خارش مقعد، که تحت عنوان پروریتوس آنی نیز شناخته می‌شود، باعث تحریک‌پذیری و خارش در اطراف مقعد (دریچه‌ای که مدفوع از طریق ان از بدن خارج می‌شود) می‌شود. علامت اصلی این عارضه، تمایل به خاراندن ناحیه مقعد است که مقاومت در برابر ان دشوار خواهد بود. تمایل به خاراندن ممکن است در هر زمانی رخ دهد. بااین‌حال این تمایل، پس از مراجعه به توالت برای رفع حاجت یا شب‌هنگام (به‌ویژه قبل از خواب)، شایع‌تر است. خارش مداوم پوست مقعد می‌تواند به پوست آسیب برساند و باعث ایجاد عفونت پوستی در آن منطقه شود. همچنین خارش مزمن ناحیه مقعد می‌توانند باعث آزردگی یا خجالت‌زدگی افراد شود. مدت زمان خارش مقعد به علت آن بستگی دارد. اگر علت خارش، تحریک شدن ساده پوست باشد، با شناسایی علت تحریک و اجتناب از آن، معمولاً مشکل به‌سرعت برطرف می‌شود. در بیشتر موارد، اقدامات درمانی ساده در عرض یک هفته می‌تواند باعث تسکین این حالت شود و در نهایت ظرف یک ماه به‌کلی عارضه درمان می‌شود.
علل خارش، ورم و درد مقعد
خارش مقعدی یک علامت است، نه یک بیماری، و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در اغلب موارد، فرد مبتلا به خارش مقعد دچار بیماری مقعدی یا رکتوم نشده است. بلکه احساس خارش، نشانه‌ای از تحریک پوست ناحیه مقعد در اثر عواملی هم‌چون موارد زیر است:
وجود مدفوع بر روی پوست اطراف دهانه مقعد
اگر پس از دفع مدفوع ناحیه مقعد به‌درستی تمیز نشود، ممکن است مقدار کمی از مدفوع روی پوست باقی بماند و ناحیه خارش ایجاد شود. در برخی موارد ممکن است، مدفوع آبکي از دهانه‌ی مقعد نشت کند و موجب خارش ناحیه مقعد شود. این اتفاق می‌تواند در افراد سالم نیز که رژیم غذایی آن‌ها حاوی مایعات زیاد باشد، رخ دهد.
مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی‌هایی که باعث تحریک ناحیه مقعد می‌شود
تعدادی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند باعث تحریک مقعد شوند، مانند ادویه‌جات، غذاهای تند، قهوه (دارای کافئین یا بدون کافئین)، چای، نوشابه، شیر، شکلات، مرکبات، قرص ویتامین C و گوجه‌فرنگی. پس از مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی که باعث تحریک مقعد می‌شود، معمولاً ۲۴ تا ۳۶ ساعت طول می‌کشد تا خارش مقعد آغاز شود. این مدت‌زمانی است که غذا از دستگاه گوارش عبور می‌کند.
درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها
برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها بسیار قوی هستند و بر روی گونه‌های مختلف باکتریایی اثر می‌گذارند. این امر باعث می‌شود تعادل طبیعی باکتری‌های روده دست‌خوش تغییرات شود. به این آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌های وسیع الطیف می‌گویند، مانند تتراسایکلین و اریترومایسین (هر دو تحت نام‌های تجاری مختلفی فروخته می‌شوند).
تحریک موضعی در اثر مواد شیمیایی یا آلرژی پوست در ناحیه مقعد
در افراد حساس، مواد شیمیایی و داروهایی که در ناحیه مقعد کاربرد دارند، می‌تواند باعث تحریک موضعی یا واکنش‌های آلرژیک شود. برخی از عوامل محرک عبارت‌اند از: رنگ‌ها و مواد معطر مورداستفاده در کاغذ توالت (مخصوصاً کاغذ توالت معطر)، اسپری‌های بهداشتی زنانه و سایر دئودورانت ها برای ناحیه مقعد و یا تناسلی، پودر دارویی تالکوم، صابون‌ها و مواد تمیزکننده دارویی، به‌خصوص صابون‌های معطر. همچنین خارش مقعد می‌تواند توسط داروهای غیر نسخه‌ای (شیاف، کرم‌ها، پمادها) که برای درمان مشکلات مقعد مورداستفاده قرار می‌گیرند، نیز ایجاد شود.
تمیز کردن شدید پس از دفع مدفوع
اگرچه بعد از دفع مدفوع، ناحیه مقعد باید تمیز شود، اما این تمیز کردن باید به‌آرامی انجام شود. سایش و تمیز کردن شدید، به‌خصوص با صابون یا سایر پاک‌کننده‌های پوستی، پوست را تحریک می‌کند و موجب خارش‌های شدید می‌شود. در موارد کمتر شایع، خارش مقعد می‌تواند نشانه‌ای از بیماری یا وضعیتی باشد، که ناحیه مقعد یا بخش وسیع‌تری از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار داده است. ازجمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
بیماری‌هایی که بخش تحتانی دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهند
ازجمله: هموروئید (بواسیر)، زوائد پوستی، فیستول رکتال، فیشرهای رکتال و به ندرت سرطان مقعد و رکتوم
عفونت‌ها و انگل‌ها
ازجمله: کرم روده (به‌ویژه در کودکان)، جرب یا گال، پدیکولوزیس، کوندیلومای آکیتا و عفونت‌های پوستی به علت قارچ کاندیدا و یا تینا
مشکلات پوستی
ازجمله: پسوریازیس، اگزما و درماتیت سبوره‌ای. در بسیاری از موارد، این بیماری‌ها باعث ایجاد علائم در قسمت‌های مختلف پوست بدن می‌شوند و فقط مختص پوست اطراف ناحیه مقعد نمی‌باشند.
علائم
خارش مقعد یک احساس تحریک‌کننده در اطراف دهانه مقعد است که به‌طور موقت با خاراندن یا مالیدن تسکین می‌یابد. این مشکل اغلب در شب بدتر می‌شود و ممکن است باعث ایجاد اختلال در خواب شود. در اغلب موارد پوست در اطراف ناحیه مقعد قرمز می‌شود. اگر خارش مقعد یک مشکل مزمن (طولانی مدت) باشد، پوست در اطراف دهانه مقعد ممکن است دچار زخم و یا خراشیدگی شود، درنتیجه حس خارش افزایش میابد و یا ممکن است پوست اطراف مقعد ضخیم و یا چرمی شود. همچنین خاراندن طولانی می‌تواند باعث ایجاد شکاف در پوست مقعد شود که درنهایت ممکن است به عفونت‌های دردناک موضعی تبدیل شود.
تشخیص
برای کمک به شناسایی علت خارش مقعد، ممکن است پزشک از بیمار درخواست کند تا رژیم غذایی، داروهای مصرفی، دفعات اجابت مزاج و نحوه تمیز کردن ناحیه مقعد بعد از عمل دفع را توضیح دهد. پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند، ازجمله داشتن سابقه بیماری در ناحیه رکتوم، هموروئید، فیشر، فیستول و یا مشکلات پوستی (پسوریازیس، اگزما یا درماتیت سبوره ای). پس از پرسیدن سؤالات ممکن است پزشک یک معاینه فیزیکی در ناحیه مقعد انجام دهد، گاهی اوقات انجام معاینه مقعد توسط انگشت لازم می‌شود. اگر بیمار در سایر نواحی بدن خود دارای مشکلات پوستی باشد، پزشک آن نواحی را نیز معاینه خواهد کرد. اگر خارش به علت تحریک موضعی ناحیه مقعد ایجاد شده باشد، معمولاً پزشک می‌تواند مشکل را بر اساس سابقه پزشکی، رژیم غذایی، نحوه بهداشت شخصی و همچنین معاینه فیزیکی تشخیص دهد. اگر پزشک به وجود کرم‌های دستگاه گوارش یا انگل‌ها مشکوک شود ممکن است آزمایش نمونه مدفوع درخواست داده شود. به ندرت ممکن است لازم شود، پزشک برای معاینه داخل رکتوم از ابزاری به نام آندوسکوپ استفاده نماید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا مشخص کند آیا خارش به مشکلات داخل رکتوم مربوط می‌شود یا نه.
درمان خارش، ورم و درد مقعد
کرم‌ها 
پس از رفتن به توالت و در هنگام خواب توصیه می‌شود از یک پماد ملایم و تسکین‌دهنده استفاده نمایید. انواع مختلفی از آن‌ها در داروخانه‌ها موجود است (بااین‌حال، به یاد داشته باشید گاهی اوقات ممکن است به برخی مواد موجود در این پمادها حساسیت داشته باشید، بنابراین ممکن است ناحیه مقعد دچار خارش شود). نباید از این کرم‌ها بیش از دو هفته استفاده شود، مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد. در صورتی که پوست ناحیه مقعد دچار التهاب شده باشد، استعمال یک دوره کوتاه‌مدت (تا 14 روز اما نه بیشتر) کرم‌های استروئیدی ملایم می‌تواند علائم را کاهش دهد. استروئیدها التهاب را کاهش می‌دهند (اما به‌طور معمول نباید بروی پوستی که دچار عفونت شده است، استفاده شوند).
درمان‌های دیگر
بر اساس شرایط بیمار ممکن است درمان‌های خاص دیگری توسط پزشک یا داروساز توصیه شود. به‌عنوان مثال:
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای رفع برخی از عفونت‌ها
- شرایطی مانند بواسیر (هموروئید) یا فیشر مقعد ممکن است نیاز به درمان‌های خاص داشته باشند.
- درصورتی‌که علت خارش مقعد مربوط به وجود کرم‌های روده‌ای باشد، داروهای خاصی جهت درمان تجویز خواهد شد.
پیشگیری
در بسیاری از موارد، با انجام توصیه‌های زیر می‌توانید از خارش، ورم و درد مقعد جلوگیری کنید:
- بهداشت مناسب مقعد: بعد از اجابت مزاج به‌آرامی، با استفاده از کاغذ مرطوب توالت (بدون رنگ و بدون مواد معطر) و یا دستمال مرطوب، ناحیه مقعد تمیز شود. ناحیه مقعد باید به‌آرامی تمیز و خشک شود. هرگز نباید تحت مالش شدید و یا ساییدگی قرار بگیرد. اگر فرد از توالت عمومی استفاده می‌کند، از کاغذ توالت خشک استفاده کند، سپس در منزل به‌طور کامل ناحیه مقعد تمیز شود.
- برای تمیز کردن ناحیه مقعد، تنها از آب استفاده کنید، هرگز از صابون استفاده نشود.
- از مصرف پودرهای دارویی، اسپری‌های معطر یا دئودورانت ها در ناحیه مقعد استفاده نشود.
- رژیم غذایی باید متعادل بوده و از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که باعث تحریک مقعد می‌شوند، اجتناب شود.
- از لباس زیر نخی استفاده کنید، لباسی که خیلی تنگ نباشد.
- اگر فرد از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی استفاده می‌کند، برای جبران تعادل باکتری‌های مفید روده باید ماست و دوغ (پروبیوتیک) مصرف نماید.
