زخم معده: درمان خانگی و پزشکی زخم معده شدید ( دارو ،رژیم غذایی )

زخم پپتیک به زخمی گفته می‌شود که به علت از بین رفتن لایه داخلی دستگاه گوارش ایجاد می‌شود. این زخم می‌‌تواند در دیواره معده، اثنی عشر یا قسمت پایینی مری به وجود بیاید. علائم و نشانه‌های این اختلال می‌تواند شامل درد شبیه سوء هاضمه، تهوع و کاهش وزن باشد. برآورد شده است که حدود ۱۰ درصد از افراد بزرگسال حداقل یک بار در طول زندگی خود دچار زخم پپتیک می‌شوند. هنگامی ‌که زخم پپتیک در معده به وجود می‌آید به آن زخم معده گفته می‌شود و در صورتی که در اثنی عشر ایجاد شود زخم اثنی عشر نامیده می‌‌شود و به زخمی که در مری به وجود می‌آید زخم مری می‌گویند. شایع ترین علت بروز زخم معده عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری و مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب است.

 هضم غذا چگونه انجام می‌شود؟

---

هنگامی ‌که شما غذا می‌خورید معده شروع به تولید یک ماده شیمیایی می‌‌کند که هیدروکلریک اسید نام دارد همچنین یک نوع آنزیم که پپسین نامیده می‌شود را ترشح می‌کند سپس اسید و آنزیم ترشح شده با هم ترکیب می‌شوند و به هضم غذا کمک می‌نمایند. سپس غذا در معده به صورت جزئی هضم می‌شود و از آنجا به بعد وارد قسمت فوقانی روده کوچک می‌‌شود که اثنی عشر یا دوازدهه نام دارد تا فرایند هضم غذا ادامه پیدا کند. زخم معده زمانی به وجود می‌‌آید که اسید معده و آنزیم تولید شده باعث عدم تعادل در دیواره دستگاه گوارش در معده یا دوازدهه شوند و مکانیسم دفاعی دستگاه گوارش را از بین ببرند و دیگر این ساختار نتواند از خود در برابر ترکیبات غذایی محافظت نماید. این فرآیند باعث می‌شود که غشای مخاطی معده آسیب ببیند و منجر به تشکیل زخم معده شود. قبل از تصور بر این بود که زخم معده به علت برخی عادات غذایی خاص و مصرف غذاهای ترش و اسیدی یا سبک زندگی خاص از قبیل سیگار کشیدن و استرس مداوم به وجود می‌آید اما در حال حاضر شواهد و مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد زخم معده به علت عدم تعادل در ترکیب شدن اسید و آنزیم موجود در دستگاه گوارش ایجاد می‌‌شود و غشای مخاطی آن را از بین می‌برد که این امر باعث زخم شدن آن خواهد شد.

 علل بروز زخم معده چیست؟ 

---

معمولاً زخم معده به علت عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شود با این حال در همه موارد این باکتری باعث بروز زخم معده نمی‌شود بلکه مصرف برخی داروهای مسکن خاص از قبیل آسپرین یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب باعث بروز این اختلال می‌شود.

 ایجاد زخم معده به علت روش‌های درمانی مورد استفاده 

برخی از روش‌های پزشکی و درمانی باعث به وجود آمدن زخم معده می‌‌شوند. در بخش زیر به تعدادی از عواملی اشاره می‌‌کنیم که باعث ضعیف شدن غشای مخاطی و از بین رفتن توانایی آن برای محافظت از دیواره داخلی دستگاه گوارش می‌شوند. این فاکتورها باعث می‌شوند که ریسک بروز زخم معده افزایش پیدا کند و روند ترمیم زخم‌های موجود کند شود:

• مصرف برخی داروها از قبیل آسپرین و همچنین داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از قبیل ناپروکسن و ایبوپروفن و برخی از اشکال دارویی جدیدتر از قبیل سلکوکسیب که تحت عنوان سلبرکس نیز شناخته می‌شوند در بروز زخم معده نقش دارند. این داروها باعث التهاب دیواره داخلی معده و روده خواهند شد.
• ترکیب برخی داروها با داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب که حاوی استروئید هستند مانند بازدارنده‌های باز جذب انتخابی سروتونین، رسیدرونات و آلندرونات می‌تواند ریسک بروز زخم معده را افزایش دهد.
• استفاده از پرتو درمانی برای درمان سرطان می‌‌تواند باعث تشکیل زخم معده یا جلوگیری از ترمیم زخم فعال شود.

 افرادی که در گروه‌های زیر قرار دارند بیشتر در معرض خطر تشکیل زخم معده قرار می‌گیرند:

• افراد مسنی که دچار برخی بیماری‌ها از قبیل آرتروز هستند و از داروهای ضد التهاب استفاده می‌کنند.
• افرادی که سابقه زخم معده دارند یا از خونریزی روده رنج می‌برند.
• افرادی که از داروهای ضد التهاب یا آسپرین استفاده می‌کنند صرف نظر از این که آیا دچار عفونت هلیکوباکترپیلوری هستند یا خیر بیشتر دچار زخم معده خواهند شد.

 اگر شما به طور مداوم از این داروها استفاده می‌کنید باید با پزشک خود در خصوص سایر روش‌های موجود صحبت کنید به ویژه اگر شما پس از مصرف این داروها دچار سوزش سر دل یا سو هاضمه می‌شوید.

 سایر اختلالات پزشکی 

زخم معده می‌تواند با سایر اختلالات پزشکی که به شرح زیر می‌باشند ارتباط داشته باشد:

• اختلال اضطراب عمومی یکی از مواردی است که می‌‌تواند در بروز زخم معده نقش داشته باشد. افرادی که به طور مداوم نگران هستند و اضطراب دارند دچار اختلال اضطراب عمومی هستند که این اختلال با بروز زخم معده ارتباط دارد. اضطراب و استرس به مدت طولانی بر روی روند تولید اسید معده تاثیر می‌‌گذارد و باعث می‌‌شود بین اسید معده و آنزیم آن عدم تعادل ایجاد شود و این امر منجر به تشکیل زخم معده خواهد شد.

 عوارض زخم معده چیست؟ 

---

در صورتی که زخم معده درمان نشود می‌تواند باعث بروز عوارض زیر شود:

• خونریزی داخلی یکی از عوارض درمان نکردن زخم معده است که می‌‌تواند به صورت شدید یا خفیف رخ دهد. در صورتی که خونریزی شدید باشد شما به انجام عمل جراحی یا دریافت خون نیاز خواهید داشت. خونریزی خفیف نیز از طریق استفراغ خونی یا وجود خون در مدفوع قابل تشخیص است.
• التهاب، تورم و ایجاد بافت اسکار اغلب به علت زخم معده به وجود می‌آید که موارد باعث می‌شوند مواد غذایی در دستگاه گوارش گیر بیفتد و این امر باعث تهوع و استفراغ و کاهش وزن خواهد شد.
• در صورتی که زخم معده باعث سوراخ شدن دیواره روده کوچک یا معده شود ریسک بروز عفونت شدید در حفره شکمی افزایش خواهد یافت و مشکلات بعدی را به وجود خواهد آورد.

 چه افرادی دچار زخم معده می‌شوند؟ 

---

به نظر می‌رسد که زخم معده در جامعه یک مشکل شایع است و از هر ۱۰ نفر حداقل یک نفر در طول زندگی خود دچار زخم معده می‌شود. زخم معده می‌تواند در همه افراد در سنین مختلف به وجود بیاید اما در افرادی که ۶۰ سال به بالا سن دارند شیوع بیشتری دارد. مردان بیشتر از زنان همسن خود دچار این اختلال می‌شوند.

 علائم و نشانه‌های زخم معده چیست؟ 

---

اکثر افراد نمی‌دانند که چرا دچار زخم معده هستند زیرا زخم معده اغلب باعث بروز هیچ گونه نشانه و علامتی نمی‌شود با این حال در برخی موارد بیمار با عوارض جانبی جدی مواجه می‌‌شود که عبارتند از بروز خونریزی که یکی از عوارض جانبی زخم معده محسوب می‌‌شود و معمولاً به عنوان اولین علامت وجود زخم در نظر گرفته خواهد شد. احساس سوزش معده که با درد معده همراه است شایع ترین علامت زخم معده می‌‌باشد. علائم و نشانه‌های زخم معده به صورت زیر توصیف می‌شود:

• درد شکمی که معمولاً در قسمت میانی شکم و دقیقا زیر قفسه سینه و بالاتر از ناف احساس می‌‌شود.
• درد حاصل از زخم معده به صورت احساس سوزش خودش را نشان می‌دهد که ممکن است بیمار درد را در ناحیه پشت و بین دو کتف خود احساس کند.
• معمولاً درد حاصل از زخم معده در اوایل صبح و شب بدتر می‌شود.
• درد ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
• معمولاً درد حاصل از زخم معده با استفراغ کردن و خوردن مواد غذایی و مصرف داروهای ضد اسید بهتر می‌‌شود. داروهایی وجود دارد که به تسکین علائم و نشانه‌های درد معده و سوء هاضمه کمک می‌‌کنند.
• درد شکمی اغلب با نفخ، سوزش سر دل که به آن رفلاکس اسید می‌گویند و سوء هاضمه همراه است.

 سایر علائم و نشانه‌های زخم معده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تهوع
• استفراغ
• کاهش وزن
• از دست دادن اشتها

در مواردی که زخم معده شدید است می‌‌تواند باعث خونریزی از اثنی عشر یا دیواره داخلی معده شود. این خونریزی گاهی اوقات می‌تواند تنها علامت هشدار دهنده زخم معده باشد. خونریزی می‌‌تواند به صورت آهسته یا به سرعت رخ دهد. خونریزی سریع و شدید به یکی از اشکال زیر دیده می‌شود:

• استفراغ تیره رنگ که شبیه دانه‌های قهوه است یا به طور کلی استفراغ کردن خون که در صورت بروز مشکل باید فوراً به پزشک مراجعه کنید و به شما به اقدامات و توجه پزشکی خاص نیاز خواهید داشت.
• وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه و چسبناک

 زخم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟ 

---

در صورتی که پزشک به شما شک کند که دچار زخم معده هستید معمولا درخواست انجام آزمایش خون را می‌دهد. این آزمایشات به او کمک می‌کنند متوجه شود که آیا شما به علت خونریزی دچار کم خونی شده اید یا خیر. آزمایش خون همچنین به تایید عملکرد صحیح کبد و پانکراس کمک خواهد کرد. برخی از آزمایشاتی که برای تشخیص زخم معده مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند:

• در صورتی که شما دچار زخم معده باشید معمولا از پزشک درخواست انجام تست تشخیص هلیکوباکتر پیلوری را خواهد داد. این باکتری که عامل ایجاد کننده زخم معده است از طریق نمونه خون، آزمایش خون، تست تنفسی یا نمونه برداری از معده تشخیص داده می‌شود. اندوسکوپی روشی است که می‌‌تواند وجود زخم معده را تشخیص دهد و معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌‌شود و ممکن است پزشک شما داروی آرام بخش بدهد تا در هنگام انجام این تست کاملاً آرام باشید. در این تست پزشکی یک لوله نازک و انعطاف پذیر که در قسمت ابتدایی آن یک عدد دوربین وجود دارد را وارد دهان شما می‌‌کند و به سمت معده شما ارسال خواهد کرد تا به این ترتیب بتوانند وجود عفونت یا زخم در معده را تشخیص دهد.
• گاهی اوقات در هنگام انجام اندوسکوپی پزشک اقدام به تهیه نمونه از بافت اطراف زخم و خود زخم خواهد کرد سپس نمونه تهیه شده را به آزمایشگاه ارسال می‌کند تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. این فرآیند بسیار مهم است زیرا علت بروز برخی از انواع زخم‌ها سرطان معده است با این حال اکثر زخم‌های معده به علت سرطان به وجود نمی‌‌آیند.

 زخم معده چگونه درمان می‌شود؟

---

 مشخص کردن علت بروز زخم معده در تعیین فرایند درمان کمک کننده خواهد بود. معمولاً فرایند درمان شامل حذف باکتری از معده است. در صورتی که هلیکوباکتر پیلوری عامل زخم معده باشد می‌‌توان با تجویز دارو به درمان این مشکل کمک کرد. به طور کلی با مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک و اصلاح سبک زندگی می‌توان به درمان زخم معده پرداخت.

 دارو درمانی 

مصرف برخی از داروها به درمان زخم معده کمک می‌کند که تعدادی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

 مصرف داروهای آنتی بیوتیک

مصرف برخی از داروهای آنتی بیوتیک می‌تواند به درمان زخم معده و رفع باکتری عامل آن کمک کند. در صورتی که هلیکوباکترپیلوری در دستگاه گوارش شما شناسایی شود پزشک مصرف داروهای آنتی بیوتیک را برای درمان مشکل ایجاد شده تجویز خواهد کرد. برخی از این داروها به شرح زیر می‌باشند:

• آموکسی سیلین
• مترونیدازول
• کلاریترومایسین
• لووفلوکساسین
• تتراسایکلین

 این داروهای آنتی بیوتیک بر اساس سابقه پزشکی شما و وضعیت مقاومت شما به آنتی بیوتیک تجویز می‌‌شوند. شما می‌‌توانید به مدت دو هفته از این داروها و داروهایی که به کاهش اسید معده کمک می‌‌کنند مانند مهار کننده‌های پروتون پمپ استفاده کنید.

 داروهای مهار کننده پمپ پروتون پمپ 

داروهای مهار کننده پروتون پمپ با هدف جلوگیری از تولید اسید معده و کمک به تسریع فرایند بهبود و زخم تجویز می‌‌شوند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• ازومپرازول
• پنتوپرازول
• لانسوپرازول
• امپرازول
• رابپرازول

ممکن است پزشک در کنار داروهای مهار کننده پروتون پمپ به تجویز پیتو بیسموت نیز بپردازد. در صورتی که این داروها به مدت طولانی و با دوز بالا مصرف شوند باعث می‌‌شوند که ریسک بروز شکستگی مچ دست، لگن و ستون فقرات افزایش پیدا کند به همین دلیل بهتر است با پزشک خود در خصوص مصرف مکمل کلسیم صحبت کنید تا ریسک بروز این مشکل به حداقل برسد.

 سایر داروها  

• داروهایی که از تولید اسید معده جلوگیری می‌‌کند و تحت عنوان بلاکرهای هیستامین شناخته می‌شوند در کاهش مقدار اسید معده نقش دارند.
• داروهای ضد اسید باعث خنثی شدن اسید معده موجود در دستگاه گوارش می‌شوند و اغلب باعث تسکین درد ناشی از زخم معده خواهند شد. اسهال یا یبوست ازجمله عوارض جانبی این داروها است اما این مسئله به محتویات موجود در این داروها بستگی دارد. معمولاً مصرف این داروها باعث تسکین درد می‌شود اما در برنامه درمان زخم معده و تسریع فرآیند بهبود قرار ندارند.
• داروهای دیگری نیز با هدف محافظت از دیواره داخلی معده و روده کوچک تجویز می‌شوند تا از آسیب دیدگی آن جلوگیری کنند.

 روش‌های جراحی برای درمان زخم معده کدام است؟  

---

در مواردی که دارو درمانی کمک به درمان زخم معده نکند انجام عمل جراحی در نظر گرفته خواهد شد که معمولاً عمل جراحی به عنوان جایگزین دارو درمانی در نظر گرفته نمی‌‌شود و از روش‌های جراحی که برای درمان زخم معده به کار می‌روند به شرح زیر می‌باشند:

• عمل جراحی واگوتومی ‌روشی است که در آن یک بخش از عصب که تحت عنوان عصب واگوس شناخته می‌‌شود برداشته خواهد شد این عصب وظیفه انتقال پیام بین مغز و معده را برعهده دارد و برداشتن آن می‌‌تواند از میزان ترشح اسید معده کم کند. این عصب در نقاط مختلف از دستگاه گوارش امتداد یافته است. قطع کردن قسمتی از این عصب باعث می‌شود که سایر عملکردهای معده دچار اختلال شود. روش‌های جراحی پیشرفته‌ تری وجود دارد که می‌تواند فقط آن قسمت از این عصب را قطع کند که به طور مستقیم در تولید اسید معده نقش دارد.
• عمل جراحی آنترکتومی ‌اغلب با جراحی واگوتومی ‌انجام می‌‌شود در این روش قسمت پایین معده برداشته می‌شود. آنتروم یا قسمت پایین معده یک بخش از معده است که وظیفه تولید یک هورمون را برعهده دارد که میزان تولید اسید معده را افزایش می‌دهد. گاهی اوقات ممکن است بر داشتن سایر نقاط مجاور معده نیز ضروری باشد.
• پیلوروپلاستی روشی است که در کنار جراحی وازکتومی‌انجام می‌شود. در این روش ورودی بین روده کوچک و معده، که باعث می‌شود مواد غذایی که تا حدودی هضم شده است وارد روده کوچک شود، بزرگ گردد. هنگامی ‌که مواد غذایی بتواند از این ناحیه عبور کند سطح تولید اسید معده طبیعی خواهد شد.
• در مواردی که شما دچار خونریزی داخلی شدید باشید پزشک اقدام به انجام عمل جراحی برای بستن یکی از شریان‌ها خواهد کرد تا جریان خون رسانی به زخم معده متوقف شود و خونریزی قطع گردد.

 روش‌های خانگی برای درمان زخم معده شامل چه مواردی است؟ 

---

روش‌های خانگی متعددی برای درمان زخم معده و تسکین درد حاصل از آن وجود دارد که شما می‌توانید با رعایت کردن آنها به بهبود شرایط خود کمک نمایید. برخی از این روش‌های درمانی خانگی به شرح زیر می‌باشند:

• رژیم غذایی سالمی داشته باشید و به اندازه کافی از سبزیجات، انواع میوه و غلات کامل استفاده کنید. بهتر است از غذاهایی استفاده کنید که سرشار از انواع ویتامین هستند و به تسریع فرآیند بهبود زخم کمک می‌کند.
• حذف لبنیات از قبیل شیر و سایر محصولات لبنی حتی باعث می‌شود که زخم معده شما بدتر شود. اکثر افراد می‌گویند که مصرف شیر باعث می‌شود درد معده شما به طور موقت تسکین پیدا کند اما در واقع مصرف محصولات لبنی باعث می‌شود که معده به تولید اسید و شیره معده بیشتری بپردازد که این امر باعث تحریک زخم معده خواهد شد.
• داروهای مسکن خود را عوض کنید یا داروهای خطرناک خود را حذف نمایید تا روند بهبود زخم شما تسریع شود. در صورتی که قصد دارید از تیلنون استفاده کنید بهتر است ابتدا با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید.
• استرس خود را کنترل کنید زیرا استرس باعث بدتر شدن علائم و نشانه‌های زخم معده خواهد شد. گاهی اوقات می‌توان از بروز برخی از انواع استرس جلوگیری کرد اما روش‌های متعددی برای کنترل آن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از تکنیک‌های مخصوص نفس کشیدن، مدیتیشن، روان درمانی و ورزش درمانی
• از سیگار کشیدن خودداری کنید زیرا سیگار بر روی دیواره داخلی دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود زخم معده شما بدتر شود. سیگار کشیدن ریسک افزایش سطح تولید اسید را بالا خواهد برد.
• به اندازه کافی بخوابید زیر خواب کافی باعث تقویت سیستم ایمنی شما می‌شود تا بتواند به ترمیم زخم بپردازد.