علت و درمان اسهال در بارداری

بسیاری از زنان در مراحل مختلف بارداری چند ساعت پس از صرف وعده غذایی دچار اسهال یا مدفوع آبکی می‌شوند. تصور غلط و رایجی وجود دارد که می‌گوید اسهال یا یبوست در دوران بارداری باعث سقط جنین می‌شود اما واقعیت این است که وجود چنین مشکلی، مخصوصا در اولین سه ماهه‌ی بارداری کاملاطبیعی است. همچنین برخی از زنان قبل از وضع حمل نیز اسهال دارند.
وجود آب کافی در بدن در دوران بارداری از اهمیت بسیاری برخوردار است و اسهال باعث می‌شود که بدن سریعا به کم آبی و عدم تعادل الکترولیت‌ها دچار شود. زمانی که بدن کم آب شود، دردی شبیه درد زایمان به وجود می‌آید، به همین دلیل است که بسیاری از مراجعات بیمارستانی در دوران بارداری با تزریق وریدی مایعات درمان می‌شوند. اگر اسهال غیر قابل کنترل شود و مادر احساس کاهش انرژی و شکم درد کند، باید به پزشک مراجعه کند.

علل

ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر باعث اسهال شوند:

• در دوران بارداری، اسهال نیز مانند یبوست در اثر تغییرات هورمونی بدن به وجود می‌آید.
• تغییر رژیم غذایی به منظور تامین تمام مواد مغذی مورد نیاز برای جنین
• مصرف آب بیشتر به منظور وجود آب کافی در بدن
• تمرینات بارداری که باعث بهبود عملکردهای روده و الگوی خواب می‌شود
• وجود آهن در ویتامین‌های قبل از تولد ( ممکن است نیاز به تغییر مارک ویتامین نیز باشد)
• مسمومیت غذاها
• آنفلوانزای معده (در اثر باکتری یا ویروس‌های خاص)
• مشکلات گوارشی مادر مانند بیماری التهاب روده و سندرم روده تحریک پذیر (اسهال مزمن)

جدا از موارد رایج و بی خطری که در بالا ذکر شد، عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی (مانند لیستریا، استرپتوکوک گروه B) رحم و جفت نیز باعث ناراحتی معده و اسهال می‌شوند. بارداری خارج رحمی نیز یکی دیگر از علل احتمالی اسهال دردناک، مخصوصا در سه ماهه اول بارداری است.

اسهال در اواخر بارداری

ممکن است زنان در سه ماهه آخر بارداری به اسهال مبتلا شوند. این اسهال یکی از علائم زایمان بوده و ممکن است چند هفته قبل از زایمان ایجاد شود اما به این معنی نیست که نوزاد فورا به دنیا خواهد آمد بلکه فقط نشانه‌ی این است که بدن در حال آمادگی برای زایمان در آینده کوتاه است.

اسهال سبز در بارداری

اسهال در بارداری زیاد نگران کننده نیست اما زمانی که رنگ مدفوع به سبز تغییر کند، فرد متعجب می‌شود. معمولا غذاهایی که کلروفیل زیادی دارند باعث تغییر رنگ اسهال به سبز می‌شوند. در دوران بارداری به دلیل مصرف ویتامین‌های غنی از آهن، داروها و مکمل‌ها، مصرف مواد سبز افزایش می‌یابد و این نیز ممکن است یکی از دلایل رنگ سبز مدفوع شود. هنگامی که فرد متوجه سبزی رنگ مدفوع شد، نباید بترسد. ابتدا مواد غذایی مصرف شده در روز گذشته را به یاد آورد. در صورتی که روز گذشته هیچ ماده‌ای که باعث سبزی مدفوع شود مصرف نکرده بود، باید به پزشک مراجعه کند. سبزی بودن رنگ اسهال خطرناک نیست زیرا عبور سریع مواد غذایی از روده نیز باعث سبز شدن رنگ مدفوع می‌شود. همچنین، نگران مدفوع سیاه رنگ نیز نباشید زیرا مدفوع سیاه در اثر مصرف مکمل آهن در دوران بارداری ایجاد می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فرد باردار بیش از دوبار در روز به اسهال مبتلا شود، باید فورا به پزشک مراجعه کند. همچنین، اگر فرد به اسهال بارداری مبتلا است باید مراقب علائم زیر نیز باشد.

• درد و انقباض شدید در شکم
• وجود مخاط یا خون در مدفوع
• سردرد شدید
• استفراغ شدید
• تب بالای 100 درجه فارنهایت
• کاهش ادرار
• تپش قلب

عوارض

اگر فرد در دوران بارداری دچار اسهال شود، در معرض خطر کم آبی قرار خواهد گرفت. مدفوع شل و آبکی باعث دفع مقدار زیادی از مایعات بدن می‌شود. کم آبی در بارداری خیلی سریع به وجود می‌آید زیرا فرد به مایعات بیشتری نسبت به دوران قبل از بارداری نیاز دارد. اگر کم آبی بارداری کنترل نشود، ممکن است به یک مشکل جدی تبدیل شود. با اینکه در اکثر موارد، اسهال آسیبی به نوزاد نمی‌رساند، اما کم آبی شدید مادر باعث کاهش جریان خون به جفت می‌گردد. کم آبی شدید باعث انقباضاتی شده و منجر به زایمان زودرس، مخصوصا در سه ماهه سوم بارداری می‌شود. این مورد بسیار نادر است اما بهتر است که مانع کم آبی شدید شویم.

درمان

داروها

برخی از داروها باعث اسهال می‌شوند اما بدن فرد به مرور زمان خود را با دارو تطبیق می‌دهد. اما همیشه اینجور نیست. بیمار باید تحت نظارت پزشک باشد، بنابراین پزشک دارویی متفاوت برای بیمار تجویز کرده یا با روش‌های دیگر اسهال را درمان می‌کند.

داروهای ضد اسهال برای  درمان اسهال بارداری عبارتند از:

• ایمودیوم (که تنها به مدت 24 ساعت پس از هفته دوازدهم بارداری مصرف می‌شوند)
• پلی کاربوفیل
• کائو پکتات (کائولین و پکتین)
• Parepectolin  (مصرف این دارو توصیه نمی‌شود مگر اینکه برای خطرات ناشی از اضافه وزن مفید باشد)

درمان‌های خانگی

اگر اسهال در اثر تغییر رژیم غذایی یا برنامه ورزشی جدید در دوران بارداری ایجاد شده باشد، پس از چند روز به خودی خود برطرف می‌شود. در چنین مواردی، کاربرد درمان‌های طبیعی زیر به نگهداری آب و الکترولیت‌های بدن کمک کرده، مانع از دست رفتن آب بدن شده و علائم را کاهش می‌دهد. اما این روش‌های درمانی برای درمان مشکلاتی شدید ناشی از اسهال کافی نیستند.

• زیاد آب نوشیدن (هر یک تا دو ساعت یک لیوان، تا زمانی که علائم برطرف شوند) و مصرف کراکرهای شور برای عصرانه
• چای زنجبیل که با جوشاندن کمی زنجبیل در آب تهیه شده و باید قبل از مصرف بین 10 تا 15 دقیقه بماند.
• روزانه نوشیدن ترکیب یک لیوان آب و 3 تا 4 قاشق غذاخوری عسل
• دوبار در روز مصرف ترکیب آب لیمو، پودر زنجبیل (نصف قاشق پایخوری) و فلفل سیاه خرد شده (یک چهارم قاشق چایخوری)
• نوشیدن آب (نصف فنجان) و کمی عصاره نعناع 2 تا 3 بار در روز
• پوسته‌ی اسفرزه

رژیم غذایی برای درمان اسهال بارداری

پزشکان معمولا توصیه می‌کنند که برای مدیریت اسهال مکرر، تغییرات خاصی در رژیم غذایی (موز، برنج، سیب زمینی، نان تست) ایجاد شود. ممکن است فرد برای کسب نتیجه‌ی بهتر، مصرف نان کامل گندم (بدون کره) و برنج قهوه‌ای را انتخاب کند. علاوه بر این، توصیه می‌شود که فرد غذاهای نشاسته‌دار بخورد تا بدن ویتامین و مواد معدنی لازم برای دوران بارداری را دریافت کند.                                                                                                                                         

غذاهایی که باید خورده شوند

سوپ سبزیجات (با پایه‌ای بجز شیر)، سوپ جوجه، گوشت‌های کم چرب (گوشت سینه بوقلمون یا جوجه‌ی بدون پوست)، هویج، سیب زمینی، غلات شیرین نشده، ماست.

غذاهایی که نباید خورده شوند

نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار، میوه‌جات خشک شده ( مانند آلو)، غذاهای چرب و سرخ شده، محصولات لبنی، ادویه‌جات، گوشت قرمز، خوراکی‌های قندی مانند شکلات و آب نبات.

پیشگیری

ابتلا به اسهال در دوران بارداری علل مختلفی دارد. با اجتناب از ایجاد چنین علائمی می‌توان مشکل اسهال را رفع کرد.

• از غذاهای چرب و پر ادویه خودداری کنید زیرا هضم این غذاها سخت است.
• اگر فرد دچار مشکل عدم تحمل لاکتوز است، مصرف شیر را کاهش داده و به جای آن، دیگر منابع کلسیم را مصرف کنید.
• از نوشیدنی‌هایی که دارای قند بالا هستند پرهیز کنید زیرا باعث آسیب به دستگاه گوارش می‌شوند.
• قهوه، چایی، آب انگور و نوشیدنی‌های انرژی زا مصرف نکنید.

اسهال مسافران در طول دوران مسافرت ایجاد می‌شود. اسهال مسافران در اثر مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع ایجاد می‌شود.

اگر زنان باردار می‌خواهند در دوران بارداری به اسهال مبتلا نشوند باید موارد زیر را رعایت کنند:

• از دست فروش‌ها غذا نخرید.
• از آب شیر، حتی برای مسواک زدن نیز استفاده نکنید.
• به محل‌هایی که اصول بهداشتی رعایت نمی‌شود نروید.
• میوه‌هایی که باید با پوست مصرف شوند را نخورید.