شده |
لوبیا، نخود و عدس |
| چیپس |
تخم کتان |
|
برخی مکمل‌ها |
نان غلات کامل و سبوس جوی دوسر |
| خرمالو |
مغزیجات |
| آدامس |
ذرت بوداده |
برای افزایش مصرف فیبر و کاهش احتمال ابتلا به یبوست باید آلو، سیب و گلابی، کیوی، انجیر، مرکبات، اسفناج و سبزی‌های دیگر، کنگر، ریواس، سیب‌زمینی شیرین، لوبیا، نخود، عدس، تخم کتان، نان غلات کامل و سبوس جوی دو سر، مغزیجات و ذرت بوداده میل کنید تا یبوست شما کاهش یابد.
چگونه می‌توان از ابتلا به یبوست در افراد سالمند پیشگیری کرد؟
تغییر دادن رژیم غذایی و سبک زندگی که برای درمان یبوست مورد توجه قرار می‌گیرد را نیز می‌توان برای پیشگیری از ابتلا به یبوست نیز به کار بست؛ بنابراین باید مقدار زیادی مایعات بنوشید، غذاهای سرشار از فیبر مصرف کنید، از خوردن غذاهای فراوری‌شده پرهیز کنید، فعالیت‌های فیزیکی داشته باشید و اجابت مزاج خود را به تأخیر نیندازید و سعی کنید برای جلوگیری از ابتلا به یبوست برای اجابت مزاج خود برنامه داشته باشید.
