کبد در کنار تولید صفرا، آنزیمهایی را ترشح میکند که در هضم مواد غذایی نقش دارند. کبد در تأمین انرژی بدن نیز نقش ایفا میکند. همچنین وظیفه پاکسازی مواد مضر مانند مواد شیمیایی نیز بر عهده کبد است. آبسه کبدی به تجمع ترشحات چرکی در کبد گفته میشود که در اثر باکتری، قارچ یا انگلها ایجاد میشود. ممکن است در کبد بیش از یک آبسه تشکیل شود. این بیماری نسبتاً نادر است و عمدتاً سالمندان را تحت تأثیر قرار میدهد. آبسه کبدی اغلب به علت گسترش باکتریها از طریق ارگانهای شکمی مانند آپاندیس، رودهها (دیورتیکولیت) یا مجاری صفراوی شکل میگیرد. درمان سریع عفونتهای شکمی و سایر عفونتها، میتواند احتمال تشکیل عفونت کبد را کاهش دهد. البته در بسیاری از موارد، جلوی گیری از تشکیل آبسه اجتنابناپذیر است.
انواع عفونت کبد
سه نوع آبسه کبد وجود دارد:
- آبسه پيوژنيك که میتواند در اثر انواعی از باکتریها ایجاد شود.
- آبسه آمیبیک که توسط انگلها ایجاد میشود.
- آبسه قارچی
علل
علل بالقوه زیادی میتواند باعث شکلگیری عفونت در کبد شود، ازجمله:
- عفونتهای شکمی مانند آپاندیس، دیورتیکولیت، یا سوراخ شدن روده
- وجود عفونت در خون
- عفونت مجاری صفراوی
- انجام آندوسکوپی مجاری صفراوی
- ترومایی (ضربه) که باعث آسیبدیدگی کبد شده باشد.
شایعترین باکتریهایی که آبسههای کبدی را ایجاد میکنند عبارتاند از:
- باکتریوز
- انتروکوک
- اشریشیای کلی
- کلبسیلا پنومونیه
- استافیلوکوک اورئوس
- استرپتوکوک
در بیشتر موارد، بیش از یک نوع باکتری وجود دارد.
عوامل خطرساز
عوامل خطرساز برای بروز عفونت کبد عبارتاند از: سرطان، درمان سرطان، کورتیکواستروئیدها، پیوند عضو، ضعف سیستم ایمنی، سوء تغذیه، دیابت، سالمندی، بارداری، جراحی شکم، سفر به مناطق گرمسیری، بیماری کرون، عفونت شکمی یا دستگاه گوارش و استفاده از استروئیدها
علائم آبسه کبدی
- درد قفسه سینه (پایین سمت راست)
- تغییر رنگ مدفوع به رنگ خاک رس
- تیره شدن ادرار
- تب، لرز
- از دست دادن اشتها
- تهوع، استفراغ
- درد در قسمت راست فوقانی شکم (بیشتر شایع است) یا درد سراسر شکم (کمتر شایع است)
- کاهش وزن ناخواسته
- ضعف
- زرد شدن پوست (زردی)
عوارض
عوارض آبسه کبدی میتواند شدید و مرگبار باشد. ممکن است آبسه دچار پارگی شده و محتویات آن به داخل حفره شکم، ریهها، لایه پوشش دهنده ریهها، قلب یا مغز گسترش یابد. این امر میتواند منجر به آمپیم (تجمع چرک در یکی از حفرات طبیعی بدن)، اندوکاردیت (التهاب درونشامه قلب)، نارسایی کبدی، پلورال افیوژن (تجمع مایع در پلور ریه) یا سپسیس (عفونت گسترده بدن) شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده شرایط زیر به پزشک مراجعه کنید:
- وجود علائم آبسه کبدی
- درد شدید شکم
- سردرگمی یا کاهش آگاهی
- تب بالا و مداوم
- برخورد با علائم ناشناخته در طی یا بعد از درمان عفونت کبد
تشخیص
عموماً تشخیص آبسه به کمک موارد زیر انجام میشود:
- آزمایش خون که نوع میکروبهایی که باعث عفونت شدهاند را مشخص میسازد.
- تصویربرداری به کمک اشعه ایکس، سونوگرافی، سیتی اسکن، یا ام آر ای میتواند حضور آبسه را مشخص سازد. ممکن است برای به دست آوردن تصاویر دقیقتر به بیمار ماده حاجب رنگی داده شود. اگر نسبت به ماده حاجب حساسیت داشتهاید، باید به پزشک اطلاع دهید. نباید با اجسام فلزی وارد اتاق ام آر ای شوید. حضور فلز در اتاق ام آر ای میتواند باعث آسیبدیدگی شما گردد. در صورت داشتن اشیاء فلزی و یا داشتن ایمپلنت فلزی در بدن به پزشک خود اطلاع دهید.
- آسپیراسیون (مایع کشی) آبسه کبدی (عفونت باکتریایی را تأیید میکند.)
- اسکن کبد
- آزمایش عملکرد کبد
- آزمایش مدفوع
درمان آبسه کبدی
نوع درمان به علت ایجادکننده عفونت کبد بستگی دارد. همچنین به تعداد و وسعت آبسهها نیز بستگی دارد. درمان آبسه کبد میتواند شامل موارد زیر باشد:
داروها 
در گام اول عفونت کبد با داروهای آنتیبیوتیک یا ضد قارچ درمان میشود. بیمار برای چند هفته باید دارو مصرف کند. ممکن است داروها بهصورت خوراکی یعنی قرص و شربت تجویز شود و یا ممکن است بهصورت تزریق داخل وریدی باشد.
تخلیه آبسه
ممکن است علاوه بر مصرف دارو، پزشک تخلیه آبسه را نیز انجام دهد. و یا زمانی که داروها مؤثر نباشند یا عفونت مشکلات دیگری برای بیمار ایجاد کند، ممکن است تخلیه آبسه تجویز شود. راههای مختلفی برای تخلیه عفونت کبد وجود دارد. ممکن است پزشک سوزن مخصوصی را از طریق پوست بیمار وارد آبسه کند. سپس برای تخلیه مایع از سرنگ استفاده کند. به این فرایند آسپیراسیون گفته میشود. در روش دیگر پزشک سیم نازکی را از طریق پوست وارد بدن میکند. سپس به کمک تصویربرداری سیتی اسکن یا سونوگرافی سیم هدایت شده تا دقیقاً به موقعیت آبسه برسد. سپس یک لوله نازک انعطافپذیر (کاتتر) به کمک سیم به موقعیت آبسه فرستاده میشود. این لوله به مدت 5 تا 7 روز دران موقعیت قرار میگیرد تا مایعات تخلیه شوند. در برخی موارد ممکن است برای برداشتن آبسه، جراحی کبد انجام شود تا آبسه تخلیه گردد.
مراقبت بعد از درمان
درحالیکه بیمار با آنتیبیوتیکها درمان میشود و همچنین درمان خود را پی گیری میکند، پس از مرخص شدن از بیمارستان، لازم است آزمایشهای هفتگی (به عنوان مثال: CBC، آزمایش شاخصهای کبدی مانند: آمینو ترانس آمیناز، بیلیروبین و سطح سرمی داروهای تجویزی) خود را مطابق برنامه پزشک انجام دهد. ممکن است پس از درمان عفونت کبد، پزشک از بیمار بخواهد تا از کبد آزمایش تصویربرداری انجام شود. این کار اغلب توسط سونوگرافی، سیتیاسکن یا ام آر ای انجام میشود. بیماران باید دوره آنتیبیوتیک تجویزی را مطابق دستور پزشک به طور کامل مصرف نمایند. بیمارانی که برای آنها لوله درناژ (تخلیه ترشحات) قرار داده شده است، پس از ترک بیمارستان باید بهدقت دستورالعملهای داده شده را رعایت کنند. اگر بیمار فکر میکند دارو مؤثر نیست یا اگر عوارض جانبی داشته باشد، باید با پزشک تماس بگیرد. در صورت داشتن هرگونه آلرژی نسبت به داروها پزشک خود را مطلع سازید. فهرستی از داروها، داروهای گیاهی و ویتامینهایی که مصرف میکنید، تهیه کنید، زمان و مقدار مصرف را نیز یادداشت کنید. سپس این لیست را یا جعبه داروهای مصرفی را در ملاقات با پزشک به همراه داشته باشید.
- رژیم غذایی سالم و متنوع داشته باشید: این کار میتواند انرژی بیشتری در اختیار بیمار قرار دهد و بهبودی او را سرعت بخشد. غذاهای سالم شامل: میوهها، سبزیجات، نان کامل (سبوسدار)، محصولات لبنی کمچرب، حبوبات، گوشت بدون چربی و ماهی هستند. از پزشک خود در خصوص داشتن رژیم غذایی خاص اطلاعات لازم را کسب کنید.
- مطابق دستور پزشک مایعات کافی بنوشید: بزرگسالان باید بین 9 تا 13 لیوان در روز مایعات بنوشند. در خصوص میزان مناسب مصرف مایعات از پزشک خود مشورت بگیرد. برای اکثر افراد نوشیدنی مناسب شامل آب، آب میوه و شیر است.
- به میزان کافی ورزش کنید: با پزشک خود در مورد بهترین برنامه ورزشی صحبت کنید. ورزش میتواند فشارخون بیمار را کاهش دهد و سلامت او را بهبود بخشد.
- سیگار نکشید: اگر بیمار سیگار مصرف میکند، هیچوقت برای ترک آن دیر نیست. مصرف سیگار بیمار را در معرض بیماریهای قلبی، ریه، سرطان و سایر بیماریها قرار میدهد. ترک سیگار باعث بهبود سلامتی فرد و اطرافیان او خواهد شد.
- مدیریت استرس: استرس میتواند سرعت بهبودی بیمار را کاهش دهد و همچنین باعث بروز بیماری شود. روشهای جدید کاهش استرس مانند کشیدن نفس عمیق را یاد بگیرد.
پیشگیری
هنگام مسافرت به کشورهای گرمسیری و کشورهایی که بهداشت ضعفی دارند، آب تصفیهشده و بهداشتی مصرف کنید. سبزیجات خام و نپخته را مصرف نکنید، میوهها را با پوست نخورید.
