دو روده در بدن انسان وجود دارد: روده کوچک و روده بزرگ. این اندام بیشتر فرایند هضم را بر عهده دارند. روده کوچک بلندترین بخش سیستم گوارشی است و طولی معادل ۶.۷ متر دارد، در حالی که روده بزرگ تنها ۱.۸ متر طول دارد. روده کوچک معده را به روده بزرگ متصل کرده و برای جا شدن داخل شکم به دفعات زیاد تا خورده است. روده کوچک قسمت عمده هضم غذایی که می‌خورید را انجام می‌دهد. روده بزرگ یک لوله‌ی بلند و توخالی در انتهای دستگاه گوارش است که بدن در آنجا مدفوع را نگه می‌دارد.
عملکرد روده بزرگ و کوچک
غذا از معده وارد روده کوچک می‌شود. این قسمت با یک لجن نیمه جامد شروع می‌شود اما صفرا از کبد و آنزیم‌هایی از پانکراس و نیز آب و مخاط در فرایندی تحت عنوان حرکات لوله گوارشی یا پریستالسی با این لجن ترکیب می‌شود. ترکیب بدست آمده با رسیدن به روده بزرگ کاملاً آبکی می‌باشد.
روده کوچک یک لوله مخاطی با سه بخش است. اثنی عشر غذا را تجزیه می‌کند. ژژونوم و ایلئوم مواد مغذی را جذب کرده و آنها را وارد جریان خون می‌کنند. پوشش داخلی روده کوچک به عقب و جلو تا شده تا برای جذب بهتر مواد مغذی سطح بیشتری را ایجاد کند. این چین‌ها برآمدگی‌های شبیه به انگشت میکروسکوپی ایجاد می‌کنند که ویلی یا پرز نام دارند. روده کوچک کار خود را به خوبی انجام می‌دهد و بیشتر از ۹۵ درصد از کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌های هضم شده جذب می‌گردند.
عملکرد روده بزرگ خلاص شدن از غذاهای باقیمانده بعد از جدا شدن مواد مغذی از آنها، باکتری‌های و سایر ضایعات می‌باشد. این فرایند پریستالسی نام دارد و می‌تواند حدود ۳۶ ساعت طول بکشد.
ابتدا، مایعات و نمک با عبور غذا از روده بزرگ از ضایعات جدا می‌شوند. سپس، این ضایعات وارد پس روده شده و در آنجا ذخیره می‌شوند. یک یا دو بار در روز هنگامی که بدن برای اجابت مزاج آماده است، ضایعات به مقعد تخلیه می‌شوند.
بیماری‌های روده کوچک و بزرگ
بیماری‌های روده متشکل از چند بیماری یا ناهنجاری مختلف هستند که بر دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند. این بیماری‌ها شامل انسداد روده، ناهنجاری‌های ساختاری روده، بیماری سلیاک، بیماری دیورتیکولی، التهاب روده (کولیت اولسراتیو و بیماری کرون)، عفونت، تومور و سندرم روده تحریک پذیر هستند.
علل
عبور باقیمانده غذا و ضایعات از روده‌ها می‌تواند در اثر انسداد روده مختل یا متوقف شود. علت انسداد می‌تواند مکانیکی باشد یعنی یک انسداد فیزیکی وجود داشته باشد. منشأ انسداد مکانیکی شامل بافت اسکار، مواد چسبنده، اجسام خارجی، سنگ کیسه صفرا، تومور، گیر کردن مدفوع در راست روده و ولولوس (پیچ خوردن روده) می‌باشد. ایلئوس که ناکارآمدی حرکت روده است نوع دیگری از انسداد است.
مشکلات روده ممکن است در نتیجه‌ی مشکلاتی در طول رشد جنین در رحم نیز رخ دهند. برای مثال بد پیچیدن یا عدم چرخیدن روده به طور مناسب در دوران جنینی می‌تواند باعث انسداد یا پیچ خوردگی شود. بد پیچیدن روده می‌تواند منجر به اتصال ناقص روده‌بند که قرارگیری روده در حفره‌ی شکم را تثبیت می‌کند شود، و در نتیجه روده‌ها را ضعیف کرده یا آن را بی ثبات کند.
سایر شرایطی که بر روده اثر می‌گذارند نتیجه‌ی التهاب، پارگی یا زخم بوده و می‌توانند باعث عفونت شوند و علائمی را در شکم ایجاد کنند. این شرایط شامل بیماری دیورتیکولیت، التهاب روده و سندرم روده تحریک پذیر هستند.
عوامل خطر
برخی عوامل خطر، خطر ابتلا به بیماری‌های روده را افزایش می‌دهند؛ خود این عوامل بسته به نوع خاص وضعیت متغیر هستند. عوامل خطر بیماری‌های روده عبارتند از:
- رژیم‌های غذایی با فیبر کم و سرشار از چربی
- قرار گرفتن در معرض میکرو ارگانیسم‌های عفونی (باکتری‌ها، تک یاختگان، انگل‌ها)
- سابقه خانوادگی
- جنسیت مونث (برای بیماری‌هایی مانند کرون و کولیت اولسراتیو )
- سابقه جراحی روده
- چاقی
- انجام پرتو درمانی شکم در گذشته
- گاستریت باکتریایی حاد در گذشته
- ناهنجاری‌های ساختاری روده در زمان تولد
- استفاده از برخی داروها مانند مواد مخدر که انقباضات عضلانی که به هضم کمک می‌کنند را کاهش می‌دهند.
علائم بیماری‌های روده
علائم بیماری‌های روده بستگی به علت و منشأ بیماری دارند.
- دل درد
- تورم شکم و نفخ
- مدفوع خونی (خون ممکن است قرمز، سیاه یا قیری باشد)
- یبوست
- اسهال
- تب و لرز
- خروج باد شکم
- ناتوانی برای خارج کردن مدفوع یا باد شکم
- حالت تهوع با یا بدون استفراغ
- کاهش وزن بدون علت
- ضعف (از دست دادن نیرو)
عوارض بیماری‌های روده
عوارض بیماری‌های روده در صورت عدم درمان می‌توانند جدی و حتی تهدید کننده باشند یا به شدت در کیفیت زندگی بیمار اختلال ایجاد کنند. فرد می‌تواند خطر ابتلا به عواض جدی را با رعایت برنامه‌ی درمانی که پزشک بطور خاص برای وی تجویز می‌کند به حداقل برساند. عوارض بیماری‌های روده عبارتند از:
- اثرات جانبی درمان
- عفونت شکمی
- کم خونی
- آرتریت
- کم آبی بدن و عدم تعادل الکترولیت به علت اسهال طولانی مدت
- افسردگی
- فیستول (سوراخ یا لوله‌ی غیر عادی بین اندام‌ها یا بافت‌ها که می‌تواند بطور جدی عفونی شده و باعث مشکلات دیگر شود)
- کمبودهای تغذیه‌ای
- پوکی استخوان (نازک شدن و ضعف استخوان‌ها)
- کیفیت پایین زندگی
- گسترش عفونت
- تنگ شدگی روده بزرگ
درمان بیماری‌های روده
درمان بیماری‌های روده با دریافت مراقبت پزشکی آغاز می‌شود. به علت طیف وسیع بیماری‌های روده، روش‌های درمانی بسیاری وجود دارند. بسیاری از درمان‌ها شامل مصرف مکمل‌های غذایی و مایعاتی که به علت عدم جذب و اسهال از دست رفته‌اند، هستند. چندین دارو برای افزایش، کاهش یا آرام کردن حرکات روده وجود دارند. مکمل‌های فیبری و افزایش مصرف مایعات ممکن است برای بهبود توانایی روده بزرگ برای حرکت دادن باقیمانده مواد غذایی و ضایعات و دفع آنها توصیه شوند.
داروها برای بیماری‌های روده
انواع مختلفی از داروها به منظور درمان بیماری‌های روده مورد استفاده قرار می‌گیرند که بستگی به علت خاص بیماری دارد. این داروها عبارتند از:
- آنتی بیوتیک‌ها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد اسهال
- عوامل ضد التهابی
- داروهای ضد اسپاسم
- مکمل‌های تغذیه‌ای و مایعات
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- شل کننده‌های عضله روده
- داروهایی برای بهبود پریستالسی (انقباضات عضلانی که غذا را از میان سیستم گوارشی عبور می‌دهند)
- استروئیدها
جراحی برای بیماری‌های روده
جراحی برای بیماری‌های روده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بریدن روده که در آن قسمت بیمار روده جدا می‌شود.
- کولکتومی که در آن کل روده بزرگ برداشته می‌شود.
- جراحی برای برداشتن انسداد
- جراحی برای برداشتن پولیپ‌ها (توده‌هایی در پوشش روده)
رژیم غذایی بیماری‌های روده
بسیاری از بیماری‌های روده با خود مراقبتی یا اقداماتی که فرد می‌تواند در خانه انجام دهد قابل برطرف شدن هستند، برای مثال تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش. همیشه قبل از اتخاد اقدامات خود مراقبتی از جمله موارد زیر با پزشک مشورت کنید:
- مصرف رژیم غذایی سرشار از فیبر
- افزایش مصرف مایعات، بخصوص آب
- اضافه کردن بارهنگ یا متیل سلولز همراه با مصرف فیبر
