عفونت باکتریایی معده یک نوع بیماری دستگاه گوارش است که گاهی اوقات به آن مسمومیت غذایی یا عفونت معده گفته میشود. این اختلال به علت التهاب معده و روده‌ها به وجود میآید و میتواند دلایل متعددی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از عفونت ویروسی از قبیل روتاویروس و عفونت باکتریایی یا انگلی. در صورتی که این اختلال به علت باکتری به وجود بیاید به آن التهاب باکتریایی معده گفته میشود و احتمال بروز آن در میان بزرگسالان به کودکان وجود دارد. علائم و نشانههای التهاب باکتریایی معده میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و این امر به نوع باکتری عامل عفونت بستگی دارد. بیماری باکتریایی معده میتواند توسط انواع مختلفی از باکتریها به وجود بیاید که اغلب از طریق نوشیدنی‌ها و مواد غذایی آلوده منتقل میشوند. با توجه به منبع عفونت ممکن است تعداد زیادی از افراد به صورت همزمان دچار علائم و نشانههای التهاب باکتریایی معده و روده یا مسمومیت غذایی شوند. اگرچه این اختلال بسیار ناراحت کننده است در اکثر موارد می‌توان این اختلال را در منزل درمان کرد و پس از چند روز بدون آنکه باعث بروز عوارض شود از بین خواهد رفت و معمولاً فقط در موارد بسیار شدید ابتلا به عفونت باکتریایی معده مصرف دارو تجویز خواهد شد.
در صورتی که دچار موارد زیر شدید باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید:
- اگر دچار کمبود شدید آب بدن شدید و علائمی از قبیل عدم دفع ادرار و دفع بسیار کم ادرار و سرگیجه پایدار را تجربه کردید.
- در صورتی که اسهال هستید و رنگ آن تیره است یا خون در آن وجود دارد.
- در صورتی که به طور مداوم استفراغ میکند و این امر باعث میشود مایعات بدن شما کاهش پیدا کند.
- در صورتی که دچار درد شدید شکمی هستید.
- در صورتی که شما یا کودک‌تان تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد دارید.
در موارد زیر نیز باید به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کرد:
- در صورتی که باردار هستید.
- در صورتی که فرزند شما بسیار کوچک است.
- در صورتی که فرد بیمار بسیار مسن است.
- در صورتی که سیستم ایمنی او ضعیف است
- در صورتی که دچار بیماری مزمن از قبیل بیماری التهابی روده یا دیابت شده است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن‌های 02122908154 – 02122260452 تماس حاصل فرمایید.
علل عفونت معده چیست؟
عفونت معده توسط تعداد زیادی از باکتری‌های مختلف که به شرح زیر می‌باشند به وجود میآید:
- سالمونلا
- شینگل
- اشریشیا کلی
- پرسینیا
- کلستریدیوم دیفیسیل
- استافیلوکوکوس
در برخی موارد باکتری به طور مستقیم از یک فرد به فرد دیگر منتقل میشود و معمولاً از طریق مصرف آب و غذای آلوده انتقال پیدا میکند. برخی از دلایل بروز عفونت معده به شرح زیر می‌باشند:
- آماده کردن غیر بهداشتی غذا از قبیل نشستن دستها بعد از رفتن به سرویس بهداشتی با استفاده از یک تخته برش مشترک برای خرد کردن گوشت و سالاد
- مصرف گوشت قرمز، تخم مرغ و ماهی خام یا نیم پز
- مصرف آبمیوه و لبنیات غیر پاستوریزه
- مصرف آب آلوده
مسمومیت غذایی میتواند به دنبال مصرف این دسته از مواد غذایی که به خوبی نگهداری نشده اند مانند انجماد نامناسب که باعث فساد مواد غذایی میشود یا مصرف سبزیجات و میوه‌های خام که به خوبی شسته نشده است به وجود بیاید. دست زدن به خزنده‌ها، پرنده‌ها و دوزیستان میتواند باعث انتقال باکتری سالمونلا شود.
اسهال مسافرتی
عفونت معده یکی از دلایل بسیار شایع اسهال مسافرتی است که این اختلال اغلب در میان مسافران خارجی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به وجود میآید و اغلب به علت عدم رعایت بهداشت در تهیه مواد غذایی در رستوران‌های محلی و اماکن مشابه به وجود میآید.
عفونت معده ناشی از اکسوتوکسین
در برخی موارد عفونت معده به علت خود باکتری به وجود نمی‌آید بلکه به علت سمی که توسط آن ترشح میشود ایجاد می‌گردد. سموم خطرناک حاصل از برخی از انواع باکتریها میتواند باعث آلوده شدن غذا شود و در صورتی که خورده شود باعث بروز مسمومیت غذایی خواهد شد. به این محصول اکسوتوکسین گفته میشود که معمولا طی مدت ۱۲ ساعت پس از مصرف غذای آلوده باعث بروز علائم و نشانههای بیماری خواهد شد. این نوع بیماری التهابی معمولاً طی مدت ۳۸ ساعت از بین میرود.
علائم و نشانههای عفونت معده چیست؟
علائم و نشانههای عفونت باکتریایی معده به شرح زیر می‌باشند:
- اسهال
- درد شکمی
- انقباضات شکمی
- نفخ
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- درد بدن
- سردرد
- سرگیجه
- احساس ضعف
- و در موارد حاد وجود خون در مدفوع
علائم و نشانههای این اختلال بر اساس نوع باکتری عامل بیماری میتواند خفیف بسیار شدید باشد. در صورتی که علایم و نشانههای بیماری شدید باشد و طی مدت دو تا سه روز بهبود پیدا نکند باید فورا بدون درنگ به پزشک خود مراجعه کنید.
عفونت معده چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورتی که علایم و نشانههای شما خفیف باشد معمولاً عفونت معده بدون مراجعه به پزشک تشخیص داده میشود و در منزل درمان خواهد شد با این حال اگر شما درباره علائم و نشانههای خود اطمینان دارید یا علائم شما شدید شده است باید فورا به پزشک مراجعه کنید. پزشک به بررسی سابقه پزشکی شما می‌‌پردازد و معاینات جسمانی را انجام خواهد داد تا بتواند وجود سایر بیماری‌های دستگاه گوارش از قبیل گاستریت را رد کند. در اکثر موارد انجام آزمایش برای تایید عفونت معده ضروری نیست با این حال در برخی موارد که شما دچار علائم و نشانههای شدید هستید و این علائم مدت زیادی باقی می‌مانند پزشک درخواست آزمایش خون و یا مدفوع را خواهد داد.
عفونت معده چگونه درمان میشود؟
در اکثر موارد عفونت معده بدون نیاز به اقدامات درمانی خاصی بهبود پیدا میکند. تا زمانی که علائم و نشانههای شما شدید نشده است و شما دچار کم آبی نشده اید می‌توانید در منزل درمان عفونت معده خود یا کودک خود بپردازید.
روش‌های درمانی خانگی
روش‌های درمانی خانگی برای درمان عفونت خفیف معده به شرح زیر می‌باشند:
- استراحت کردن در بستر
- مصرف مقدار زیادی مایعات به صورت آب ساده یا نوشیدنی‌های مخصوص تامین مایعات بدن یا حداقل خوردن چند جرعه آب بین فواصل دفع ادرار
- مصرف مواد غذایی سبک در صورت بهبود و خوردن غذاهای ساده مانند برنج و نان
- مصرف کردن داروهای ضد اسهال از قبیل لوپرامین و در موارد ضروری که بیمار تب ندارد و خون یا مخاط در مدفوع دیده نمی‌شود.
- مصرف داروهای ضد تهوع برای بهبود تهوع و استفراغ در صورت نیاز
جالب است بدانید که در گذشته معمولا برای درمان ناراحتی معده ناشی از التهاب یا عفونت از رژیم غذایی ساده که حاوی برنج، موز، سس سیب و نان تست بود استفاده می‌شد اما از آنجایی که این رژیم غذایی فاقد مواد مغذی ضروری از قبیل پروتئین است و معمولاً پزشک به بیمار خود توصیه میکند که هرچه زودتر رژیم غذایی معمولی خود را از سر بگیرد. در صورتی که بیمار اصلاً نتواند آب یا مایعات دیگر را مصرف کنند و علایم و نشانههای کم آبی را داشته باشد بهتر است در بیمارستان بستری شود و تحت درمان با سرم وریدی قرار بگیرد.
مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت معده
در موارد خفیف عفونت معده معمولا مصرف آنتی بیوتیک ضروری نیست و تجویز نمی‌شود. داروهای آنتی بیوتیک معمولاً فقط در موارد مشابه تجویز میشوند یا در شرایطی که فرد دچار مسمومیت غذایی باکتریایی شده است یا در مواردی که اسهال مسافرتی دارد، آلوده به باکتری سی دیفیسیل شده و در شرایطی که سیستم ایمنی بدن او ضعیف است و ریسک بروز عوارض جانبی در او بالا است. نوع آنتی بیوتیک مورد نیاز به نوع خاص باکتری بستگی دارد و باید توسط تست‌های آزمایشگاهی تشخیص داده شود.
عوارض عفونت معده چیست؟
معمولاً عفونت معده به طور کامل و بدون آنکه عوارضی را به وجود بیاورد از بین خواهد رفت ولی در برخی موارد نیز احتمال بروز عوارض وجود دارد. به طور کلی ریسک بروز عوارض حاصل از عفونت باکتریایی در میان افراد مسن و کودکان افرادی که دچار یک بیماری مزمن از قبیل دیابت هستند یا سیستم ایمنی آنها ضعیف است وجود دارد. در صورتی که این گروه از افراد دچار عفونت معده شوند باید بدون درنگ به پزشک خود مراجعه کنند. به علاوه هر فردی که با علائم و نشانههای شدیدی مواجه شد باید فوراً به پزشک مراجعه نماید.
کم آبی بدن
کم آبی بدن شایع ترین عارضه عفونت معده است و میتواند در بزرگسالان با علائم و نشانههای زیر همراه شود:
- دفع کم ادرار یا پررنگ شدن رنگ آن
- خشکی دهان
- خستگی
- سرگیجه
- سردرد
- گرفتگی عضلانی و گود افتادگی زیر چشم
- احساس ضعف
سایر علائمی که به تشخیص کم آبی بدن در کودکان کمک میکند به شرح زیر می‌باشند:
- بد خلقی یا تحریک پذیری کودک
- افزایش تعداد ضربان قلب او
- کاهش دفع ادرار
- اشک نریختن در هنگام گریه کردن
در صورتی که علائم و نشانههای کم آبی بدن با جایگزین کردن مایعات از دست رفته جبران نشد یا اینکه بیمار نتوانست مایعات مورد نیاز خود را دریافت کند باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید چرا که کم آبی بدن یک اختلال بسیار جدی است.
سایر عوارض عفونت معده
سایر عوارض عفونت باکتریایی معده به شرح زیر می‌باشند:
- کاهش اثر گذاری برخی داروها از قبیل قرص ضد بارداری یا داروهای مخصوص دیابت
- عدم تحمل لاکتوز، قند موجود در شیر گاو به صورت موقت
- بروز سندروم روده تحریک پذیر
عوارض جانبی نادر در عفونت معده به شرح زیر می‌باشند:
- بروز واکنش التهابی در سایر نقاط بدن که باعث ایجاد برخی بیماریها از قبیل آرتریت واکنشی میشود.
- انتشار عفونت به سایر نقاط بدن از قبیل استخوان، مفصل، صفرا یا بافت‌های اطراف مغز و ستون فقرات
- اسهال مداوم
- خونریزی در دستگاه گوارش
- سندروم گیلن باره که یک اختلال جدی است و باعث میشود سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اعصاب حمله کند.
- سندروم همولیتیک اورمیک یک اختلال جدی است که با نارسایی کلیوی و آنمی توصیف میشود.
چگونه می‌توان از بروز عفونت باکتریایی معده جلوگیری کرد؟
رعایت بهداشت فردی و رعایت بهداشت برای تهیه مواد غذایی، نگهداری صحیح مواد غذایی و فقط نوشیدن آب تمیز باعث میشود که ریسک بروز عفونت معده کاهش پیدا کند. توجه کردن به موارد زیر باعث کاهش ریسک بروز عفونت معده میشود:
- همیشه دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و یا پس از رفتن به سرویس بهداشتی از محلول تمیز کننده که بر پایه الکل قرار دارند استفاده نمایید.
- همیشه قبل از تمیز کردن مواد غذایی دست‌های خود را به خوبی بشویید و پس از تمیز کردن ماهی و گوشت خام نیز با دقت آنها را بشویید.
- قبل از استفاده از میوه و سبزیجات خام آنها را با آب تمیز بشویید و از استفاده از صفحه برش مشترک برای خرد کردن گوشت و سبزیجات خودداری کنید و پس از استفاده آنها را به خوبی تمیز کنید.
- ماهی و گوشت را به خوبی بپزید.
- به طور منظم صفحات مخصوص کار در آشپزخانه را با محلول ضدعفونی کننده تمیز کنید.
- غذاها را در یخچال و در دمای مناسب نگهداری کنید تا از فاسد شدن آنها جلوگیری شود.
- هنگامی که به سایر کشورها سفر میکنید فقط از بطری آب معدنی استفاده کنید یا حداقل به مدت ۱۰ دقیقه آب را بجوشانید و فقط از غذاهایی که به پخته شده است استفاده کنید میوه‌هایی که پوست گرفته شده است را بخورید زیرا عفونت باکتریایی معده یک اختلال مسری است و میتواند به راحتی به افراد دیگر منتقل شود به همین دلیل افرادی که دچار این اختلال هستند باید کاملاً احتیاط کنند تا از انتقال آن به دیگران جلوگیری نمایند.
اگر شما دچار عفونت معده هستید علاوه بر اقدامات بالا توجه کردن به نکات زیر نیز میتواند از انتشار عفونت جلوگیری نماید:
- هر روز حمام و دستشویی را به طور کامل با محلول ضدعفونی کننده بشویید.
- از استفاده از حوله، لباس، قاشق و لیوان مشترک خودداری کنید و آنها را به صورت جداگانه با آب داغ و در صورت امکان با محلول ضدعفونی کننده تمیز کنید.
- حداقل تا دو روز پس از اتمام اسهال یا تهوع سعی کنید از آماده کردن غذا برای دیگران خودداری کنید.
- در صورت امکان از محل کار خود مرخصی بگیرید و حداقل تا دو روز پس از اتمام اسهال یا تهوع به آنجا نروید.
- حداقل تا دو هفته پس از بهبود استفراغ و اسهال به استخر نروید.
سوالات متداول درباره عفونت معده
آیا عفونت معده مسری است؟
پاسخ این سوال مثبت است و عفونت معده یک اختلال مسری است و به راحتی از یک فرد به فرد دیگر منتقل خواهد شد. این اختلال معمولاً از طریق غذا و آب آلوده انتشار پیدا میکند به همین دلیل بهتر است قبل از خارج شدن از سرویس بهداشتی دست‌های خود را به خوبی با آب و صابون بشویید و از محلول ضد عفونی کننده که بر پایه آن قرار دارد استفاده کنید. قبل از مصرف مواد غذایی نیز دست‌های خود را به خوبی بشویید تا به این ترتیب ریسک بروز عفونت باکتریایی معده کاهش پیدا کند.
چقدر طول میکشد تا عفونت معده درمان شود؟
معمولاً درمان عفونت معده میتواند از چند روز تا یک هفته طول بکشد اما در برخی موارد ممکن است علائم و نشانههای بیماری فقط یک روز طول بکشد و برخی دیگر از باکتریها باعث میشوند که علائم و نشانههای شما تا دو هفته یا مدت بیشتری از بین نرود. معمولاً به افرادی که دچار عفونت معده هستند توصیه میشود که تا چند روز یا چند هفته و تا زمانی که علایم آنها از بین رفته است از مراجعه به مدرسه، دانشگاه یا محل کار خود اجتناب کنند زیرا باکتری عامل بیماری در مدفوع آنها باقی میماند و احتمال انتقال آن به سایرین وجود دارد به همین دلیل رعایت کامل بهداشت فردی و شستشوی مداوم و کامل دستها با آب و صابون پس از خارج شدن از سرویس بهداشتی و قبل از تهیه کردن غذا ضروری خواهد بود. این مسئله در افرادی که با مواد غذایی سر و کار دارند مانند افرادی که در رستوران کار میکنند اهمیت بسیار زیادی دارد. قوانین کشورهای مختلف با هم تفاوت دارند اما در برخی موارد پزشک درخواست انجام آزمایش مدفوع را میدهد تا اطمینان حاصل کنند که بیمار دیگر آلوده نیست.
تفاوت عفونت معده با مسمومیت غذایی چیست؟
شاید تصور میکنید که این دو اختلال با هم تفاوت داشته باشند اما مسمومیت غذایی که وارد گسترده است که برای انواع بیماریها ناشی از مصرف آب و غذای آلوده به کار میرود. مسمومیت غذایی میتواند به دنبال عوامل مختلفی از قبیل ویروس، باکتری و انگل و همچنین سموم به وجود بیاید. در صورتی که باکتریها عامل بروز عفونت معده باشند از عبارت عفونت باکتریایی معده استفاده خواهد شد. گاهی اوقات نیز دو عبارت عفونت معده و مسمومیت غذایی به جای هم استفاده میشوند. اگرچه در تعداد زیادی از موارد عفونت معده به علت مصرف غذای آلوده به وجود میآید شامل همه موارد نیست زیرا در برخی شرایط ممکن است باکتری به طور مستقیم از حیوانات زنده یا از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
آیا برای درمان مسمومیت غذایی مصرف آنتی بیوتیک ضروری است؟
میکروارگانیسمهای مختلف از قبیل باکتری و ویروس میتواند باعث بروز مسمومیت غذایی شوند. مصرف آنتی بیوتیک در برابر ویروس اثر گذاری ندارد و تعداد زیادی از موارد مسمومیت غذایی، مصرف آنتی بیوتیک توصیه نخواهد شد. این داروها فقط در مواردی توصیه میشود علایم و نشانههای شما شدید یا دائمی باشد یا آنکه سیستم ایمنی بدن شما بسیار ضعیف باشد یا به دلایل دیگری در معرض خطر بروز عوارض جانبی قرار داشته باشید. این داروها در برخی موارد برای درمان اسهال مسافرتی نیز تجویز میشوند.
آیا اسهال مسافرتی نگران کننده است؟
اسهال مسافرتی عبارتی است که برای دوره‌های مختلف التهاب دستگاه گوارش به کار برده میشود و معمولاً شایع ترین نوع آن عفونت معده است که در طول یک مسافرت کوتاه یا بعد از آن به وجود میآید. اسهال شایع ترین علامت این اختلال است که معمولاً آبکی بوده و ممکن است فرد دچار تهوع، استفراغ و درد شکمی نیز شود. در اکثر موارد اسهال مسافرتی خفیف است و بدون نیاز به اقدامات پزشکی درمان خواهد شد. کم آبی بدن مهم ترین خطری است که این افراد با آن مواجه میشوند به همین دلیل مصرف مقدار زیادی مایعات و استراحت کافی ضروری خواهد بود. در صورت بروز موارد زیر باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید:
- بروز تب
- مدفوع خونی
- ناتوانی در مصرف مایعات به علت اسهال و استفراغ مداوم
- وجود علائم و نشانههای کم آبی بدن
- از بین نرفتن علائم پس از دو تا سه روز
- عدم بهبودی علیرغم مصرف داروهای آنتی بیوتیک
- در صورتی که بیمار باردار است.
- در صورتی که بیمار کودک و یا یک فرد مسن است یا دچار اختلال پزشکی می‌باشد.
آیا همیشه عفونت معده با اسهال همراه است؟
اسهال یا مدفوع آبکی همیشه در هنگام بروز عفونت معده به وجود نمی‌آید ولی مهمترین علامت آن محسوب میشود. عفونت معده و اسهال دلایل متعددی دارند از قبیل ویروس ولی همه انواع عفونت‌های معده در همه افراد باعث بروز اسهال نخواهد شد.
آیا ممکن است اسهال شما علامت عفونت معده باشد؟
علائم نشانههای عفونت باکتریایی معده بر اساس نوع عامل بروز بیماری و شدت آن متفاوت است و برخی از افراد ممکن است فقط دچار اسهال شوند و علائم و نشانههای دیگری از قبیل تهوع و استفراغ یا درد شکمی را تجربه نکنند.
