یبوست بارداری هنگامی رخ می‌دهد که درد شکم و دل‌پیچه، مشکل در کار کردن منظم روده و دفع مدفوعی سفت وجود داشته باشد. این نکته قابل ذکر است که یبوست بیشتر یک نشانه است نه یک بیماری. این مشکل اغلب به خاطر وجود شرایط دیگری مثل بارداری، عدم تحرک و نشستن زیاد، رژیم غذایی نامناسب یا بیماری‌های دیگر بروز می‌کند. تقریباً نیمی از زنان در برخی از مراحل بارداریشان دچار یبوست می‌شوند.
علل یبوست در بارداری
به نظر می‌آید که عوامل متعددی وجود داشته باشد که منجر به یبوست در دوران بارداری شوند و شامل موارد زیر می‌باشند:
تغییرات هورمونی
واضح است که هنگامی‌که فرد باردار می‌شود، برخی تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهد. در این دوره بعضی از هورمون‌ها می‌توانند ماهیچه‌های شکم مادر را شل کنند و این امر منجر به کم‌کار کردن روده‌ها در طول دستگاه گوارشی او خواهد شد.
تغذیه
تغذیه در حین بارداری می‌بایست متفاوت با نوع غذاهایی باشد که فرد در زمان قبل از بارداری مصرف می‌کرد. اگر مادر باردار هنوز از محصولاتی با آرد تصفیه‌شده استفاده می‌کند، احتمال ابتلای او به یبوست بالاتر خواهد بود.
دلیل این امر این است که محصولات تصفیه‌شده در طول دستگاه گوارش سریع‌تر حرکت می‌کنند تا ماده‌ای گچ مانند را تشکل دهند که مایعات را تا پایان جذب می‌کند و از این‌رو روده را سفت خواهد کرد؛ بنابراین مادر باردار باید غذاهایی با آرد تصفیه نشده و یا کمتر تصفیه‌شده مصرف کند و برای جلوگیری از یبوست در بارداری باید همه نوع مواد غذایی را در تغذیه خود جای دهد.
همچنین، وعده‌های غذایی خود را کمتر ولی در دفعات بیشتری بخورد زیرا وعده‌های غذایی زیاد می‌تواند متابولیسم او را کندتر کند که این باعث بروز یبوست در طول دوره بارداری می‌شود.
مکمل‌های آهن (قرص آهن)
قرص‌های مکمل آهن یکی از دلایل عمده‌ی یبوست در بارداری هستند. مکمل‌های آهنی که زنان باردار مصرف می‌کنند معمولاً به خوبی هضم نمی‌شوند و همراه با مسیر روده حرکت می‌کنند. در طی فرآیند گوارش، آهن باعث می‌شود تا روده‌های فرد چرب و قیر مانند شود که این باعث می‌شود تا خالی کردن روده در هنگام صبح، کاری دشوار شود.
کم‌آبی
کم آب شدن بدن یکی از علت‌های رایج در بروز یبوست در دوران بارداری است و لزوماً فقط شامل دوران بارداری نمی‌باشد. مقدار مناسب آب می‌تواند مدفوع را نرم‌تر و دفع آن را از روده آسان کند؛ و در شرایطی بالعکس، عدم وجود آب کافی در بدن می‌تواند باعث سفت شدن و مدفوع و در نتیجه یبوست شود؛ بنابراین نوشیدن بیش از لیوان آب در روز می‌تواند کمک زیادی در جلوگیری از بروز یبوست در حین بارداری کند.
علائم
علائم یبوست در بارداری عبارتند از:
- کار کردن روده‌ها کمتر از سه بار در هفته
- مدفوع سفت که دفع آن بسیار دشوار باشد، و فرد احساس کند که کمی مدفوع در مقعد باقی مانده است.
- خونریزی مقعدی در برخی اوقات بخاطر مدفوع سفت
- کم شدن اشتها
- احساس نفخ، درد یا گرفتگی در پایین شکم
وقتی که فرد دچار خونریزی‌های مکرر مقعدی یا درد شکم شود، باید به پزشک مراجعه کند زیرا این علائم ممکن است نشانه‌هایی از بروز مشکلی جدیتر مثل التهاب روده یا انگل باشند.
پیشگیری و درمان یبوست در دوران بارداری
پیشگیری و درمان یبوست در بارداری شامل چندین مراحل می‌شود. در اینجا به چند مورد اشاره می‌کنیم که بیمار می‌تواند برای کمک به جلوگیری از بروز یبوست یا درمان آن در زمان ابتلا به آن انجام دهد:
مصرف غذاهایی با فیبر بالا
یک مادر باردار به‌طور ایده ال باید روزانه 25 تا 30 گرم فیبر غذایی مصرف کند که منبع آن میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات صبحانه (سریل‌ها)، انواع نان گندم، آلو و سبوس هستند.
نوشیدن مایعات زیاد
نوشیدن مقدار زیادی مایعات حائز اهمیت است، خصوصاً وقتی‌که مصرف فیبر نیز زیاد شود. روزانه 10 تا 12 فنجان مایعات بنوشید. این ترکیبی از رژیم غذایی با فیبر بالا و مقدار زیادی مایعات است که به بهترین نحو می‌تواند به بیمار در رفع مشکل خود کمک کند. عرق کردن، آب و هوای گرم و مرطوب و ورزش می‌تواند نیاز فرد را به مایعات بیشتر افزایش دهد.
انجام تمرینات ورزشی منظم
اگر بیمار بی‌تحرک باشد، شانس بیشتر برای ابتلا به یبوست دوران بارداری خواهد داشت. پیاده‌روی، شنا کردن و دیگر ورزش‌های متعادل می‌تواند با تحریک کردن روده‌ها کمک به بهبود عملکرد دستگاه گوارشی و روده‌ای کند. انجام تمرینات ورزشی به‌صورت سه بار در هفته به مدت 20 تا 30 دقیقه توصیه می‌شود.
استفاده از داروهای بدون نسخه داروخانه‌ای
داروهای داروخانه‌ای و بدون نسخه مثل متاموسیل (گروه B) وجود دارند که می‌توانند کمک به نرم کردن روده‌ها و کاهش یبوست کنند. همیشه قبل از استفاده از این داروها با پزشک خود صحبت کنید.
کاهش و یا حذف مصرف مکمل‌های آهن
مکمل‌های آهن ممکن است باعث بروز یبوست بارداری شوند. تغذیه‌ی مناسب می‌تواند اغلب نیاز آهن بیمار را در طول بارداری تأمین کند. مصرف دوزهای کوچک‌تری از قرص آهن در طول روز بجای مصرف کامل و یک‌باره‌ی آن می‌تواند یبوست را کاهش دهد. درباره بررسی سطوح آهن خود و توصیه‌های لازم جهت مصرف آهن در طول بارداری با پزشک خود صحبت کنید. استفاده از غذاهایی با میزان آهن بالا بجای مکمل‌ها، مثل سبزی‌های دارای برگ سبز، گوشت قرمز و حبوبات و غیره نیز گزینه دیگری برای تأمین آهن بدن در حین بارداری می‌باشد.
غذاهای مفید برای درمان یبوست دوران بارداری
- انواع میوه‌ها و سبزی‌های تازه
- سبزی‌های برگ‌دار مثل کاهو، بروکلی، سبزی‌ها یا برگ‌های سالادی مناسب هستند.
- هویج، کدو، سیب‌زمینی شیرین و ذرت
- میوه‌های خشک و آجیل‌ها خصوصاً بادام، بادام‌زمینی، کشمش، زردآلو و آلو
- انواع توت‌ها مثل تمشک، توت‌فرنگی و بلوبری
- انواع غلات و نان‌ها، برنج، پاستا و عدس
- غلات و سریل‌های صبحانه، خصوصاً آن‌هایی که با سبوس و جوی فرآوری نشده درست‌شده‌اند. از سریل‌هایی با غلات پرک شده، بوداده یا برشته‌شده خودداری کنید. این نوع سریل‌ها بیشتر فرآوری و از حالت و خاصیت اصلی‌شان دور شده‌اند. هر چه‌کار صنعت و فرآوری بیشتری در تهیه مواد غذایی نقش داشته باشد، مواد غذایی بیشتر از خاصیت و حالت طبیعی‌شان خارج می‌شوند.
- تا جایی که ممکن است از غذاهای خام استفاده کنید، در حالی‌که بهداشت غذایی رعایت شود.
- نصف یک لیمو را در یک لیوان آب ولرم بچکانید و این مخلوط را هر روز صبح بنوشید تا روده‌تان نرم‌تر شود.
پرهیزها
از خوردن این مواد غذایی اجتناب کنید یا مصرف آن‌ها را کاهش دهید:
- غذاهایی که حاوی فیبر کمی هستند مثل سیب‌زمینی سرخ‌شده، نان سفید، غلا برشته‌شده یا بوداده، مقدار زیاد گوشت، پنیر، شکلات یا شیرینی‌ها
- غذاهایی که کلسیم بسیار بالایی دارند مثل پنیر، بعضی از آب‌های معدنی، غلات و آب‌میوه‌های سرشار از کلیسم
- غذاهایی که دارای ذرات و بافت‌هایی هستند که به روده می‌چسبند مثل تخمه آفتابگردان، کدو، تخمه‌های هندوانه و یا پوست انواع تخمه‌های دیگر و مصرف پرتقال درحالی‌که مقدار زیادی از بافتهای سفید دور آن باشد.
نکته‌هایی برای درمان یبوست دوران بارداری
روزانه اوقاتی را برای نشستن در توالت (روی صندلی توالت) بدون هیچ اختلال و مشکلی مشخص کنید. سعی کنید بعد از صبحانه، ناهار یا شام و زمانی باشد که مدفوع به شما فشاری وارد نکند. از فشار آوردن و نشستن در زمان خیلی طولانی خودداری کنید. هنگام نشستن روی توالت سعی کنید به حالت قوز شده یا چمباتمه بنشینید، خم شدن به جلو درحالی‌که آرنج‌ها روی زانوها باشد می‌تواند به این حالت شما کمک کند.
از مصرف زیاد کافئین پرهیز کنید. مصرف آن می‌تواند باعث اسهال شود در حالی با یبوست در بارداری همراه است. بهتر است بجای آن از آب، آب‌میوه و آب‌معدنی استفاده کنید.
ملین‌های پودری معمولاً در دوران بارداری استفاده می‌شوند. این پودرها اغلب به صورت بسته‌های کوچکی عرضه می‌شوند و قبل از نوشیدن آن‌ها را با آب مخلوط می‌کنید که با عمل باز جذب آب در روده، اندازه و میزان کار روده را افزایش می‌دهند. این مواد معمولاً مدفوع را نرم‌تر کرده و دفع آن را راحت‌تر می‌سازند.
هیچ‌یک از گزینه‌های درمانی و درمانی خانگی بالا را نباید بدون تائید پزشک استفاده کرد. درصورتی‌که بیمار دچار یبوست خیلی شدید و یا دچار مشکلاتی مثل خونریزی مقعدی و هموروئید باشد باید فورا به پزشک مراجعه کرد.
