ورم، التهاب یا گاستریت معده: علت، علائم و درمان

گاستریت یک اصطلاح عمومی برای توصیف گروهی از بیماری‌هایی است که یک نکته مشترک دارند: ورم پوشش داخلی معده. ورم گاستریت غالباً به دلیل عفونت‌های ناشی از میکروب‌های معده است که باعث ایجاد زخم معده می‌شود. مصرف زیاد برخی داروهای مسکن نیز ممکن است باعث ابتلا به ورم معده شود. ورم معده ممکن است به طور ناگهانی (گاستریت حاد) ایجاد شود یا به مرور زمان (گاستریت مزمن) ایجاد شود. برای بیشتر افراد، ورم معده یک بیماری خطرناک محسوب نمی‌شود و با انجام اقدامات درمانی مناسب به سرعت بهبود می‌یابد.

 علل

ورم معده ممکن است به دلیل تحریک ناشی از استفراغ و حالت تهوع مزمن، استرس یا مصرف برخی داروها مانند آسپیرین یا داروهای ضدالتهابی ایجاد شود. همچنین ممکن است برخی دلایل زیر باعث ابتلا به ورم معده در فرد شوند:

• عفونت میکروبی معده ناشی از پیلوری هلیکوباکتری: یک باکتری است که در مخاط داخلی معده زندگی می‌کند و در صورتی که ابتلا به این عفونت درمان نشود ممکن است باعث ایجاد زخم معده و در برخی از افراد سرطان معده شود.
• رفلاکس صفرا: یک جریان برگشتی از صفرا به معده از طرق مجرای صفراوی (که کبد را به کیسه صفرا متصل می‌کند) است.
• عفونت ناشی از باکتری‌ها و ویروس‌ها
• بلعیدن اجسام خارجی (کلیپس کاغذ یا میخ)
• پس از انجام عمل‌های پزشکی (مانند آندوسکوپی معده که در آن متخصص برای دیدن داخل معده، لوله‌ای باریک وارد معده می‌کند)
• پس از انجام عمل‌های جراحی به منظور برداشتن قسمتی از معده
• پس از انجام پرتو درمانی برای بهبود سرطان
• بیماری‌های خودایمنی

اگر ورم معده تحت درمان قرار نگیرد ممکن است منجر به خونریزی شدید شده و احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

علائم

علائم ورم معده در هر فرد متفاوت بوده و در بسیاری از افراد نیز ممکن است علامتی دیده نشود. به هر حال، شایع‌ترین علائم ابتلا به ورم معده عبارتند از:

• حالت تهوع یا ناراحتی‌های مکرر معده
• نفخ معده
• دل درد
• استفراغ
• سوء هاضمه
• سوزش یا احساس گرسنگی در شکم بین وعده‌های غذایی یا در هنگام شب
• سکسکه
• بی‌اشتهایی
• استفراغ خونی یا استفراغ حاوی مواد شبیه به دانه قهوه
• سیاه بودن مدفوع

تشخیص

پزشک برای تشخیص ابتلا به ورم معده سوابق پزشکی و شخصیتی بیمار و اعضای خانواده وی را مورد بررسی قرار می‌دهد و معاینه بالینی جامعی از بیمار به عمل می‌آورد. وی ممکن است دستور انجام آزمایش‌های زیر را نیز بدهد:

• آزمایش‌هایی برای عفونت میکروبی معده: پزشک انجام برخی از آزمایش‌ها را برای شناسایی عفونت‌های میکروبی معده تجویز می‌کند. نوع آزمایش تجویزی به وضعیت بیمار بستگی دارد. عفونت‌های میکروبی معده ممکن است در آزمایش خون، آزمایش مدفوع یا به وسیله آزمایش‌های تنفسی تشخیص داده شود. برای آزمایش تنفسی وی باید یک لیوان کوچک مایع کربن رادیواکتیو شفاف و بی‌مزه را بنوشد. با نوشیدن این مایع، میکروب اچ پیلوری در معده تجزیه می‌شود. سپس بیمار در یک کیسه قرار داده می‌شود که عایق شده است. اگر او به عفونت‌های میکروبی مبتلا باشد نمونه نفس او حاوی کربن رادیواکتیو خواهد بود.
• استفاده از اسکوپ برای معاینه سیستم گوارش فوقانی (آندوسکوپی). پزشک در خلال انجام آندوسکوپی یک لوله انعطاف‌پذیر که به یک دوربین مجهز شده است را از طریق گلو وارد مری، شکم و روده کوچک بیمار می‌کند. پزشک با کمک اندوسکوپ علائم ورم را مشاهده می‌کند. اگر وی مشکوک به ورم معده شد یک نمونه کوچک از بافت را برمی‌دارد (بایوپسی) و برای بررسی و ارزیابی به آزمایشگاه ارسال می‌کند. با انجام فرایند بایوپسی وجود عفونت‌های میکروبی ناشی از اچ پیلوری در بافت معده بیمار مشخص می‌شود.
• عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس از سیستم گوارش فوقانی بیمار. این روش در برخی موارد بلع باریم یا مجموعه‌ای دستگاه گوارش فوقانی نیز نامیده می‌شود، در این روش مجموعه عکس‌هایی از مری، معده و روده کوچک بیمار گرفته می‌شود تا ناهنجاری‌ها و اختلالات موجود مشخص شود. برای این که زخم‌ها راحت‌تر دیده شوند بیمار باید یک مایع فلزی سفیدرنگ (حاوی باریم) بنوشد که روی پوشش سیستم گوارش را بپوشاند.

درمان

درمان ورم معده به علل ایجادکننده آن بستگی دارد. گاستریت حاد به دلیل مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ایجاد می‌شود با متوقف کردن مصرف این داروها نیز از بین می‌رود. درمان ورم معده معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:

داروهایی که برای درمان ورم معده به کار برده می‌شوند عبارتند از:

• آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن عفونت‌های میکروبی معده. پزشک برای درمان عفونت‌های دستگاه گوارش ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند کلارترومایسین (بیاکسین) و آموکسی سیلین (آموکسیل، آگمنتین و…) یا مترونیدازول (فلاگیل) را تجویز می‌کند. باید دوره درمان آنتی‌بیوتیک که معمولاً 7 تا 14 روز است را به طور کامل به اتمام برسانید.
• داروهایی که تولید اسید را در معده متوقف کرده و فرایند بهبودی را تسریع می‌کنند. مهارکننده پمپ پروتون با مسدود کرده کارکرد قسمت‌هایی از سلول که اسید تولید می‌کنند باعث کاهش تولید اسید در معده می‌شود. این داروها شامل داروهای تجویزی و داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک هستند. برخی از این داروها عبارتند از اومپرازول (پریلوسک)، لانسوپرازول (پریواسید)، رابپرازول (اسیفکس)، اسومپرازول (نگزیوم)، دکسلانسوپرازول (دگزیلانت). پانتوپرازول (پرتونیکس). استفاده بلند مدت از مهارکننده‌های پمپ پروتئین به خصوص در دوزهای بالا ممکن است احتمال شکستگی ران، کمر و ستون فقرات را افزایش دهد. در مورد نیاز به مصرف مکمل‌های کلسیم برای کاهش احتمال بروز این مشکلات حتماً با پزشک مشورت کنید.
• مصرف داروهایی برای کاهش تولید اسید. متوقف کننده‌های تولید اسید که به آنها مسدودکننده‌های هیستامین (اچ – 2) نیز گفته می‌شود باعث کاهش ترشح اسید در دستگاه گوارش بیمار شده و درد ناشی از ورم معده را کاهش داده و فرایند بهبودی را تسریع می‌کنند. برای این منظور هم می‌توان از داروهای تجویزی و هم از داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک استفاده کرد. برخی از مسدودکننده‌های اسید عبارتند از رانیتیدین (زانتاک)، فاموتیدین (پپسید)، سیمتیدیدن (تاگامت اچ بی) و نیزاتیدین (آکسید آ آر)
• داروهای ضد اسیدی که اسید معده را خنثی می‌کنند. پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد اسید را برای شما تجویز نماید. آنتی‌اسیدها، اسید موجود در معده را خنثی کرده و به سرعت درد را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی مصرف این داروها شامل ابتلا به یبوست یا اسهال می‌شود که به محتویات اصلی این داروها بستگی دارد.
• اگر ورم معده به دلیل ابتلا به کم‌خونی شدید باشد، تزریق ویتامین ب – 12 می‌تواند مؤثر واقع شود.

بیمار قبل از قطع مصرف یا شروع مصرف هر دارویی برای درمان ورم معده باید با پزشک مشورت کند.

پرهیزهای غذایی برای افراد مبتلا به ورم معده

تنظیم رژیم غذایی یکی از نکات مهم است که به درمان پوشش داخلی معده کمک کرده و از ایجاد ورم معده در مراحل ابتدایی پیشگیری می‌کند و همچنین از بروز دوباره گاستریت جلوگیری می‌کند. به همین دلیل بیماران باید از رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به ورم معده پیروی نمایند. علائم گاستریت حاد و زخم معده معمولاً پس از چند هفته و پس از اجتناب از قرار گرفتن در معرض محرک‌هایی که باعث التهاب معده می‌شوند بهبود می‌یابد. برخی محرک‌های قابل پیشگیری علائم ابتلا به ورم معده عبارتند از:

• از مصرف قهوه و نوشیدنی‌های دیگر که حاوی کافئین هستند خودداری کنید (برای مثال نوشابه و چای)
• از خوردن وعده‌های غذایی کوچک در طول روز خودداری کنید
• از خوردن غذاهای چرب، پرادویه و داغ پرهیز کنید
• غذاهای محرک مانند لاکتوز موجود در لبنیات یا کلاتون موجود در گندم را از رژیم غذایی خود حذف کنید.