برداشتن کیسه صفرا با جراحی و لاپاراسکوپی و مراقبت های بعد از آن

کیسه صفرا ارگانی گلابی شکل است و درست در زیر و سمت راست کبد قرار دارد. وظیفه اصلی آن جمع‌آوری و ذخیره مایع گوارشی (مایع صفراوی) است که از کبد تولید می‌شود. معمولا بیماری‌های کیسه صفرا به علت تشکیل سنگ کیسه صفرا در آن بروز می‌کند، این سنگ در مراحل اولیه کوچک و ریز است و معمولا از نمک‌های صفراوی و کلسترول موجود در کیسه صفرا یا مجرای صفراوی تشکیل می‌شود.
برداشتن کیسه صفرا یکی از متداول‌ترین عمل‌های جراحی به شمار می‌آید. بطورمعمول جراحی برداشتن کیسه صفرا با تکنیک‌های غیرتهاجمی انجام می‌گردد.
کیسه صفرا یک ارگان حیاتی برای بدن به حساب نمی‌آید، بدین معنا که یک فرد می‌تواند زندگی معمول خود را بدون داشتن این اندام هم ادامه دهد. وقتی کیسه صفرا برداشته شود، مایع صفراوی از مسیر مجراهای مشترک صفراوی و کبدی به بیرون از کبد جریان می‌یابد و به جای ذخیره شدن در کیسه صفرا مستقیم به داخل دوازدهه ترشح خواهد شد.

دلیل برداشتن کیسه صفرا

عمل جراحی کیسه صفرا معمولا در صورتی انجام می شود که سنگ کیسه صفرا برای بیمار دردآور شود. این سنگ در اثر عدم تعادل مواد تشکیل‌دهنده مایع صفراوی در کیسه صفرا تشکیل می‌گردد. گاها مجرای صفراوی را مسدود میکند و موجب زخم کیسه صفرا (کله‌سیستیک حاد) یا پانکراس (پانکراتیت حاد) می‌شود.

اقدامات قبل از عمل برداشتن کیسه صفرا

قبل از انجام جراحی یک سری آزمایشات به منظور اطمینان از سلامت کافی بیمار صورت خواهد گرفت. این آزمایشات شامل تست‌های خون و عکسبرداری از کیسه صفرا می‌شوند. معاینه کامل فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی بیمار هم می‌بایست در دستور کار قرار گیرد.
طی این جلسات حتما پزشک معالج را از مصرف هرگونه دارو از جمله داروهای بدون نسخه یا مکمل‌های غذایی در جریان قرار دهید. ممکن است برخی داروها عمل جراحی را با مشکل مواجه کنند و بیمار موظف است مصرف آنها را پیش از عمل متوقف کند. همچنین در صورت باردار بودن یا اگر در شرف بارداری هستید موضوع را با پزشک در میان بگذارید. پزشک تمامی دستورالعمل‌ها جهت آماده سازی بیمار برای انجام جراحی را ارائه خواهد کرد. برخی دستورالعمل‌ها عبارتند از:

•  حتما یک نفر همراه بیمار در بیمارستان حضور داشته باشد تا بلافاصله پس از جراحی وی را به منزل انتقال دهد
• محلول تجویز شده جهت شستشوی مجرای روده را بنوشید
• 6 ساعت پیش از جراحی ناشتا باشید
• آمادگی بستری شدن در صورت بروز عوارض پس از جراحی داشته باشید
• با استفاده از یک صابون ضدباکتری و مخصوص استحمام کنید

روش جراحی

ممکن است جراحی برداشتن کیسه صفرا به دو شیوه انجام شود:

جراحی با روش لاپاراسکوپی

طی جراحی کیسه صفرا به روش لاپراسکوپی یک شکاف کوچک (حدودا 2 تا 3 cm) در ناحیه بند ناف بیمار یا سه شکاف کوچکتر (تقریبا 1 cm یا کمتر) در سمت راست شکم ایجاد می‌شود. لوله باریکی را به داخل یکی از شکاف‌ها وارد می‌کنند و شکم بیمار را از گاز دی اکسید کربن پر می‌کنند تا شکم باد کرده و جراح راحت‌تر بتواند به کیسه صفرا دسترسی پیدا کند. یک لاپراسکوپ (تلسکوپی بلند و باریک و مجهز به یک چراغ و دوربین فیلمبرداری در انتها) از میان شکاف بزرگتر به داخل شکم ارسال می‌شود و از این طریق جراح می‌تواند از روی مانیتور داخل شکم بیمار را نظاره کند. به منظور برداشتن کیسه صفرا سایر ابزارهای مخصوص جراحی از شکاف‌های دیگر به داخل شکم برده می‌شوند. سپس گاز شکم بیمار را تخلیه می‌کنند و بریدگی را با بخیه می‌دوزند و محل جراحی را پانسمان می‌کنند. معمولا بیمار همان روز از بیمارستان مرخص می‌شود.

جراحی به روش باز

جراحی باز در صورتی توصیه می‌شود که امکان جراحی بیمار به روش لاپراسکوپی وجود نداشته باشد – برای مثال وقتی چندین جای زخم در اثر جراحی‌های قبلی بر روی بافت شکم بیمار ایجاد شده باشد.
همچنین بعضی مواقع بدلیل اینکه جراح قادر نباشد به‌وضوح کیسه صفرا را پیدا کند یا جراحی جان بیمار را تهدید می‌کند، طی درمان جراح می‌تواند روش لاپراسکوپی را به جراحی باز تغییر دهد.
جراح می‌تواند علت بهتر بودن جراحی باز را برای بیمار تشریح سازد و اگر قرار است بیمار به روش لاپراسکوپی درمان شود، پیش از جراحی بیمار باید از احتمال تغییر جراحی لاپراسکوپی به جراحی باز در جریان قرار گیرد.
طی جراحی برداشتن کیسه صفرا به روش باز یک شکاف بزرگ (تقریبا 10 تا 20 cm) روی شکم و زیر قفسه‌سینه بیمار ایجاد می‌گردد. از ابزارهای جراحی نیز برای خارج کردن کیسه صفرا استفاده می‌گردد. سپس شکاف را بخیه می‌زنند و محل جراحی را پانسمان می‌کنند.
معمولا بیمار باید تا چند روز پس از جراحی در بیمارستان بستری خواهد ماند.

بهبودی

به‌طورمعمول بهبودی کامل پس از جراحی لاپراسکوپی 2 تا 3 هفته به طول می‌انجامد. حتما درباره زمان بازگشت بیمار به روال عادی زندگی با جراح معالج صبحت کنید. فرآیند بهبودی در هر بیمار متفاوت است بنابراین این موضوع باید برای بیماران توضیح داده شود. درصورتی که بیمار جراحی باز انجام داده است و شکاف بزرگ بر روی شکم او ایجاد شده است، کسب بهبودی مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید. ممکن است بهبودی کامل 4 تا 6 هفته زمان ببرد.
احتمال دارد چند روز بعد از جراحی بیمار همچنان احساس ناراحتی کند و برای 1 تا 2 هفته قادر به رانندگی نباشد. دست‌کم باید یک هفته انتظار بکشد و روند بهبودی رفته‌رفته حاصل می‌شود. اگر بیمار احساس درد یا ناراحتی می‌کند، پیش از مبادرت به رانندگی یک یا دو روز دیگر صبر کند. درصورتی هم که بیمار به داروی مسکن نیاز دارد می‌تواند قرص‌های مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن را مصرف کند.
جای زخم‌ها معمولا به طور خودکار و از طریق سیستم بدنی بیمار از بین خواهد رفت. محل جراحی باید تمیز نگه داشته شود. پس از باز کردن پانسمان بیمار می‌تواند استحمام کند.
بیمار باید به مدت 2 هفته از بلند کردن اشیاء سنگین‌تر از 3 تا 5 کیلوگرم (یک گالن شیر) خودداری کند. بعد از گذشت این مدت زمان بلند کردن اشیاء سنگین‌تر مانعی ندارد در صورتی که بیمار حین بلند کردن آنها در ناحیه شکم احساس درد نکند. به اندازه‌ای پیاده روی کنید که برای شما مشکلی ایجاد نشود و انجام حرکات ورزشی سبک می‌تواند به گردش خون بیمار کمک کند.

رژیم غذایی بعد از عمل برداشتن کیسه صفرا

خیلی از بیماران نمی‌دانند پس از جراحی کیسه صفرا چه رژیم غذایی را در پیش بگیرند. بیمار مجاز است آنچه دوست دارد بخورد. اکثر بیماران معتقدند یک رژیم غذایی سبک و آبکی شامل نان تست، موز، سوپ، پاستا و غیره برای شروع بهترین گزینه است. بعد از اینکه دوره بهبودی اولیه حاصل شد بیماران می‌توانند انواع موادغذایی را بدون هیچ گونه مشکلی مصرف کنند. پس از جراحی معمولا بازگشت به رژیم غذایی قبلی چند روز به طول می‌انجامد.

ریسک

احتمال بروز عوارض پس از انجام هر عمل جراحی محتمل است. ترشح مایع صفراوی و زخم مجرای صفراوی از جمله عوارض مربوط به عمل لاپراسکوپی محسوب می‌شوند. اینها عوارض جدی به شمار می‌آیند اما به‌ندرت اتفاق می‌افتند. جراح موظف است بیمار را از بروز چنین عوارضی مطلع سازد. برخی عوارض احتمالی و بلند مدتی که ممکن است مدت کمی پس از جراحی بروز کنند شامل:

•  عفونت زخم
• شل شدن مدفوع
• آسیب به یکی از مجراهای حمل‌کننده مایع صفراوی به خارج از کبد
• لخته بستن خون