آپاندیسیت به التهاب آپاندیس گفته می‌شود. آپاندیس زائده‌ی کوچکی است که به انگشت شباهت دارد و از روده‌ی بزرگ به سمت راست شکم امتداد می‌یابد. به‌نظر می‌رسد که آپاندیس عملکرد ویژه‌ای ندارد. آپاندیسیت باعث ایجاد درد در سمت راست شکم می‌شود. با این حال در برخی افراد، درد از ناف شروع می‌شود و به اطراف منتقل می‌شود. با بدتر شدن التهاب آپاندیس درد نیز افزایش می‌یابد و در نهایت شدید می‌شود. التهاب آپاندیس ممکن است در همه افراد رخ دهد اما معمولا افرادی که بین سنین 10 و 30 سال قرار دارند را بیشتر درگیر می‌کند و درصورتی که آپاندیسیت درمان نشود احتمال پاره شدن آن وجود دارد. روش درمانی استاندارد برای آپاندیس ملتهب خارج کردن آن از بدن است.
علل
انسداد دهانه‌ی آپاندیس که باعث عفونت می‌شود از دلایل احتمالی آپاندیسیت است. باکتری‌ها به سرعت تکثیر می‌شوند و باعث تورم و التهاب آپاندیس و تجمع عفونت در آن می‌شوند.
علائم
علائم و نشانه‌های آپاندیسیت عبارتند از:
- درد ناگهانی شکم که از سمت راست پایین شکم شروع می‌شود.
- درد ناگهانی که از اطراف ناف شروع می‌شود و به سمت راست پایین شکم منتقل می‌شود.
- با سرفه کردن بیمار، راه رفتن یا هرگونه حرکتی درد بدتر می‌شود.
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- تب خفیف که ممکن است با پیشرفت بیماری بدتر شود.
- یبوست یا اسهال
- نفخ شکم
ممکن است با توجه به سن بیمار و وضعیت آپاندیس او، محل درد در بیماران مختلف باشد. در زمان بارداری چون در طول بارداری، آپاندیس در سطح بالاتری قرار می‌گیرد ممکن است درد از قسمت فوقانی شکم شروع شود.
عوارض
آپاندیسیت می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. این موارد به شرح زیرند:
- پاره شده آپاندیس: پاره شده آپاندیس باعث پخش شدن عفونت در شکم بیمار می‌شود. (پریتونیتیس)
- به‌وجود آمدن یک توده‌ی عفونی در شکم: در صورتی که آپاندیس پاره شود عفونت حاصل از آن باعث تشکیل توده‌های عفونی (آبسه) در شکم می‌شود.
تشخیص آپاندیسیت
پزشک برای تشخیص آپاندیسیت، به بررسی شکم بیمار می‌پردازد و در خصوص علائم و نشانه‌های التهاب آپاندیس از او سوال می‌کند. روش‌ها و آزمایشاتی که برای تشخیص آپاندیسیت مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- بررسی وضعیت فیزیکی شکم برای ارزیابی میزان درد در بیمار: پزشک برای این کار فشار کمی را بر ناحیه‌ی دردناک وارد می‌کند. هنگامی که فشار به صورت ناگهانی برداشته شود درد آپاندیس بدتر می‌شود که نشان دهنده‌ی التهاب صفاق مجاور است. همچنین ممکن است به بررسی سفتی شکم یا تمایل بیمار به منقبض کردن ماهیچه‌های شکم هنگام فشار دادن آپاندیس ملتهب بپردازد. ممکن است پزشک با استفاده از دستکش مخصوص که دارای ماده بی‌حس کننده است به بررسی رکتوم بیمار بپردازد. زنانی که در سنین باروری قرار دارند به لحاظ وجود مشکلات لگنی مورد بررسی قرار می‌گیرند تا هرگونه مشکلی که باعث درد می‌شود، شناسایی گردد.
- آزمایش خون: در آزمایش خون تعداد گلبول‌های سفید خون شمارش می‌شود که ازدیاد آن‌ها نشان دهنده وجود عفونت است.
- آزمایش ادرار: ممکن است پزشک انجام آزمایش ادرار را توصیه کند تا اطمینان حاصل کند که عفونت مجاری ادراری یا سنگ کلیه باعث درد در بیمار نشده است.
- عکسبرداری: ممکن است پزشک برای تایید آپاندیسیت یا پیدا کردن سایر علل درد در بیمار انجام سونوگرافی، سی تی اسکن یا عکسبرداری از شکم را توصیه کند.
درمان آپاندیسیت
درمان آپاندیسیت معمولا شامل جراحی برای برداشتن آپاندیس ملتهب است. پزشک قبل از جراحی به‌منظور جلوگیری از عفونت به بیمار آنتی‌بیوتیک می‌دهد. پزشک می‌تواند چند هفته بعد از کنترل عفونت اقدام به جراحی آپاندیس نماید. دو نوع جراحی برای برداشتن آپاندیس وجود دارد. روش استاندارد برای این کار، آپاندکتومی باز است. جراجی آپاندیس به کمک لاپاراسکوپی یک روش جدیدتر است که دارای تهاجم کمتری می‌باشد.
آپاندکتومی باز
اگر آپاندیس بیمار پاره شده و عفونت در شکم او پخش شده یا بیمار دارای آبسه باشد انجام آپاندکتومی باز ضرورت می‌یابد. این روش به پزشک اجازه می‌دهد حفره شکم را تمیز کند. بدین منظور پزشک در سمت راست پایین شکم شکافی به اندازه‌ی 10 – 5 سانتی‌متر ایجاد می‌کند و ماهیچه‌های شکم را جدا می‌کند، سپس حفره‌ی شکم را باز می‌کند. سپس به کمک ابزار جراحی، آپاندیس را بر می‌دارد. اگر آپاندیس پاره شده باشد پزشک حفره شکم را با سرم نمکی شستشو می‌دهد. سپس شکم و ماهیچه‌های شکم بیمار را بخیه می‌زند و لوله کوچکی را برای تخلیه‌ی مایعات در محل شکاف قرار می‌دهد.
آپاندکتومی لاپاراسکوپی
پزشک شکاف کوچکی را برای ورود لوله لاپاراسکوپ ایجاد می‌کند. سپس برش‌های بیشتری را برای استفاده از سایر ابزارها در طول جراحی ایجاد می‌کند، و از گاز دی اکسید کربن برای بزرگ کردن شکم استفاده می‌کند تا بتواند آپاندیس و سایر اعضای داخل شکم را به خوبی مشاهده کند. سپس لاپاراسکوپ را وارد و آپاندیس را پیدا می‌کند. با کمک ابزارهای ویژه، آپاندیس را از طریق شکاف ایجاد شده خارج می‌کند. پس از اتمام جراحی، لاپاراسکوپ و سایر ابزارها را از بدن بیمار خارج می‌کند و اجازه می‌دهد دی اکسید کربن از طریق برش‌های ایجاد شده خارج گردد. پزشک لوله‌ی کوچکی را برای تخلیه‌ی مایعات در محل مورد نظر قرار می‌دهد. در این روش زمان بهبودی تسریع می‌گردد و بیمار درد کمتری را متحمل می‌شود و جای زخم کمتری روی پوست او باقی‌می‌ماند. این روش درمانی برای افراد مسن یا کسانی که دارای اضافه وزن هستند بهتر است با این حال جراحی لاپاراسکوپی برای همه افراد مناسب نیست.
دوران بهبود
معمولا پس از جراحی، بیمار حدود یک یا دو روز در بیمارستان بستری می‌شود. اگر آپاندیس پاره شده باشد دوران بهبود شامل چند هفته یا بیشتر خواهد بود. برای بهبود سریع‌تر بهتر است موارد زیر رعایت شود:
- از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید. اگر برای درمان از روش لاپاروسکوپی استفاده شده است بهتر است به مدت سه تا پنج روز فعالیت خود را محدود کنید. اگر از آپاندکتومی باز استفاده شده است بهتر است به مدت ده تا چهارده روز فعالیت خود را محدود کنید. در خصوص محدودیت فعالیت و زمان از سرگیری فعالیت‌های روزانه‌ی خود از پزشک سوال کنید.
- هنگامی که سرفه می‌کنید از شکم خود محافظت کنید. قبل از سرفه، عطسه، خندیدن، یا حرکت، به منظور کاهش درد بالشتی را روی شکم قرار داده و فشار دهید.
- اگر داروهای مسکن به کاهش درد کمک نمی‌کنند با پزشک خود تماس بگیرید. درد داشتن باعث می‌شود فرایند بهبود به تعویق بیافتد و دچار استرس شوید.
- هرگاه آمادگی لازم را داشتید بلند شوید و به آرامی شروع به راه رفتن کنید وهر مقدار که می‌توانید راه بروید.
- در خصوص بازگشت به محل کار یا مدرسه با پزشک خود مشورت کنید. از موقعی که احساس بهبودی می‌کنید می‌توانید به مدرسه یا محل کار خود برگردید. معمولا کودکان یک هفته بعد از عمل می‌توانند به مدرسه برگردند و پس از دو تا چهار هفته می‌توانند فعالیت‌های خود مانند ورزش یا کلاس‌های خود را از سر بگیرند.
خطرات
برخی از عوارض احتمالی آپاندکتومی عبارتند از:
- خونریزی
- عفونی شدن زخم
- عفونت، قرمزی و تورم (التهاب) شکم زمانی رخ می‌دهد که آپاندیس در حین جراحی پاره شده باشد.
- انسداد روده
- آسیب دیدن اعضای مجاور آپاندیس
