درمان و رفع سریع و قطعی یبوست شدید و مزمن

یبوست به این معنی است که حرکات روده سخت یا کمتر از حد طبیعی انجام می‌شود. تقریبا همه افراد گاهی به یبوست مبتلا می‌شوند. اگرچه یبوست معمولا بیماری مهمی نیست، اما وقتی برطرف شود و بدن به حالت طبیعی برگردد، فرد احساس بهتری خواهد داشت. سه روز یا بیشتر دفع نداشتن خیلی زیاد است. پس از سه روز، مدفوع سفت‌تر شده و دفع آن سخت‌تر می‌شود.

تشخیص یبوست حاد (که اخیرا شروع شده) از یبوست مزمن (که خیلی وقت است وجود دارد) از اهمیت زیادی برخوردار است. یبوست حاد نیاز به بررسی و معاینه فوری دارد زیرا ممکن است بیماری‌های سختی (مانند سرطان روده بزرگ) در بدن باشند که باعث ایجاد یبوست شده‌اند. همچنین اگر یبوست حاد با علائمی همچون خونریزی از مقعد، دل پیچه و درد شکم، حالت تهوع و استفراغ و کاهش وزن ناخواسته همراه باشد، بیمار باید فورا به پزشک مراجعه کرده و معاینه شده و وضعیت او ارزیابی شود. در مورد یبوست مزمن، ارزیابی وضعیت بیمار چندان ضروری نیست مخصوصا اگر با اقداماتی ساده مشکل برطرف شود.

علل بیماری

برخی از علل ایجاد یبوست عبارتند از:

• تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت‌های همیشگی
• سرطان روده بزرگ
• خوردن لبنیات زیاد
• اختلال در غذا خوردن
• سندرم روده تحریک پذیر
• بیماری‌های عصبی مانند بیماری پارکینسون یا فلج چندگانه
• عدم فعالیت
• عدم وجود آب و فیبر کافی در رژیم غذایی
• استفاده زیاد از داروهای ملین
• بارداری
• مشکل اعصاب و عضلات دستگاه گوارش
• مقاومت در برابر تمایل به حرکت روده‌ای، که در برخی از موارد به دلیل هموروئید انجام می‌شود
• برخی از داروها (مخصوصا داروهای قوی ضد درد مانند مواد مخدر، داروهای ضد افسردگی یا قرص‌های آهن)
• استرس
• کم کاری تیروئید

علائم بیماری

هر فرد با توجه به سن، رژیم غذایی و عادات دفعی که دارد، ممکن است علائم مختلفی از یبوست را داشته باشد. در زیر برخی از علائم رایج یبوست آمده است:

• مشکل در شروع یا اتمام عمل دفع
• عبور مدفوع به سختی و به ندرت
• دفع مدفوع سفت پس از تلاش بسیار
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS) با علائم زیر:
• درد و گرفتگی شکم
• باد زیاد (نفخ شکم)
• احساس نفخ معده
• تغییر در عادات دفع
• انسداد روده که منجر به ایجاد مشکلات زیر شود:
• حالت تهوع و استفراغ
• عدم وجود حرکات روده و دفع
• ناتوانی در اجتناب از باد شکم
• متورم شدن شکم
• سردرد
• کاهش اشتها

تشخیص

پزشکان علاوه بر یک معاینه فیزیکی کلی و یک معاینه دیجیتال از مقعد، از آزمایش‌ها و روش‌های زیر برای تشخیص یبوست مزمن استفاده کرده و تلاش می‌کنند تا علت بیماری را بیابند:

• آزمایش خون: پزشک در جستجوی مشکلی مانند کم کاری تیروئید است.
• معاینه مقعد و قسمت‌های پائین‌تر، سیگموئید و روده بزرگ (سیگموئیدوسکوپی). در این روش، پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر را وارد مقعد می‌کند تا مقعد و پائین روده بزرگ بیمار را معاینه کند.
• معاینه مقعد و تمام روده بزرگ (کولونوسکوپی). در این روش تشخیصی، پزشک از یک لوله‌ی انعطاف پذیر و مجهز به دوربین برای معاینه تمام روده بزرگ استفاده می‌کند.
• بررسی عملکرد عضله اسفنکتر مقعد (مانومتری آنورکتال). در این روش، پزشک یک لوله باریک و انعطاف پذیر را وارد مقعد و بخش پایانی روده کرده و سپس یک بادکنک کوچک را پر از هوا کرده و در نوک لوله قرار می‌دهد. سپس این وسیله از راه عضله اسفنکتر خارج می‌شود.
• بررسی سرعت عضله اسفنکتر مقعد ( آزمایش خروج بادکنک). این آزمایش معمولا همراه با مانومتری آنورکتال انجام می‌شود. این آزمایش، زمان لازم برای بیرون دادن یک بادکنک کوچک پر از آب که در مقعد بیمار قرار داده شده را اندازه گیری می‌کند.
• بررسی نحوه حرکت غذا در روده (بررسی انتقال روده‌ای). در این روش، بیمار کپسولی که دارای نشانگر رادیو اکتیو یا یک دستگاه ضبط بی سیم است را می‌خورد. مراحل پیشروی کپسول تا روده در طول چند روز ضبط شده و با اشعه ایکس قابل رویت خواهد بود.

در برخی موارد، ممکن است بیمار غذای دارای کربن رادیویی فعال بخورد و یک دوربین مخصوص، مراحل پیشروی غذا را ضبط کند (سینتی گرافی). پزشک به دنبال علائم اختلالات عضلانی روده و نحوه حرکت غذا در روده است. تهیه عکس اشعه ایکس از مقعد در هنگام خروج مدفوع (دفکوگرافی) و ام آر آی دفکوگرافی نیز روش‌های دیگر برای تشخیص بیماری هستند.

درمان

رژیم غذایی

مصرف فیبر را افزایش دهید. افزودن فیبر به رژیم غذایی باعث افزایش حجم مدفوع و افزایش سرعت عبور مدفوع از روده می‌شود. کم کم شروع کنید هر روز میوه‌ و سبزیجات تازه بیشتر بخورید. از نان و غلات کامل استفاده کنید. پزشک به شما خواهد گفت که روزانه باید چند گرم فیبر مصرف کنید. به طور کلی، در ازای هر 1000 کالری که مصرف می‌کنید، باید 14 گرم فیبر بخورید. افزایش ناگهانی مقدار فیبر مصرفی باعث ایجاد باد و نفخ می‌شود، بنابراین فیبر مصرفی را به تدریج افزایش دهید تا در طول چند هفته به مقدار مورد نظر برسد.

ورزش

افرادی که زندگی بی تحرکی دارند بیشتر از افراد فعال در معرض ابتلا به یبوست هستند. با این حال، مطالعات انجام شده بر روی تاثیر ورزش در عملکرد روده و عمل دفع نشان داده‌اند که ورزش تاثیری بر تعداد دفعات نیاز به سرویس بهداشتی ندارد.

آموزش عضلات لگن

اکثر عضلات لگن که مقعد و راست روده را در بر گرفته‌اند، تا حدی قابل کنترل توسط فرد هستند. بنابراین، آموزش بیوفیدبک می‌تواند به بیمارانی که دچار اختلال در کف لگن هستند آموزش دهد که چگونه عضلاتشان را واردار به عملکرد طبیعی کرده و توانایی طبیعی خود برای انجام دفع را بهبود بخشند. در حین آموزش بیوفیدبک آنورکتال (مقعد)، یک کاتتر حساس به فشار در مقعد و در راست روده قرار داده می‌شود. هر بار که بیمار عضلات را منقبض می‌کند، فشاری ایجاد می‌شود. کاتتر فشار را حس کرده و آنر را روی صفحه نمایش می‌دهد. با مشاهده‌ی فشارهای روی صفحه و تلاش برای تغییر فشارها، بیماران یاد می‌گیرند که چگونه عضلات را به طور طبیعی منقبض و شل کنند.

ملین‌ها

ملین‌های مختلفی برای درمان یبوست وجود دارند. هر کدام به روشی متفاوت عمل می‌کنند تا حرکات روده را آسان‌تر سازند.

دارو

اگر داروهایی که بدون نسخه به فروش می‌رسند تاثیری در بهبود یبوست مزمن نداشته باشند، پزشک برای بیمار دارو تجویز خواهد کرد، مخصوصا اگر بیمار به سندرم روده تحریک پذیر مبتلا باشد.

داروهایی که آب را به روده‌ها می‌کشند

داروهای متعددی برای درمان یبوست مزمن وجود دارد. لوبیپروستون (آمیتیزا) و لیناکلوتید (لینزس) آب را به سمت روده‌ها کشیده و باعث افزایش سرعت حرکت مدفوع می‌شوند.

داروهای دیگر

میوزوپروستول )سایتوتک)، کلشیسین / پروبنسید (پروبنسید کلشیسین) و سم بوتولینوم نوع A (یا بوتاکس) همه داروهایی هستند که به روش‌های مختلف می‌توانند یبوست مزمن را درمان کنند.

جراحی

در بیمارانی که یبوست به خاطر بیماری‌های مقعد یا استفاده بیش از حد از داروهای ملین، مشکل ساز شده باشد، آخرین راه حل جراحی است. در حین جراحی، بیشتر قسمت‌های کولون، به جز قسمت مقعد (یا مقعد و قسمتی از کولون سیگموئید) برداشته می‌شود. انتهای بریده شده‌ی روده کوچک به قسمت باقیمانده‌ی مقعد یا کولون سیگموئید یوند زده می‌شود. در بیمارانی که به تنبلی روده بزرگ مبتلا هستند، فقط در صورتی که هیچکدام از روش‌های دیگر موثر نباشد، جراحی انجام خواهد شد. در این بیماران، اگر پزشک مجبور به انجام جراحی شود، عضلات روده کوچک باید کاملا سالم باشند.