آلرژی غذایی زمانی رخ میدهد که بدن شما به اشتباه به شناسایی مواد غذایی هضم شده به عنوان یک تهدید میپردازد و سیستم ایمنی را تحریک میکند که واکنش نشان بدهد. حتی خوردن مقادیر کمی از یک ماده غذایی میتواند باعث تحریک واکنش آلرژیک شود که میتواند از اگزما و کهیر تا تورم لبها و اختلال در درست نفس کشیدن متغیر باشد. به طور کلی آلرژی غذایی یک اختلال نسبتاً شایع است و میتواند سابقه خانوادگی داشته باشد اما پزشکان هنوز نمیتوانند به این نتیجه برسند که چه افرادی دچار آلرژی غذایی میشوند و چه افرادی که دچار این اختلال نخواهند شد.
اولین و مهمترین کاری که باید در صورت تایید آلرژی غذایی انجام دهید این است که از مصرف تمامی غذاهای آلرژی زا در رژیم غذایی خود یا استفاده از این ترکیبات در غذای مصرفی اجتناب کنید. میتوان از دارو درمانی برای کاهش علائم و نشانههای آلرژی و رفع آلرژی شدید استفاده کرد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر دربارهی نوع دارو برای آلرژی،رژیم غذایی و یا رزرو نوبت در مطب دکتر سید امیر منصور رضا دوست با شماره تلفنهای 02188931392 و 02122908154 تماس حاصل فرمایید.
علل و فاکتورهای خطر در آلرژی غذایی چیست؟
آلرژی غذایی یک نوع واکنش غیر عادی غذاهایی است که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شده اند. گاهی اوقات آلرژی غذایی به عنوان آلرژی واقعی در نظر گرفته میشود حال آن که در سایر انواع آلرژیها بدن به آنچه که تصور میکند آلرژی واقعی است واکنش نشان میدهد. آلرژی غذایی نباید با واکنش به آلرژی به غذاها که به آن عدم تحمل غذا یا حساسیت شدید غیر آلرژیک به غذا گفته میشود اشتباه گرفته شود. برخی از این مواد غذایی عبارتند از آلرژی به سولفیت و عدم تحمل لاکتوز.
علل بیولوژیکی آلرژی چیست؟
سیستم ایمنی بدن در شرایط عادی به دفاع از بدن در برابر عوامل عفونت زا و سایر مهاجمین میپردازند و برای این کار به شناسایی ترکیبات موجود روی یک سطح سلولی میپردازد که به آن آنتی ژن گفته میشود. از آنتی ژن تحت عنوان یک عامل خطرناک یاد میشود که باعث بروز واکنش سیستم ایمنی بدن میشود و بدن به تولید و آزاد سازی یک نوع پروتئین میپردازد که آنتی بادی نام دارد و به آن ایمونوگلوبین نیز گفته میشود. این آنتی بادیها با آنتی ژن ترکیب میشوند و در پاسخ به عامل مهاجم و خنثی کردن آن به ایجاد واکنش التهابی میپردازند. در آلرژی غذایی سیستم ایمنی بدن به یک آنتی ژن خطرناک که از آن تحت عنوان آلرژن یاد میشود واکنش شدید نشان خواهد داد. در فرایند دفاع، بدن به آزادسازی یک نوع آنتی بادی میپردازد که ایمونوگلوبین IgE نام دارد و در مقایسه با سایر آنتی بادیها به سرعت به آزاد سازی مواد شیمیایی التهابی از قبیل هیستامین میپردازد که باعث میشود پوست، ریه، بینی و گلو با برخی علائم مواجه میشوند که تحت عنوان آلرژن شناخته میشود. هر نوع از آنتی بادیهای IgE برای هر نوع آلرژن دارای یک رادار خاص هستند و به همین دلیل برخی از افراد فقط دچار واکنش آلرژیک در گلوی خود میشوند و برخی دیگر مستعد بروز چندین واکنش آلرژیک هستند.
محرکهای شایع غذایی
سازمان بهداشت جهانی علیرغم این متغیرهای ناحیه ای به ارائه یک فهرست پرداخته است که متشکل از هشت ماده غذایی است که باعث بروز بدترین نوع آلرژی میشوند و عبارتند از شیر، تخم مرغ، بادام زمینی، ماهی، سویا و غلات حاوی گلوتن و مغزها است. سازمان غذا و دارو نیز اعلام کرده است که شیر، تخم مرغ، بادام زمینی، انواع مغزها، ماهی و سویا و گندم و صدف عامل بروز ۹۰% از آلرژیهای غذایی هستند که باید این مواد خوراکی روی برچسب غذاها حک شود. از میان این مواد غذایی آلرژی به تخم مرغ، شیر، گندم، بادام زمینی و سویا جز شایع ترین انواع آلرژی در میان نوزادان و کودکان هستند حال آنکه کودکان بزرگتر و افراد بزرگسال بیشتر به بادام زمینی، صدف و انواع مغزها واکنش آلرژیک دارند. خوشبختانه با بزرگ شدن کودکان و ورود آنها به دوران نوجوانی از شدت حساسیت غذایی آنها کاسته میشود اما همچنان حساسیت به بادام زمینی در ۸۰ درصد از موارد از بین نمیرود.
حساسیت بیش از حد
هنوز علت بروز واکنش آلرژیک به برخی مواد غذایی خاص مشخص نیست. هنگامی که شما یک ماده غذایی خاص را مصرف میکنید سیستم ایمنی بدن تصمیم میگیرد که آیا آن را تحمل میکند یا نسبت به آن حساسیت نشان دهد و به عبارتی شما دچار حساسیت بیش از حد شوید. این همان فرآیندی است که دانشمندان هنوز نتوانسته اند به طور کامل درک کنند. برخی از دانشمندان عقیده دارند که حساسیت بیش از حد به علت حضور آنتی ژنها در سیستم ایمنی بدن ایجاد میشود به عنوان مثال هنگامی که یک پروتئین نامشخص وارد بدن میشود توسط گلبولهای سفید خون گیر میافتد و به غدد لنفاوی برده میشود تا مورد ارزیابی قرار بگیرد. در سیستم ایمنی نیز با سلولهای خاصی مواجه میشود که به تنظیم واکنش ایمنی میپردازند. در این مرحله این سلولها یا به تحمل پروتئین میپردازند یا سیستم ایمنی را فعال میکنند و حمله را شروع مینمایند. با توجه به آلرژی غذایی معمولاً فرایند حساسیت بیش از حد در دستگاه گوارش رخ میدهد. برخی از محققان با هم اتفاق نظر دارند که حساسیت بیش از حد میتواند از طریق پوست ایجاد شود اما شواهد کمی در این خصوص وجود دارد.
آتوپی
تصور بر این است که آتوپی زمانی رخ میدهد که پوست فرد، سیستم گوارشی و دستگاه تنفسی در تماس با انواع مختلفی از آلرژنها قرار بگیرند و این آلرژنها میتوانند شامل غذا، آلودگی مواد شیمیایی، گرد و غبار یا نیش حشرات باشد. در برخی از افراد این امر باعث میشود که سیستم ایمنی در بالاترین سطح هشدار قرار بگیرد و بدن فرد در معرض خطر چندین آلرژن مختلف قرار بگیرد.
فاکتورهای محیطی
آتوپی نمیتواند به خوبی به توضیح آلرژی غذایی در نوزادان بپردازد که کمترین تماس را با فاکتورهای محیطی دارند اما همچنین بروز واکنش آلرژیک را به دنبال دارد. در این گروه از افراد میتوان گفت که عدم وجود سیستم ایمنی مناسب باعث بروز این مشکلات شده است. دانشمندان اتفاق نظر دارند که کودکانی که در معرض تماس با مواد غذایی شایع قرار میگیرند دچار واکنش آلرژیک خواهند شد زیرا سیستم ایمنی بدن آنها هنوز نمیتواند به تشخیص این مواد غذایی بپردازد. با تکامل سیستم ایمنی و قرار گرفتن کودکان در معرض انواع مختلفی از ترکیبات، بدن آنها میتواند بهتر بتوانید گذاری بین مواد غذایی خطرناک و مواد غذایی بی خطر بپردازد اما این مسئله همیشه صادق نیست. تحقیقات جدید نشان داده است که گنجاندن بادام زمینی در رژیم غذایی قبل از تولد یک سالگی کودک باعث میشود که ریسک بروز واکنش آلرژیک به حداقل برسد. شروع بروز واکنش آلرژیک در بزرگسالان گیج کننده است. گرچه اطلاعات کمی در خصوص علل شروع ناگهانی واکنش آلرژیک وجود دارد، تغییرات شدید و ناگهانی در محیط نقش مهمی را در این فرایند ایفا میکنند. برخی از نظریههایی که در این خصوص وجود دارند به شرح زیر میباشند:
- قرار گرفتن در معرض برخی باکتریها یا ویروسهای خاص میتواند باعث تغییر در نحوه بروز واکنش سیستم ایمنی بدن شود.
- قرار گرفتن در معرض انواع زیادی از آلرژنها در سالهای گذشته به علت افزایش سطح مسافرتهای قاره ای و درون قاره ای یا جابجایی منزل یا انتقال بین المللی مواد غذایی باعث افزایش ریسک بروز واکنش آلرژیک شده است.
- بارداری، یائسگی و سایر انواع تغییرات ناگهانی در هورمونها میتواند بر روی سیستم ایمنی بدن تاثیر بگذارد و شواهد زیادی مبنی بر وجود واکنش آلرژیک نسبت به بادام زمینی در میان زنان باردار وجود دارد.
- الگوهای جدید بهداشت باعث میشود که کودکان در معرض میکروارگانیسمهایی که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن آنها میشود قرار نگیرند. سرکوب سیستم ایمنی بدن در دوران کودکی باعث میشود که ریسک بروز واکنش آلرژیک در دوران بزرگسالی افزایش پیدا کند.
- افزودنیهای غذایی یا سایر روشهای فرآوری مواد غذایی باعث تغییر واکنش بدن به مواد غذایی میشود که ریسک بروز واکنش آلرژیک را افزایش میدهد.
هنوز برخی از افراد عقیده دارند که واکنش پذیری متقاطع که وجود یک آلرژی باعث تحریک سایرین میشود، امر یکی از دلایل اولیه واکنش آلرژیک نسبت به مواد غذایی در دوران بزرگسالی است.
واکنش پذیری متقاطع
منظور از واکنش پذیری متقاطع بروز واکنش آلرژیک است که در آن بدن به یک نوع پروتئین که از لحاظ ساختاری شبیه یک نوع پروتئین دیگر است واکنش نشان میدهد. در این حالت سیستم ایمنی بدن هر دو ماده را یکسان تلقی میکند. واکنش پذیری متقاطع در خصوص آلرژی غذایی به شرح زیر میباشد:
- شیر گاو و یا شیر سایر پستانداران
- شیر گاو و سویا
- بادام زمینی و انواع مغز درختان
- بادام زمینی و سویا و گیاهان
- شیر گاو و گوشت آن
- تخم مرغ و مرغ
سایر علل
در برخی موارد آلرژی غذایی نسبت به آلرژی واقعی یک نوع آلرژی ثانویه در نظر گرفته میشود.
- آلرژی لاتکس به عنوان یک آلرژی حقیقی در نظر گرفته میشود زیرا باعث میشود ریسک بروز آلرژی غذایی افزایش پیدا کند. در مقابل آلرژی آووکادو و موز و کیوی یا بلوط تحت عنوان آلرژی ثانویه در نظر گرفته میشود زیرا باعث افزایش ریسک آلرژی لاتکس نخواهد شد.
- شرایط مشابه در ارتباط با سندروم آلرژی دهانی رخ میدهد که در این اختلال وجود یک آلرژی حقیقی باعث میشود علائم و نشانههای آلرژی در مواردی که در آن واکنش پذیری متقاطع مصرف شده است به وجود بیاید. سندروم آلرژی دهانی معمولاً شامل آلودگی گیاهان و درختان است ولی میتواند شامل آلودگیهای هوا نیز باشد.
فاکتورهای ژنتیکی
ژنتیک نقش مهمیرا در خصوص ریسک بروز آلرژی غذایی ایفا میکند این مسئله در مواردی که سابقه خانوادگی آلرژی غذایی وجود دارد افزایش خواهد یافت. این مسئله در ارتباط با آلرژی به غذاهای دریایی و سایر مواد غذایی شایع آلرژی زا نیز دیده شده است و در اکثر موارد این ژنها به گروهی تعلق دارند که تحت عنوان مجموعه آنتی ژن لوکوسیت انسانی از آنها یاد میشود. این ژنها علاوه بر قابلیتهای عملکردی متفاوتی که دارند وظیفه رمز گذاری کردن آنتی ژنهای روی سطح سلولها را نیز بر عهده دارند. وجود هرگونه خطایی در فرایند رمزگشایی این مسئله را توضیح میدهد که در سیستم ایمنی بدن به طور ناگهانی سلولهای بی خطر به عنوان سلولهای خطرناک در نظر گرفته خواهد شد. سایر جهشهایی که رخ میدهند عبارتند از ژن فیلاگرین و وظیفه کد گذاری پروتئینهای روی سلولهای پوستی را بر عهده دارند، ژن کاتنین آلفا ۳ وظیفه کد گذاری کردن پروتئینهای موجود در سلولهای عضلانی را برعهده دارند و ژن RBFOX1 که وظیفه کد گذاری کردن پروتئینها در سلولهای عصبی را عهده دار است. این مسئله نشان میدهد که میتوان از تست ژنتیک برای تشخیص ریسک بروز آلرژی و جهش ژنتیکی در ارتباط با آلرژی استفاده کرد.
علائم و نشانههای آلرژی غذایی چیست؟
افرادی که دچار آلرژی غذایی هستند از وجود حسهای غیر عادی در دهان و زبان و گلوی خود شکایت دارند که این علائم و نشانهها گاهی اوقات به صورت زیر توصیف میشود:
- احساسات عجیب در دهان از قبیل خارش، احساس سنگینی زبان و احساس وجود مو درون دهان
- احساس گیر کردن چیزی در گلو
- احساس سنگینی و کلفت شدن گلو
- احساس توده در گلو
شایع ترین علائم و نشانههای آلرژی غذایی به شرح زیر میباشند:
- سوزن سوزن شدن یا خارش در دهان
- اگزما و کهیر یا خارش پوستی
- درد معده و تهوع و استفراغ
علائم و نشانههای جدی آلرژی غذایی به شرح زیر میباشند:
- تورم لب و زبان و صورت
- اختلال در تنفس و خس خس کردن سینه یا گرفتگی بینی
- سرگیجه و رنگ پریدگی یا احساس سبکی سر
اکثر افراد تصور میکنند که نیازی به نگرانی شدن نیست زیرا واکنش به مواد غذایی به صورت خفیف در آنها به وجود آمده است اما گاهی اوقات با گذر زمان و واکنش آلرژیک به مواد غذایی افزایش پیدا میکند. جدیدترین واکنش به مواد غذایی آنافیلاکسی نام دارد که یک نوع واکنش تهدید کننده زندگی فرد است و میتواند به طرز قابل توجهی بر روی توانایی او برای تنفس تاثیر بگذارد و باعث افت فشار خون و تغییر در ضربان قلب شود.
فاکتورهای خطر در بروز آلرژی غذایی چیست؟
هیچ راهی برای پیش بینی این که چه افرادی دچار آلرژی غذایی میشوند وجود ندارد اما برخی فاکتورهای خاص باعث میشود که ریسک بروز این اختلال در شما افزایش پیدا کند. اکثر آنها تحت عنوان فاکتورهای غیر قابل تغییر در نظر گرفته میشوند که شما نمیتوانید به تغییر آنها بپردازید و از آنجایی که آلرژی تحت تاثیر ژنها و شرایط محیطی پویا و در حال تغییر قرار دارد و برخی فاکتورهای فردی وجود دارد که میتواند ریسک بروز این اختلال را کاهش دهد. به طور کلی ۶ فاکتور مهم در ارتباط با بروز آلرژی غذایی وجود دارد که به شرح زیر میباشند:
- سابقه خانوادگی آلرژی غذایی
- محل زندگی شما و موقعیت جغرافیایی آن و نوع غذاهای مصرفی رایج در آن ناحیه
- با توجه به نوع آلرژی غذایی شما در برخی سنین خاص بیشتر دچار آلرژی غذایی میشوید
- برخی از انواع خاص آلرژی از قبیل آلرژی به بادام زمینی در میان زنان شایع تر از مردان است و بالعکس
- کودکان سیاه پوست در مقایسه با کودکان سفید پوست بیشتر دچار آلرژی چند گانه مواد غذایی میشوند
- سایر بیماریهای آلرژیک از قبیل آسم، اگزما، تب یونجه و سایر انواع آلرژی غذایی
اگر چه تغییر محیط جغرافیایی میتواند آلرژی زاهایی که باعث بروز اختلال در سلامت شما شده اند را از بین ببرد و قرار گرفتن در معرض مواد جدید از قبیل ترکیباتی که میخورید و لمس میکنید یا استشمام میکنید میتواند باعث بروز واکنشهای آلرژیک جدید شود.
آلرژی غذایی چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک از شما سوال میپرسد تا بتواند جزئیات بهتری را در خصوص آنچه که خورده اید به دست بیاورد سپس به بررسی علایم و نشانههای خاص شما میپردازد و علائمی که در ارتباط با هضم مواد غذایی به وجود آمده است را بررسی خواهد کرد همچنین ممکن است پزشک در خواست انجام آزمایش خون برای ارزیابی سطح IgE یا RAST را بدهد. پزشک با استفاده از خراش پوستی به انجام تست آلرژی در ارتباط با برخی مواد غذایی خاص میپردازد. در این آزمایشات به بررسی علایم و نشانههای آن پرداخته میشود و پزشک بر اساس علائم و نشانههای شما و رژیم غذایی به تشخیص درست دست پیدا میکند. به خاطر داشته باشید که چالش مواد غذایی خوراکی تنها تستی است که میتواند وجود آلرژی غذایی را تایید کند. چالش مواد غذایی خوراکی معمولاً زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که سایر آزمایشات نتوانسته باشد اطلاعات لازم را در اختیار پزشک قرار دهد.
درمان آلرژی غذایی
در صورتی که آلرژی غذایی در شما تشخیص داده شده است ساده ترین و موثرترین روش برای جلوگیری از بروز واکنش آلرژیک اصلاح رژیم غذایی است.
تغییر رژیم غذایی
قبل از مصرف هر نوع ماده غذایی ابتدا به مطالعه برچسب آن بپردازید و اگر در رستوران غذا میخورید از گارسون در خصوص مواد غذایی مورد استفاده در آن سوال بپرسید و هرگز تصور نکنید که یک ماده غذایی ایمن را مصرف میکنید. آلرژنهای غذایی در اکثر مواد غذایی وجود دارد به عنوان مثال ممکن است یک ظرف غذا در رستوران ایمن و بی خطر به نظر برسد اما روی همان سطوحی آماده شود که قبل از مواد غذایی آلرژی زا آماده شده است که در این شرایط شما دچار آلرژی غذایی خواهید شد.
مصرف دارو در صورت بروز آلرژی غذایی
آلرژی غذایی خفیف تا متوسط معمولاً خود را به صورت درد معده و تهوع، گرفتگی بینی و آبریزش یا خارش پوست و دهان نشان میدهد. احتمال بروز اسهال و کهیر پوستی نیز وجود دارد.
مصرف داروهای رایج
در مواردی شبیه آلرژی غذایی مصرف آنتی هیستامین خوراکی اغلب میتواند کمک کننده باشد. آنتی هیستامین که تحت عنوان بلاکرهای H1 شناخته میشود با جلوگیری از عملکرد یک نوع ماده شیمیایی که تحت عنوان هیستامین شناخته میشود عمل میکند و سیستم ایمنی بدن در واکنش به آلرژنها به تولید آن خواهد پرداخت. داروهای آنتی هیستامین شامل آنتی هیستامینهای نسل اول است که باعث بروز خواب آلودگی میشود و آنتی هیستامینهای نسل دوم جز داروهایی هستند که خواب آور نیستند و برخی از آنها به شرح زیر میباشند:
- بلاکرهای H1 نسل اول از قبیل بنادریل۱، کلورتریمتون و تاویست
- بلاکرهای H1 نسل دوم از قبیل آلگرا، کلاریتیس و زیرتک
اگرچه هر دو دارو با تاثیرات مشابه درمان آلرژی غذایی همراه هستند بلاکرهای H1 نسل اول در مواردی مفید تر هستند که علائم و نشانههای آلرژی باعث اختلال در خواب شده باشد و در مقابل اگر شما میخواهید به سر کار بروید یا رانندگی کنید میتوانید از آنتی هیستامینهایی از قبیل زیرتک استفاده کنید. سایر عوارض جانبی مصرف آنتی هیستامینها عبارتند از خشکی دهان، سرگیجه، تهوع، بی قراری، تاری دید، استفراغ و اختلال در دفع ادرار
تجویز دارو
آلرژی غذایی گاهی اوقات میتواند شدید باشد و برای درمان آن تجویز دارو از قبیل داروهای قابل تزریق در مراکز اورژانس توصیه میشود. آلرژی غذایی عامل اصلی بروز آنافیلاکسی در خارج از بیمارستان است. حتی اگر شما دچار علایم و نشانههای خفیف آلرژی درگذشته شده باشید این احتمال وجود دارد که بدون علامت هشدار دهنده دچار این اختلال شوید. به طور کلی تمامی مسمومیتهای غذایی شدید به صورت اورژانسی درمان میشوند حتی اگر ظاهرا زندگی فرد را به خطر نیانداخته باشد. علت این امر این است که علائم و نشانههای آنافیلاکسی قابل پیش بینی نیستند و در صورتی که فوراً درمان نشوند میتوانند حتی باعث مرگ بیمار شوند.
اپی نفرین
اپی نفرین یا همان آدرنالین اولین خط درمان آنافیلاکسی محسوب میشود و تنها دارویی است که میتواند علائم و نشانههای مزمن این اختلال را برطرف نماید. اپی نفرین طی مدت چند دقیقه پس از ظهور علائم و نشانههای بیمار به صورت عضلانی به درون ران تزریق میشود. اپی نفرین باعث تنگ شدن عروق خونی میشود و این امر باعث میشود که به سرعت از تورم بافتها کاسته شود و از افت شدید فشار خون جلوگیری خواهد شد. این دارو همچنین باعث شل شدن عضلات مسیرهای هوایی میشود و به بهبود تنفس کمک خواهد کرد. میزان اثر گذاری اپی نفرین بسیار بالا است اما مدت زیادی طول نمیکشد. پس از آن که این دارو به درون بدن تزریق شد بدون استثنا بیمار به توجه اورژانسی پزشکی نیاز خواهد داشت.
سایر داروها
پس از آن که اپی نفرین به درون بدن بیمار تزریق شد داروهای دیگری لازم است تا واکنش آلرژیک شدید را کنترل کرد که برخی از این داروها به شرح زیر میباشند:
- داروهای کورتیکواستروئید از قبیل هیدروکورتیزون یا پردنیزولون به صورت وریدی یا خوراکی تجویز میشوند تا از میزان التهاب بکاهند و از بازگشت علائم و نشانههای آلرژی جلوگیری کنند.
- آنتی هیستامین وریدی از قبیل دیفن هیدرامین میتواند به کاهش التهاب کمک کند.
- تزریق گشاد کنندههای ریه پس از تزریق اپی نفرین و برای کاهش علائم و نشانههای آسم مورد استفاده قرار میگیرد.
- برخی از داروها از قبیل البوترول بسیار مفید هستند. هر فردی که در معرض خطر آنافیلاکسی قرار دارد باید از اپی نفرین تزریقی استفاده کند و نحوه استفاده از آن را یاد بگیرد.
روشهای درمانی تخصصی
اگرچه اجتناب از بروز آلرژی غذایی اولین اقدام در جلوگیری از بروز این اختلال است روشهای جدیدی برای درمان این اختلال کشف شده است که ایمونوتراپی غذایی یکی از رایج ترین روشهای درمانی محسوب میشود. این روش شامل ارزیابی روزانه آلرژی زاهای غذایی است که به تدریج باعث کاهش میزان حساسیت شما خواهد شد. دزد این آلرژی زاها یا به صورت تدریجی افزایش پیدا میکند یا به صورت ثابت مصرف میشود منظور از دوز ثابت این است که آلرژن روی پوست قرار داده میشود و در دز افزایشی نیز آلرژن به صورت خوراکی و زیر زبانی به بیمار داده میشود. انتخاب این روش به نوع ماده غذایی که شما به آن آلرژی دارید بستگی دارد.