پولیپ روده یک برآمدگی کوچک از سلول‌هایی است که پوشش داخلی روده را تشکیل داده‌اند. بیشتر پولیپ‌های روده بدون ضرر هستند اما به مرور زمان برخی پولیپ‌های روده به سرطان روده تبدیل می‌شوند که اگر در مراحل پیشرفته کشف شوند غالباً مهلک خواهند بود. هر کسی ممکن است به پولیپ روده مبتلا شود. اگر شما بیش از 50 سال سن دارید، چاق هستید یا سیگار می‌کشید یا سابقه ابتلا به سرطان روده یا پولیپ روده در خانواده شما وجود داشته است بیشتر در معرض خطر هستید. پولیپ‌های روده غالباً علامتی ندارند. انجام آزمایش‌هایی مانند کولونوسکوپی به طور مرتب از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا پولیپ‌های روده را می‌توان در مراحل اولیه شناسایی کرده و معمولاً به طور کامل و بدون خطر آنها را برداشت. بهترین روش پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بررسی مرتب و دوره‌ای پولیپ‌ها است.
علل پولیپ روده
پزشکان علت دقیق شکل گرفتن پولیپ‌های روده را نمی‌دانند اما پولیپ‌ها به دلیل رشد غیرطبیعی بافت‌ها تشکیل می‌شوند. بدن به طور دوره‌ای سلول‌های جدید تولید می‌کند که جایگزین سلول‌های پیر که آسیب دیده‌اند یا دیگر نیازی به وجود آنها نیست می‌شوند. رشد و تقسیم سلول‌های جدید معمولاً تنظیم شده است. در برخی موارد، سلول‌های جدید قبل از این که به آنها نیاز باشد رشد کرده و تکثیر می‌شوند. این رشد اضافی باعث شکل‌گیری پولیپ‌ها می‌شود. پولیپ‌ها در هر قسمتی از بدن از جمله در روده ممکن است شکل بگیرند. به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی باعث شکل‌گیری این پولیپ‌ها می‌شوند. سیگار کشیدن، چاقی، خوردن غذاهای پرچرب، مصرف گوشت قرمز و کمبود دریافت فیبر احتمال شکل‌گیری پولیپ‌ها را افزایش می‌دهند. احتمال ابتلا به پولیپ‌های کولورکتال و سرطان روده در افراد سیگاری تا 10 سال پس از ترک سیگار وجود دارد. همچنین برخی تغییرات ژنتیکی احتمال ابتلا به پولیپ‌های روده و سرطان روده را افزایش می‌دهند. برخی عوامل دیگر که احتمال شکل‌گیری پولیپ‌های روده را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سابقه داشتن پولیپ در گذشته
- ابتلا به سرطان تخمدان یا رحم قبل از 50 سالگی
- ابتلا به بیماری‌های التهابی که بر روده بزرگ تأثیر می‌گذارند مانند بیماری کرون یا کولیت السراتیو
- ابتلا به دیابت کنترل نشده نوع 2
- ابتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندرم لینچ یا سندرم گاردنر
انواع پولیپ روده
برخی انواع پولیپ‌های روده عبارتند از:
غده‌ای یا ادبنوماتوس
دو سوم پولیپ‌ها از نوع غده‌ای هستند. فقط درصد کمی از این پولیپ‌ها تبدیل به سرطان می‌شوند اما تقریباً همه پولیپ‌های بدخیم از نوع غده‌ای یا ادبنوماتوس هستند.
دندانه‌دار
پولیپ‌های دندانه‌دار بسته به اندازه و محل آنها در روده ممکن است سرطانی باشند. پولیپ‌های دندانه‌دار کوچک در قسمت پایین کولون که به آنها پولیپ‌های هایپرپلاستیک نیز گفته می‌شوند به ندرت بدخیم هستند. پولیپ‌های دندانه‌دار بزرگ‌تر که معمولاً مسطح هستند و تشخیص آنها دشوار است در قسمت بالای کولون قرار داشته و پیش سرطانی هستند.
التهابی
این نوع پولیپ‌ها پس از ابتلا به کولیت السراتیو یا بیماری کرون در روده بزرگ شکل می‌گیرند. با این که خود این پولیپ‌ها تهدید و خطری جدی محسوب نمی‌شوند اما به طور کلی ابتلا به کولیت السراتیو و بیمار کرون روده بزرگ احتمال ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهند.
علائم پولیپ روده
پولیپ‌های روده غالباً علامتی ندارند. بیماران ممکن است نسبت به وجود این پولیپ‌ها تا زمانی که پزشک روده آنها را معاینه می‌کند اطلاعی نداشته باشند. برخی از علائم ابتلا به پولیپ‌های روده عبارتند از:
- خونریزی رکتال: این عارضه می‌تواند علامت وجود بیماری پولیپ روده یا ابتلا به سرطان روده و بیماری‌های دیگر مانند هموروئید یا پارگی جزئی مقعد باشد.
- تغییر در رنگ مدفوع: خون ممکن است به شکل رگه‌های قرمز رنگ در مدفوع دیده شود یا باعث شود که رنگ مدفوع سیاه شود. تغییر در رنگ مدفوع همچنین ممکن است به دلیل غذاها، داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید نیز اتفاق بیفتد.
- تغییر در عادات اجابت مزاج: یبوست و اسهالی که بیش از یک هفته ادامه داشته باشد نشان‌دهنده وجود پولیپ‌های بزرگ در روده است اما برخی از بیماری‌های دیگر نیز ممکن است باعث تغییر در عادات مزاجی شما شود.
- درد، حالت تهوع و استفراغ: پولیپ‌های بزرگ روده ممکن است باعث انسداد بخشی از روده شوند که باعث برآمدگی شکم، درد، حالت تهوع و استفراغ می‌شود.
- کم‌خونی ناشی از فقر آهن: خونریزی از پولیپ‌ها ممکن است به مرور زمان و به تدریج اتفاق بیفتد، بدون این که خون در مدفوع دیده شود. خونریزی مزمن بدن شما را با کمبود آهن مواجه می‌کند. آهن ماده است که به سلول‌های قرمز خون (هموگلوبین) در حمل و انتقال اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن کمک می‌کند. کم‌خونی ناشی از فقر آهن باعث می‌شود که شما احساس خستگی کرده و تنگی نفس پیدا کنید.
تشخیص پولیپ روده
وجود پولیپ‌ها را می‌توان از طریق انجام آزمایش‌های مختلفی تشخیص داد. برخی از این آزمایش‌ها عبارتند از:
- کولونوسکوپی: در هنگام انجام این فرایند، یک دوربین متصل به یک لوله باریک قابل‌انعطاف از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود. به کمک این دوربین پزشک داخل رکتوم و کولون را می‌بیند. در صورت وجود پولیپ وی آنها را بلافاصله برداشته یا از بافت آنها نمونه‌ای برای آزمایش برمی‌دارد.
- سیگموئیدوسکوپی: این روش نظارتی مشابه کولونوسکوپی است اما فقط برای دیدن قیمت رکتوم و قسمت پایین روده بزرگ استفاده می‌شود. از این روش برای بایوپسی یا نمونه‌برداری از بافت استفاده می‌شود. اگر پزشک در این آزمایش پی به وجود پولیپ ببرد، بیمار باید تحت کولونوسکوپی قرار گیرد تا پولیپ‌های او برداشته شوند.
- تنقیه باریوم: برای انجام این آزمایش، پزشک ماده باریوم را در رکتوم بیمار تزریق کرده و سپس از کولون بیمار به وسیله اشعه ایکس عکس‌برداری می‌کند. باریوم باعث می‌شود که رنگ کولون در تصاویر سفید نشان داده شود و پولیپ‌ها تیره‌تر شوند که به راحتی در برابر رنگ سفید قابل شناسایی هستند.
- کولونوگرافی سی تی: در این فرایند از سی تی اسکن برای گرفتن تصاویر کنتراست از کولون و رکتوم استفاده می‌شود. پس از اسکن، کامپیوتر تصاویر کولون و رکتوم را ترکیب کرده و یک تصویر دو بعدی یا سه بعدی ایجاد می‌کند. در برخی موارد به کولونوگرافی سی تی، کولونوسکوپی نیز گفته می‌شود. در این تصاویر بافت‌ها، توده‌ها، زخم‌ها و پولیپ‌های متورم مشخص می‌شوند.
- آزمایش مدفوع: پزشک به شما یک کیت آزمایش داده و دستورالعمل نحوه جمع‌آوری نمونه مدفوع را به شما آموزش می‌دهد. بیمار نمونه مدفوع را برای آزمایش به خصوص برای بررسی میکروسکوپی وجود خون به مطب پزشک می‌برد. با انجام این آزمایش وجود خون در مدفوع بیمار که می‌تواند علامت وجود پولیپ در روده باشد مشخص می‌شود.
درمان پولیپ روده
کولونوسکوپی
بهترین روش برای درمان پولیپ‌های روده برداشتن آنها است. پزشک به احتمال زیاد در هنگام انجام کولونوسکوپی، پولیپ‌های روده بیمار را برمی‌دارد. سپس پولیپ‌ها زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند تا نوع آنها یا سرطانی بودن آنها مشخص شود. معمولاً پزشکان بدون انجام عمل‌های جراحی، پولیپ روده را برمی‌دارند.
لاپاروسکوپی
اگر پولیپ‌ها بزرگ باشند و نتوان آنها را به روش کولونوسکوپی برداشت بیمار باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد. در بیشتر موارد، این عمل جراحی به روش لاپاروسکوپی انجام می‌شود. این نوع عمل جراحی کم تهاجمی بوده که برای انجام آن از ابزاری به نام لاپاروسکوپ استفاده می‌شود. لاپاروسکوپ یک لوله باریک و بلند است که نور شدیدی ساطع کرده و یک دوربین با وضوح تصویری بالا سر آن قرار دارد. این ابزار از طریق یک شکاف روی شکم وارد روده می‌شود. جراح در حالی که در حال بررسی کولون بیمار است، پولیپ‌ها را نیز با یک ابزار مخصوص برمی‌دارد. پاتولوژیست یا کسی که در تحلیل و آنالیز بافت‌ها تخصص دارد، پولیپ‌ها را برای سرطانی بودن سلول‌های آن مورد بررسی و آزمایش قرار می‌دهد.
مراقبت‌های بعد از درمان
پس از انجام عمل برداشتن پولیپ روده بزرگ باید در منزل به دستورالعمل مراقبت‌های پس از عمل توجه کرده و آنها را رعایت کنید:
- به تدریج فعالیت‌های روزمره خود را هر چه سریع‌تر از سر بگیرید زیرا به کاهش طول دوره بهبودی شما کمک می‌کند.
- در صورتی که پس از اجابت مزاج، در ادرار خود تغییر رنگی مشاهده کردید به پزشک اطلاع دهید.
- دوره درمانی مصرف داروهای تجویز شده را مطابق دستور پزشک کامل کنید.
- برای پیشگیری از ابتلا به یبوست، تحت نظارت پزشک، غذاهای روان کننده مصرف کنید.
- برای کمک به غلبه یا پیشگیری از عفونت‌ها مطابق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
- از مصرف داروهای غیر تجویزی مانند آسپیرین پرهیز کنید. البته ممکن است برخی افراد برای کاهش درد استامینوفن مصرف کنند (تحت نظر پزشک).
- به مدت 4 هفته پس از انجام عمل جراحی از انجام کارها و فعالیت‌های سنگین اجتناب کنید.
- توصیه می‌شود که افراد پس از انجام عمل، مایعات شفاف بنوشند تا دستگاه گوارش آنها عملکرد عادی خود را بازیابد.
سپس بیمار می‌تواند به طور معمول به غذا خوردن عادی خود مطابق یک رژیم غذایی متعادل ادامه دهد تا طول دوره بهبودی او کوتاه‌تر شود. باید از مصرف مایعات و غذاهای پرادویه که علائم را تشدید می‌کنند پرهیز کنید.
چگونه می‌توان از ابتلا به پولیپ‌های روده پیشگیری کرد؟
پیروی از یک رژیم غذایی سالم به پیشگیری از شکل گرفتن پولیپ‌های روده کمک می‌کند. میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل و گوشت لخم به پیشگیری از شکل‌گیری بیماری پولیپ روده بزرگ کمک می‌کنند. ممکن است بیماران بتوانند با مصرف ویتامین دی و کلسیم احتمال شکل‌گیری پولیپ‌های روده را کاهش دهند. غذاهای سرشار از ویتامین دی و کلسیم عبارتند از: کلم بروکلی، ماست، شیر، پنیر، تخم مرغ، جگر و ماهی. همچنین بیماران می‌توانند با کاهش مصرف غذاهای پرچرب، گوشت قرمز و غذاهای فراوری‌شده از احتمال ابتلا به پولیپ‌های روده بکاهند. ترک سیگار و ورزش کردن منظم گام‌های مؤثری در پیشگیری از شکل‌گیری پولیپ‌های روده هستند.
