دیورتیکول کیسه‌های کوچک برآمده‌ای هستند که در سیستم گوارش ایجاد می‌شوند. غالباً این کیسه‌ها در قسمت پایین روده بزرگ (کولون) شکل می‌گیرند. دیورتیکول ها به خصوص پس از سن 40 سالگی شایع هستند و به ندرت باعث ایجاد مشکل می‌شوند. در برخی موارد یکی یا دو کیسه ممکن است متورم شده و دچار عفونت شوند که به این بیماری دیورتیکولیت گفته می‌شود. دیورتیکولیت ها ممکن است باعث ایجاد دل درد شدید، تب، حالت تهوع و ایجاد تغییرات مشخصی در عادات روده شما شوند. دیورتیکولیت خفیف با استراحت، تغییر در رژیم غذایی و مصرف آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. برای درمان
علل دیورتیکولیت
معمولاً دیورتیکول در قسمت‌هایی از کولون که به طور طبیعی ضعیف هستند و تحت فشار قرار می‌گیرند ایجاد شده که باعث شکل‌گیری کیسه‌های کوچکی می‌شود که از دیواره کولون بیرون می‌زند. دیورتیکولیت زمانی ایجاد می‌شود که دیورتیکول پاره شده و باعث ایجاد تورم یا عفونت و یا هر دو می‌شود.
عواملی که احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش می‌دهند
چندین عامل وجود دارد که احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش می‌دهند که برخی از آنها عبارتند از:
- افزایش سن: احتمال ابتلا به دیورتیکولیت با افزایش سن بالا می‌رود.
- چاقی: اضافه وزن زیاد و چاقی احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش می‌دهد. چاقی بیمارگونه ممکن است احتمال نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر برای درمان دیورتیکولیت را نیز افزایش دهد.
- استعمال دخانیات: افرادی که سیگار می‌کشند بیش از افراد غیر سیگاری در معرض ابتلا به دیورتیکولیت هستند.
- بی‌تحرکی و ورزش نکردن: ورزش شدید احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را کاهش می‌دهد.
- رژیم‌های غذایی سرشار از چربی حیوانی و بدون فیبر: اگر چه هنوز نقش کم بودن فیبر به تنهایی در ابتلا به دیورتیکولیت مشخص نشده است.
- مصرف برخی داروها: برخی داروها از جمله استروئیدها، مواد مخدر، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن ها (آدویل، موترین IB و غیره) و ناپروکسن (آلیو) احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را افزایش می‌دهند.
علائم
برخی علائم و نشانه‌های ابتلا به دیورتیکولیت عبارتند از:
- درد که ممکن است به مدت چندین روز ثابت باشد. درد معمولاً در قسمت پایین سمت چپ شکم احساس می‌شود اما ممکن است در سمت راست شکم نیز به وجود آید به خصوص در نژادهای آسیایی
- حالت تهوع و استفراغ
- تب
- حساسیت به لمس در ناحیه شکم
- یبوست یا به ندرت اسهال
عوارض دیورتیکولیت
برخی افراد مبتلا به دیورتیکولیت حاد ممکن است دچار مشکلات دیگری نیز بشوند که برخی از این مشکلات عبارتند از:
- آبسه که اگر چرک در کیسه‌ها جمع شود ایجاد می‌شود.
- انسداد در کولون بیمار یا در روده به دلیل ایجاد بافت اسکار
- ایجاد یک مسیر غیرعادی (فیستول) بین بخش‌هایی از روده یا بین روده و مثانه
- پریتونیت که در صورت عفونی یا ملتهب شدن کیسه پاره شده و ریختن محتویات روده در حفره شکم ایجاد می‌شود. پریتونیت یک بیماری اورژانسی است که نیاز به درمان و مراقبت‌های فوری پزشکی دارد.
تشخیص
دیورتیکولیت ها معمولاً در زمان حمله حاد تشخیص داده می‌شوند زیرا دل درد ممکن است علامت ابتلا به بیماری‌های مختلفی باشد و پزشک باید بتواند احتمال ابتلا به این بیماری‌ها را رد کند. معمولاً پزشک فرایند تشخیص دیورتیکولیت را با انجام معاینات بالینی مانند بررسی شکم بیمار برای تعیین حساسیت به لمس آغاز می‌کند. در زنان علاوه بر این ممکن است آزمایش لگن نیز انجام شود تا احتمال ابتلا به بیماری‌های لگنی دیگر نیز رد شود. پس از آن ممکن است پزشک دستورات زیر را صادر کند:
- آزمایش ادرار و آزمایش خون برای بررسی علائم وجود عفونت در بدن
- آزمایش بارداری برای زنانی که در سن زایمان قرار دارند برای رد احتمال بروز دل درد به دلیل بارداری
- آزمایش عملکرد کبد برای رد وجود علل دیگر ایجادکننده درد شکم
- آزمایش مدفوع برای رد احتمال وجود عفونت در افرادی که اسهال دارند.
- سی تی اسکن برای مشخص کردن کیسه‌های ملتهب یا مبتلا به عفونت و تأیید تشخیص دیورتیکولیت. سی تی اسکن همچنین شدت دیورتیکولیت را مشخص کرده و به تعیین روش درمان نیز کمک می‌کند.
درمان
درمان دیورتیکولیت روده به شدت علائم و نشانه‌های بیماری بستگی دارد.
داروها
اگر علائم بیماری خفیف هستند می‌توان درمان دیورتیکولیت روده را در منزل انجام داد. در این صورت پزشک توصیه‌های زیر را خواهد داشت:
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت
- رژیم غذایی مایع به مدت چند روز و تا زمانی که روده بیمار بهبود یابد. زمانی که علائم بیمار بهبود یافت وی می‌تواند به مرور مصرف غذاهای جامد و رژیم غذایی معمول خود را آغاز کند.
- داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه پزشک مانند استامینوفن (تایلنول و…)
این اقدامات درمانی معمولاً در بیشتر افراد مبتلا به دیورتیکولیت موفقیت‌آمیز است. اگر بیمار دچار حمله شدید یا بیماری‌های دیگر شد باید در بیمارستان بستری شود. در این صورت درمان شامل موارد زیر می‌شود:
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی
- قرار دادن یک لوله برای تخلیه آبسه (در صورتی که آبسه ایجاد شده باشد.)
عمل جراحی
بیماران معمولاً در شرایط زیر باید برای درمان دیورتیکولیت روده خود تحت عمل جراحی قرار گیرند:
- بیمارانی که عوارضی نظیر سوراخ شدن، آبسه، فیستول یا انسداد روده دارند.
- بیمارانی که چندین دیورتیکول ساده دارند.
- بیمارانی که مشکلات ایمنی دارند.
دو نوع اصلی عمل جراحی برای درمان دیورتیکولیت وجود دارد:
برش روده اولیه
جراح قسمت بیمار روده را برداشته و سپس قسمت‌های سالم آن را به هم متصل می‌کند (آناستاموز). با این کار روده می‌تواند حرکات عادی خود را داشته باشد. متناسب با میزان التهاب ممکن است عمل جراحی به صورت باز یا کم تهاجمی (لاپاروسکوپی) انجام شود.
برش روده با کولونستومی
اگر التهاب به حدی شدید باشد که امکان اتصال کولون به رکتوم پس از عمل جراحی وجود نداشته باشد ممکن است جراح عمل کولونستومی را برای درمان دیورتیکولیت روده انجام دهد. یک حفره (استوما) در دیواره شکم ایجاد شده که به قسمت سالم کولون بیمار متصل می‌شود. مواد زائد از طریق این حفره وارد کیسه می‌شوند و زمانی که التهاب کمتر شد کولونوستومی بازگردانده شده و روده دوباره در مدار قرار می‌گیرد.
مراقبت‌های پس از بهبودی
پزشک ممکن است 6 هفته پس از بهبودی دیورتیکولیت بیمار انجام کولونوسکوپی را توصیه نماید به خصوص اگر این آزمایش در سال قبل انجام نشده باشد. ارتباط مستقیمی بین بیماری دیوتیکولار و سرطان کولون یا سرطان رکتال مشاهده نشده است اما کولونوسکوپی – که نمی‌توان آن را در زمان بروز دیورتیکولیت انجام داد – می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان کولون را به عنوان یکی از دلایل علائم بیماری کاهش دهد. در برخی موارد نیز انجام عمل جراحی توصیه می‌شود اما برای انجام عمل جراحی تعداد دفعات حمله از شما پرسیده شده و مورد توجه قرار می‌گیرد زیرا بیشتر افراد حتی پس از بروز دو حمله یا بیشتر نیز بهبود می‌یابند. تصمیم‌گیری برای انجام عمل جراحی یک تصمیم شخصی است و غالباً بر اساس تناوب حملات و عوارض ایجاد شده در بدن بیمار اتخاذ می‌شود.
پیشگیری
برای کمک به پیشگیری از ابتلا به دیورتیکولیت می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- به طور مرتب و منظم ورزش کنید. ورزش کردن عملکرد طبیعی روده‌ها را بهبود بخشیده فشار داخل کولون را کاهش می‌دهد. سعی کنید روزانه حداقل 30 دقیقه ورزش کنید
- فیبر بیشتری بخورید. غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه و غلات کامل باعث نرم شدن مدفوع و راحت خارج شدن آن از کولون می‌شود. با این کار فشار داخل مجرای گوارش نیز کاهش می‌یابد. به هر حال، هنوز مشخص نشده است که آیا رژیم پرفیبر احتمال ابتلا به دیورتیکولیت را کاهش می‌دهد یا نه. مصرف دانه‌ها و آجیل نیز به ایجاد دیورتیکولیت ربطی ندارد.
- مقادیر زیادی مایعات بنوشید. فیبر با جذب آب کار کره و مدفوع نرم و حجیم را در کولون افزایش می‌دهد اما در صورتی که فرد آب کمی بنوشد ممکن است فیبر مصرف شده باعث ایجاد یبوست در او شود.
برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که باکتری‌های خوب در کولون افراد مبتلا به دیورتیکولیت به اندازه کافی وجود ندارند. پروبیوتیک ها – غذاها یا مکمل‌هایی که حاوی باکتری‌های مفید هستند – در برخی موارد برای پیشگیری از ابتلا به دیورتیکولیت توصیه می‌شود اما این توصیه‌ها هنوز به صورت علمی تأیید نشده‌اند.
