به التهاب مری، ازوفاژیت گفته می‌شود که ممکن است باعث آسیب‌دیدگی بافت مری گردد. مری یک لوله عضلانی است که وظیفه آن انتقال مواد غذایی از دهان به معده می‌باشد. التهاب مری می‌تواند باعث درد، اختلال در بلع و درد قفسه سینه شود. درمان ازوفاژیت به علت ایجادکننده التهاب و شدت آسیب‌دیدگی مری بستگی دارد. اگر التهاب مری درمان نشود، ممکن است لایه پوششی مری آسیب ببیند و عملکرد طبیعی آن تحت تأثیر قرار گیرد. درنتیجه احتمال دارد بیمار دچار عوارضی همچون زخم مری، انسداد مری و یا اختلال در بلع شود. معمولاً می‌توان علت زمینه‌ای التهاب مری را درمان نمود، اما برخی از علت‌ها مانند ریفلاکس اسید (بازگشت اسید معده به مری) ممکن است به زمان بیشتری برای التیام نیاز داشته باشد.
علل ورم، التهاب و سوزش مری
ازوفاژیت در اثر التهاب و تحریک مری ایجاد می‌شود که ممکن است در اثر موارد زیر اتفاق افتد:
- برگشت اسید از معده به مری (ریفلاکس) (GERD)
- استفراغ
- مصرف داروهایی مانند آسپرین و داروهای ضدالتهابی
- ویروس‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها یا بیماری‌هایی که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند.
علائم ورم، التهاب و سوزش مری
علائم و نشانه‌های بیماری ازوفاژیت عبارت‌اند از:
- اختلال در بلع
- بلع دردناک
- درد قفسه سینه، به‌ویژه در پشت دنده‌ها، که با خوردن غذا اتفاق می‌افتد.
- احساس گیرکردن غذا در مری (ناتوانی در بلع غذا).
- سوزش سر دل بازگشت اسید
در کودکان کم سن، به‌خصوص کسانی که نمی‌توانند به‌راحتی درد یا علائم خود را توصیف کنند، نشانه‌های التهاب مری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اختلال در تغذیه
- اختلال در رشد کودک
عوارض ورم، التهاب و سوزش مری
اگر ازوفاژیت درمان نشود، می‌تواند منجر به تغییر در ساختار مری شود. عوارض احتمالی عبارت‌اند از:
باریک شدن مری (انسداد مری)، بیماری مری بارت، که دران ساختار سلول‌های مری دچار تغییر می‌شود، این امر می‌تواند خطر ابتلای به سرطان مری را افزایش دهد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
علائم و نشانه‌های التهاب مری بر اساس علت زمینه‌ای و شرایط مختلف دستگاه گوارش می‌تواند متفاوت باشد. در صورت تجربه علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- ادامه داشتن علائم بیش از چند روز
- بهبود نیافتن علائم باوجود مصرف داروهای ضد اسید غیر نسخه‌ای.
- شدید بودن علائم به‌نحوی‌که در خوردن شما اختلال ایجاد شود.
- بروز علائم و نشانه‌های آنفولانزا، مانند سردرد، تب و دردهای عضلانی.
- بروز تنگی نفس یا درد قفسه سینه که مدت کوتاهی پس از خوردن غذا اتفاق می‌افتد.
در صورت مشاهده علائم زیر باید به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید:
- تجربه درد در قفسه سینه که بیش از چند دقیقه طول بکشد.
- احساس گیرکردن غذا در مری.
- داشتن سابقه بیماری قلبی و بروز درد در قفسه سینه.
تشخیص ورم، التهاب و سوزش مری
پزشک یا متخصص گوارش می‌تواند بر اساس پاسخ بیمار به سؤالات، معاینه بالینی و ازمایشات، التهاب مری را تشخیص دهد. ازمایشاتی که در این خصوص انجام می‌شود، ممکن است شامل یک یا چند مورد از ازمایشات زیر باشد:
تصویربرداری اشعه ایکس به کمک باریم
برای انجام این آزمایش، بیمار یک محلول یا قرص حاوی باریوم را می‌بلعد. باریم لایه مخاطی مری و معده را پوشش می‌دهد، درنتیجه آن‌ها تحت اشعه ایکس قابل روئیت می‌شوند. این تصاویر می‌تواند در تشخیص باریک شدن مری، سایر تغییرات ساختاری، فتق هیاتال، تومورها یا سایر اختلالاتی که باعث ایجاد علامت شده است، مفید باشند.
آندوسکوپی
پزشک یک لوله بلند و باریک که در انتهای آن یک دوربین (آندوسکوپ) تعبیه شده است را از طریق دهان وارد مری می‌کند. با استفاده از این ابزار، پزشک می‌تواند وجود ناهنجاری‌های غیرمعمول مری را بیابد و از بافت مری نمونه‌برداری انجام دهد. بر اساس عامل ایجاد التهاب در مری مانند التهاب در اثر مصرف داروها یا ریفلاکس، ظاهر مری ممکن است متفاوت باشد. در طول انجام آندوسکوپی بیمار آرام‌بخش ملایم دریافت می‌کند.
تست‌های آزمایشگاهی
نمونه‌های کوچک بافتی (بیوپسی) که در طی آندوسکوپی برداشته شده‌اند، برای ارزیابی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. با توجه به علت احتمالی علائم بیمار، ممکن است ازمایشات زیر بر روی نمونه انجام شود.
- تشخیص عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی
- تعیین غلظت گلبول‌های سفید خون (ائوزینوفیل) در ارتباط با آلرژی‌ها
- شناسایی سلول‌های غیرطبیعی که می‌تواند بیانگر وجود سرطان مری یا تغییرات پیش سرطانی باشد.
درمان ورم، التهاب و سوزش مری
درمان ازوفاژیت به علت آن بستگی دارد.
- اگر ازوفاژیت ناشی از یک عفونت باشد، برای از بین بردن عفونت باید دارو مصرف شود.
- اگر ازوفاژیت ناشی از ریفلاکس اسید باشد، از داروهای خنثی‌کننده اسید یا مسدودکننده‌های تولید اسید استفاده می‌شود، مانند داروهای ضد ریفلاکس که در داروخانه‌ها در دسترس است.
- اگر التهاب مری در اثر سایر درمان‌ها ایجاد شده باشد، ممکن است لازم شود بیمار برای مدت‌زمان طولانی از داروهای مسدودکننده اسید معده استفاده کند.
- اگر علت ازوفاژیت ناشی از مصرف دارو باشد، ممکن است لازم شود بیماران داروهای مصرفی خود را تغییر دهند. قبل از توقف مصرف دارو یا تغییر آن، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
درمان‌های تهاجمی
اگر آسیب‌دیدگی مری شدید باشد یا به زخم شدن بافت مری منجر گردیده باشد، به‌نحوی‌که در بلع بیمار اختلال ایجاد شود، ممکن است درمان‌های تهاجمی‌تر توصیه شود. به کمک آندوسکوپی می‌توان غذاهای گیر کرده، یا مواد خارجی به دام افتاده در مری را خارج نمود. در صورت لازم در طول آندوسکوپی می‌توان مری را تحت کشش قرار داد تا عریض‌تر (دیلاتاسیون) شود. ممکن است برای برداشتن ضایعات ایجادشده از مری، عمل جراحی ضروری باشد. در مورد بیماری مری بارت، وضعیتی که خطر ابتلا به سرطان افزایش می‌یابد، ممکن است جراحی لازم باشد. در وضعیت ازوفاژیت ائوزینوفیلی، کشش ملایم مری (دیلاتاسیون) و تجویز دارو برای کاهش گلبول‌های سفید (ائوزینوفیل ها) در پوشش مری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هنگام بروز آشالازی (نوعی اختلال حرکتیِ مری است که در بلع اختلال ایجاد می‌کند)، اگر داروهای خوراکی مؤثر نباشند، ممکن است تعریض مری یا دیلاتاسیون توصیه شود.
درمان خانگی
بسته به نوع بیماری ازوفاژیت، ممکن است با رعایت موارد زیر علائم بیمار کاهش یافته و یا از عود مجدد آن جلوگیری شود:
- از مصرف مواد غذایی افزایش‌دهنده ریفلاکس اجتناب کنید. از خوردن زیاد موادی که می‌دانید شرایط ریفلاکس شما را بدتر می‌کنند، خودداری کنید. ممکن است موادی همچون: کافئین، شکلات و نعناع ریفلاکس شما را بدتر کنند.
- دارو و قرص‌های خود را به نحو صحیح مصرف کنید. همیشه قرصتان را با مقدار زیادی آب مصرف کنید. حداقل 30 دقیقه پس از مصرف قرص دراز نکشید.
- کاهش وزن: برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی متناسب با شرایط خود با پزشکتان مشورت کنید تا وزن متعادلی داشته باشید.
- ترک سیگار: درصورتی‌که برای ترک سیگار نیاز به کمک دارید، موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید.
- اجتناب از مصرف برخی داروها: اگر بیمار دچار بزرگی شدگی دهلیز چپ قلب می‌باشد یا بعد از عمل جراحی قلب، باید از مصرف برخی مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌های خاص و بعضی داروها خودداری کند.
- از دولا شدن یا خم شدن، بخصوص پس از غذا خوردن خودداری کنید.
- از دراز کشیدن پس از صرف غذا اجتناب ورزید. حداقل سه ساعت پس از خوردن غذا از خوابیدن یا رفتن به تخت خواب خودداری کنید.
- سر تخت را بالا ببرید. سر شما باید حدود 15 الی 20 سانتیمتر از تخت بالا بیاید. تنها استفاده از یک بالش، مؤثر نخواهد بود.
