علت، درمان و رفع انواع اسهال(مزمن، ویروسی،خونی) و روش های جلوگیری از آن

همه افراد گهگاهی دچار اسهال می‌شوند، به‌صورت شل، روان و با تعداد دفعات دفع بیشتر. در اکثر موارد، اسهال چند روزی طول می‌کشد . اما زمانی که اسهال هفته‌ها طول می‌کشد، می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال جدی باشد، مثل یک عفونت مزمن، بیماری التهاب روده، یا نشانه‌ای از شرایط ساده‌تر باشد مثل سندروم روده تحریک پذیر. با مصرف آب سالم و رعایت اصول بهداشتی می‌توان به میزان زیادی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد.

دلایل

بیماری‌ها و شرایط زیادی باعث اسهال می‌شوند مثل:

• ویروس‌ها: ویروس‌هایی که، باعث اسهال می‌شوند شامل ویروس نورواک، سیتومگالو ویروس و هپاتیت ویروسی هستند. روتا ویروس ، ویروسی است که معمولا باعث اسهال‌های شدید در کودکان می‌شود.
• باکتری و انگل‌ها: آب و غذاهای آلوده می‌توانند باعث انتقال باکتری و انگل‌ها به بدن شوند. انگل‌هایی مثل ژیاردیا لامبلیا و سیپرو هسپریدیوم می‌توانند باعث ایجاد اسهال شوند. رایج‌ترین باکتری‌هایی که باعث اسهال می‌شوند، کمپیلوباکتر، سالمونلا، شیگلا و اشریشیا کلی هستند. وقتی به کشورهای در حال توسعه سفر می‌کنید و از طریق باکتری یا انگل دچار اسهال می‌شوید، به آن اسهال مسافرتی می‌گویند. عفونت کلستریدیوم دیفیسیل نیز بعد از مصرف یک روزه آنتی بیوتیک می‌تواند باعث اسهال شود.
• داروها: بسیاری از داروها مثل آنتی بیوتیک‌ها، می‌توانند باعث اسهال شوند. آنتی بیوتیک‌ها هم باکتری‌های بد و هم باکتری‌های خوب را نابود می‌کنند، که این امر باعث بر هم زدن تعادل طبیعی باکتری‌ها در روده می‌شود.
• عدم تحمل لاکتوز: لاکتوز یک قند موجود در شیر و دیگر لبنیات است. افرادی که با هضم لاکتوز مشکل دارند، بعد از خوردن محصولات لبنی دچار اسهال می‌شوند. بدن برای کمک به هضم لاکتوز آنزیمی را می‌سازد، که در اکثر افراد، سطح این آنزیم بعد از کودکی به شدت افت میکند. این باعث می‌شود که با افزایش سن با مشکل هضم لاکتوز مواجه شوید.
• فروکتوز: فروکتوز یک قند طبیعی است که در میوه‌ها و عسل موجود است و به عنوان شیرین کننده به شربت‌ها اضافه می‌شود، این قند میتواند باعث اسهال در افرادی که با هضم آن مشکل دارند، شود.
• شیرین کننده‌های مصنوعی: سوربیتول و مانیتول، شیرین کننده‌هایی هستند که در آدامس و دیگر محصولات شیرین یافت می‌شوند، میتوانند باعث اسهال در برخی افراد شوند.
• جراحی: برخی افراد بعد از انجام عمل جراحی شکم یا خارج کردن کیسه صفرا، دچار اسهال می‌شوند.
• دیگر اختلالات هضمی: اسهال مزمن، دلایل بسیار دیگری دارد مثل التهاب روده، کولیت اولسراتیو، بیماری سلیاک، کولیت‌های بسیار ریز و سندروم روده تحریک‌پذیر.

علائم اسهال

نشانه‌ها و علائم مرتبط با اسهال شامل موارد زیر است:

• مدفوع شل و روان
• انقباضات شکمی
• درد شکم
• تب
• خون در مدفوع
• نفخ
• حالت تهوع
• نیاز مبرم به دفع مدفوع

انواع اسهال

اسهال می‌تواند به دو صورت دسته‌بندی شود: مدت زمانی که این شرایط طول می‌کشد و مکانیزمی که با آن روبرو می‌شود.

• اگر علائم اسهال ناگهانی ظهور کنند و بعد از دو هفته خوب شوند، به آن اسهال حاد گفته می‌شود. اسهال حاد، معمولا به وسیله باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شود.
• اسهال طولانی، وقتی است که بیماری بین دو تا چهار هفته طول می‌کشد.
• اسهال مزمن، در شرایطی است که اسهال بیش از چهار هفته طول بکشد. اگر چه این نوع اسهال‌ها بیشتر در اثر مشکلات هضم است ( درست مانند اسهال‌های طولانی)، می‌تواند درنتیجه باکتری، غفونت‌های ویروسی و انگل هم باشد.

دسته دوم از انواع اسهال مربوط به مکانیزمی است که در آن شرایط اتفاق می‌افتد، اما سعی کنید یادداشت بردارید چرا که ممکن است هم‌پوشانی بین آنها وجود داشته باشد:

• اسهال اسموزی یا تراوش کننده: این نوع اسهال مستلزم مقدار زیادی آب در مدفوع است که نتیجه‌ی انباشت مواد غیر قابل هضم است. برای مثال، جایگزین‌های شکر، مثل سوربیتول و مانیتول، در حالی که باعث تشدید حرکت روده‌های کوچک می‌شوند، عمل جذب را نیز کاهش می‌دهند.
• اسهال ترشحی: زمانی که جذب الکترولیت آسیب می‌بیند، بدن، آب به داخل روده‌ها آزاد می‌کند، که باعث شل شدن مدفوع می‌شود. این نوع اسهال غالبا بر اثر عفونت و یا مصرف برخی داروها است.
• اسهال جنسی: برخی شرایط می‌توانند بر روی چگونگی عملکرد سیستم گوارشی اثر گذارند و فرآیندهایی مثل جذب را تحت تاثیر می‌گذارند. بعضی شرایطی که باعث این نوع اسهال می‌شوند، پرکاری تیروئید، سندروم روده تحریک پذیر و یا عمل برداشت قسمتی از معده هستند.
• اسهال التهابی: زمانی رخ می‌دهد که پوشش روده بزرگ ملتهب شود، که معمولا باعث ایجاد اسهال خونی می‌شود. این مشکل معمولا در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو و کرون دیده می‌شود.

تشخیص

علاوه بر انجام آزمایش‌ها و چک کردن داروهای بیمار، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی جهت پی بردن به علت اسهال تجویز کند. از جمله:

• آزمایش خون: یک آزمایش خون کامل می‌تواند تعیین کند چه چیزی عامل اسهال بوده است.
• آزمایش مدفوع: ممکن است پزشک آزمایش مدفوع تجویز کند تا معلوم گردد آیا باکتری یا انگل باعث اسهال بوده یا خیر.
• سیگموئید بینی یا کولونوسکوپی: پزشک ممکن است یکی از روش‌های سیگموئید بینی یا کولونوسکوپی را برای مشاهده روده بزرگ تجویز کرده و اگر هیچ علتی برای اسهال مزمن ثابت نشد اقدام به نمونه برداری از بافت کند. هر دو روش با استفاده از یک میله نازک شفاف انجام می‌شود که در انتهایش دوربینی برای دیدن روده بزرگ بیمار تعبیه شده است.

درمان اسهال

در اکثر موارد، اسهال بعد از دو، سه روز و بدون درمان خاصی برطرف می‌شود. اگر بیمار با تغییرعادات غذایی و استفاده از داروهای خانگی نتواند بر بیماری غلبه کند، ممکن است پزشک داروها و دیگر روش‌های درمانی را پیشنهاد کند. اگر اسهال بیمار، به دلیل عامل جدی‌تری مثل التهاب روده باشد، پزشک برای کنترل شرایط او تلاش می‌کند. اگر پزشک تشخیص دهد که علت اسهال، مصرف نوع خاصی از آنتی‌بیوتیک است، ممکن است جهت درمان اسهال دستور به کاهش مقدار مصرفی دارد و یا تعویض نوع آنتی بیوتیک دهد.

آنتی بیوتیک‌ها

آنتی بیوتیک‌ها باعث بهبود اسهالی که علتش ویروس‌ها باشند، نمی‌شوند. حتی اسهال‌های شدیدتری که علتش عوامل ویروسی است، معمولا بعد از چند روز بدون استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برطرف می‌شوند. آنتی بیوتیک ‌ها در بعضی موارد، اسهال‌های باکتریایی را بدتر می‌کنند، مخصوصا در مواردی که علت اسهال باکتری ای کولی است (اغلب منبع آن غذاهای فاسد است).

جبران آب از دست رفته

پزشکان معمولا به بیماران توصیه می‌کنند که مایعات و نمک از دست رفته را جبران کنند. در مورد بزرگسالان این شامل نوشیدن آب یا آب میوه یا هر دو است. اگر بیمار با خوردن آب احساس ناراحتی در شکمش می‌کند و یا دوباره اسهال می‌شود، پزشک ممکن است تزریق سرم وریدی را برای او تجویز کند. آب یک جایگزین خوب برای مایعات از دست رفته است، اما شامل نمک و مواد معدنی محلول مثل سدیم و پتاسیم نیست، بیمار به این یون‌ها برای حفظ ضربان قلبش نیاز دارد. بیمار می‌تواند برای حفظ سطح این یون‌ها، آب میوه برای جذب پتاسیم و سوپ برای جذب سدیم میل کند. برخی آب میوه‌ها، مثل آب سیب ممکن است، اسهال را بدتر کنند.
در مورد کودکان، از پزشک برای جایگزین کردن آب از دست رفته سوال کنید. برای مثال پدیالیت برای جلوگیری از خشک شدن آب بدن و یا جایگزینی مایعات از دست رفته.

پیشگیری

اقدامات کلیدی برای پیشگیری از اسهال شامل موارد زیر هستند:

• دسترسی به آب سالم
• رعایت اصول بهداشتی
• شستن دست‌ها با صابون
• تغذیه با شیر مادر برای شش ماه اول زندگی
• بهداشت فردی مناسب و بهداشت تغذیه
• دانش کافی درباره نحوه شیوع عفونت‌ها
• تزریق واکسن روتاویروس