شقاق مقعدی یک پارگی یا زخم کوچک (زخم باز) در پوست اطراف دهانه مقعد می‌باشد. این حالت می‌تواند بسیار دردناک و گاهی اوقات، معمولا پس از رفتن به توالت (برای دفع مدفوع)، با خونریزی همراه باشد. شما می‌توانید در هر سنی دچار شقاق مقعدی شوید، اما در افراد 15 تا 40 ساله شایع‌تر است. شقاق مقعدی معمولا طی شش هفته بهبود می‌یابد و آن را فیشر مقعدی حاد می‌نامند. اگر بیش تر از شش هفته طول بکشد، به فیشر مقعدی مزمن شناخته می‌شود.
دلایل
شقاق مقعدی اغلب هنگام عبور مدفوع بزرگ یا سفت ایجاد می‌شود. یبوست مزمن یا اسهال مکرر نیز می‌تواند پوست اطراف مقعد را پاره کند. سایر علل شایع عبارتند از:
- بیماری کرون یا سندروم روده تحریک پذیر
- فشار در زمان زایمان
- کاهش جریان خون به ناحیه مقعدی
- عضلات بسیار سفت یا اسپاستیک اسفنکتر مقعد
علائم شقاق
اگر فرد دارای شقاق مقعدی باشد، ممکن است علائم فیشر زیر را داشته باشد.
- درد شدید، خشکی یا سوزش در مقعد و یا اطراف آن، که می‌تواند به مدت چند ساعت بعد از رفتن به توالت ادامه یابد. بعضی افراد درد فیشر مقعدی را مانند دفع خرده شیشه توصیف می‌کنند.
- اسپاسم در مقعد
- خون ریزی، بیمار ممکن است پس از رفتن به توالت، خونی را روی کاغذ توالت یا قطره‌های خون را در کاسه توالت ببیند.
- بیرون زدگی مقعد، این حالت یک برجستگی پوستی است که می‌تواند در لبه مقعد بیمار در زیر فیشر ایجاد شود. این برجستگی می‌تواند پس از ایجاد شقاق در بیمار به وجود آید.
این علائم ممکن است ناشی از چیزی غیر از یک شقاق مقعدی باشند. یک وضعیتی که اغلب با آن اشتباه گرفته می‌شود، بواسیر (هموروئید) می‌باشد.
تشخیص
تشخیص شقاق مقعدی معمولا بعد از اینکه پزشک سابقه شکایات بیمار را دریافت و یک معاینه فیزیکی انجام داد، صورت می‌گیرد. سابقه یبوست همراه با حرکت روده و رکتال دردناک اغلب برای تشخیص اولیه کافی می‌باشد. معاینه فیزیکی معمولا به بررسی مقعد و مشاهده وجود ترک یا پارگی در پوست اطراف مقعد محدود می‌شود. به علت میزان درد و ناراحتی، معاینه رکتوم، یعنی وارد کردن یک انگشت به رکتوم برای بررسی ناهنجاری‌ها و وجود خون در مدفوع، معمولا به تعویق می‌افتد. اگر شقاق دیده نشود و در تشخیص شکی وجود داشته باشد، ممکن است سگموئیدوسکوپی قابل انعطاف توصیه شود، جایی که پزشک لوله کوتاه نورانی را به داخل مقعد وارد می کند تا ناحیه را بررسی نماید. معمولا پماد لیدوکائین به عنوان یک بی‌حسی استفاده می‌شود تا این روش کمتر ناراحت کننده باشد. هیچ آزمایش خون یا اشعه ایکسی لازم نیست. شقاق‌های مقعدی که به علت یبوست اتفاق می‌افتد معمولا در خط میانی یافت می‌شوند. اگر فیشر در اطراف قرار گرفته باشد، بیماری‌های زمینه‌ای دیگر ، از جمله بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی روده)، عفونت ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) و سرطان ممکن است علت فیشر باشند.
درمان شقاق
گاهی اوقات یک شقاق مقعدی در طی یک یا دو هفته بدون هیچ گونه درمانی بهبود پیدا می‌کند. شقاق مقعدی اغلب در صورتی که بیمار تغییراتی در رژیم غذایی خود انجام دهد و دارو یا کرم‌هایی مصرف کند، بهبود می‌یابد. اگر بهبودی ایجاد نشد، بیمار ممکن است برای درمان شقاق نیاز به عمل جراحی داشته باشد.
داروهای پیشگیری از یبوست
پزشک ممکن است یک داروی ملین مانند شربت لاکتولوز تجویز نماید تا مدفوعش را نرم کند. بیمار می‌تواند بدون نسخه داروهای ملین را از داروخانه خریداری کند. اما، لازم است قبل از استفاده از داروهای ضد یبوست با پزشک صحبت کنید زیرا انواع مختلفی وجود دارند که به شیوه‌های مختلف عمل می‌کنند.
داروهای تسکین درد
اگر بیمار نیاز به تسکین درد داشته باشد، می‌تواند داروهای مسکن بدون نسخه مانند پاراستامول یا ایبوپروفن را مصرف کند. اگر این داروها کمک کننده نباشند، با پزشک درباره گزینه‌های دیگر صحبت کنید.
داروهای رفع اسپاسم مقعدی
باز و بسته شدن مقعد بیمار توسط عضلات اسفنکتر داخلی (درون) و خارجی (بیرون) مقعد کنترل می‌شود. این عضلات اطراف مقعد را احاطه کرده و هنگامی که فرد به توالت می‌رود، با آزاد و منقبض شدن، حرکات روده را کنترل می‌کنند. فرد می‌تواند خودش به صورت مستقل اسفنکتر خارجی مقعد خود را کنترل کند، اما قادر به کنترل اسفنکتر داخلی مقعد نیست. اگر بیمار شقاق مقعدی داشته باشد، اسفنکتر مقعدی داخلی او اغلب به اسپاسم (گرفتگی) دچار می‌شود. این وضعیت باعث کاهش خون‌رسانی به فیشر و جلوگیری از بهبودی آن می‌شود. پزشک ممکن است داروهای زیر را برای رفع اسپاسم فیشر مقعد تجویز کند. برای کسب بهترین نتایج لازم است این داروها را به صورت تمام وقت و همان گونه که پزشک توصیه کرده است مصرف کنید.
- بی‌حسی موضعی (به عنوان مثال، لیدوکایین)، این پماد درد را در مقعد بیمار متوقف می‌کند.
- گلیسریل ترنیترات (GTN)، این دارو پمادی است که به عضله داخلی اسفنکتر کمک می‌کند تا استراحت کند. اسپاسم را کاهش می‌دهد و جریان خون به مقعد بیمار را افزایش می‌دهد تا به بهبود فیشر کمک کند.
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم (به عنوان مثال، کرم دیلتیازم)، این داروها با آزاد کردن بخشی از اسفنکتر برای کاهش اسپاسم و فشار در مقعد بیمار کار می‌کنند.
رفع اسپاسم مقعدی با داروها می‌تواند به بهبودی فیشر کمک کند که معمولا حدود شش تا هشت هفته طول می‌کشد. اما شقاق مقعدی ممکن است دوباره برگردد. بیمار ممکن است نیاز به استفاده از آن‌ها همراه با مسکن داشته باشد.
تزریقات رفع اسپاسم مقعدی
سم بوتولینوم A (بوتاکس) بیشتر و بیشتر توسط جراحان برای درمان فیشر مقعد استفاده می‌شود. در این روش، جراح سم بوتولینوم A را به عضله داخلی اسفنکتر تزریق می‌کند تا به آزاد شدن آن کمک کند. اگر بیمار دچار برجستگی مقعد شده باشد، جراح ممکن است در طی مراحل درمان آن را بردارد تا به روند بهبودی کمک کند. اثرات درمان حدود سه ماه طول می‌کشد، انتظار می‌رود تا آن زمان شقاق بهبود یافته باشد. همانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم، استفاده از بوتاکس بدون تایید است.
جراحی
جراحی جایگزین دیگری برای شقاق‌های مقعدی است. این درمان برای شقاق مزمن مقعد و به طور بالقوه برای شقاق حاد که پس از یک ماه درمان تهاجمی برطرف نشده است، استفاده می‌گردد. اسفنکترکتومی داخلی روشی است که در آن عضله ضخیم شده اسفنکتر داخلی بریده می‌شود تا با رها سازی تنش در عضله دایره‌ای آزاد شود و امکان بهبودی بیماری فیشر فراهم گردد. عمل معمولا تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام می‌شود. گاهی اوقات، هنگامی که یک شقاق مزمن وجود دارد، جراح ممکن است تصمیم بگیرد در همان عمل فیشر را بردارد یا برش دهد.
درمان خانگی
برای کمک به بهبودی و درمان شقاق مقعد، مهم است که در هنگام رفتن به توالت، مدفوع بیمار نرم باشد. این کار به بیمار کمک خواهد کرد تا کشش مقعدی و درد ناشی از شقاق را متوقف کند. اگر بیمار تغییراتی در رژیم غذایی و شیوه زندگی خود ایجاد کند، می‌تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند و مدفوع خود را نرم‌تر نماید و در نتیجه دفع راحت‌تری خواهد داشت. فرد می‌تواند این کار را با دنبال کردن موارد زیر انجام دهد:
- مصرف یک رژیم غذایی متعادل و سالم با مقدار زیادی فیبر
- مصرف مکمل فیبر (ملین تشکیل توده)
- نوشیدن مایعات کافی به طوری که بیمار دچار کم آبی نشود.
- انجام ورزش منظم
نشستن در حمام گرم (10-15 دقیقه) پس از رفتن به توالت می‌تواند برای رفع هر گونه ناراحتی کمک کننده باشد.
